Γράφει η: Δρ Ελένη Παπαγιαννίδου, Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος 

Μήπως κινδυνεύετε από ανεπάρκεια βιταμίνης Α χωρίς να το γνωρίζετε;
Η βιταμίνη Α είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη  για την οποία υπάρχει η εσφαλμένη εντύπωση ότι είναι επικίνδυνη και ότι πρέπει να προσέχουμε να μην προσλαμβάνεται σε υπερβολική ποσότητα.  Συνδέεται άμεσα με την καλή όραση αλλά είναι απαραίτητη και για τη βέλτιστη της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, την κυτταρική μετακίνηση του δέρματος, την αναπαραγωγή και την κυτταρική επικοινωνία.

Μπορεί να έχετε ανεπάρκεια σε βιταμίνη Α, ακόμη και αν τρώτε πολλά καρότα!
Οι περισσότεροι συνδέουν τη βιταμίνη Α με τα καρότα.  Όμως, θα εκπλαγείτε αν μάθετε ότι τα καρότα δεν περιέχουν τεχνικά καμία έτοιμη προς χρήση βιταμίνη Α.  Είναι πλούσια σε β-καροτένιο που πρέπει να μετατραπεί σε βιταμίνη Α.  Από την άλλη πλευρά πολλά ζωικά τρόφιμα περιέχουν προσχηματισμένη βιταμίνη Α (ρετινόλη) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα από τον οργανισμό.

Μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η μετατροπή των καροτενοειδών σε βιταμίνη Α είναι χαμηλή. Ο ρυθμός απορρόφησης των καροτενοειδών μπορεί να είναι μόνο είναι 3% ακόμα και σε βέλτιστες συνθήκες. Έρευνα έχει δείξει ότι ορισμένα άτομα μετατρέπουν πιο γρήγορα τα καροτενοειδή σε βιταμίνη Α. Αντίθετα, η απορρόφηση της προσχηματισμένης βιταμίνης Α από ζωικά προϊόντα είναι 70-90%

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας;
Ακόμα και μια ήπια ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει ενοχλητικά συμπτώματα, όπως:
– Δυσκολία να βλέπουμε σε σκοτεινό φωτισμό
– Οφθαλμικές διαταραχές όπως ξηροφθαλμία, κερατομαλακία, σημεία Bitot, και διάτρηση κερατοειδούς
– Ξηρό δέρμα και μαλλιά
– Κνησμό
– Σπασμένα νύχια
– Χαμηλό ανοσοποιητικό και συχνές λοιμώξεις
– Υπερκεράτωση στα θηλάκια της τρίχας δηλαδή “δέρμα κοτόπουλου” ή κερατόζης pilaris
– Αναιμία
– Ακμή
– Ορμονικές ανισορροπίες

Αναρωτιέστε αν κινδυνεύετε από ανεπάρκεια σε βιταμίνη Α; Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως:

# Γενετικοί παράγοντες
Υπάρχουν δύο γενετικές παραλλαγές (SNPs), R267S και A379V, που μειώνουν την ικανότητα μας να γίνει αυτή η μετατροπή γιατί επηρεάζουν το ένζυμο που απαιτείται για τη μετατροπή του β-καροτένιου σε ρετινόλη. Σύμφωνα με μελέτη το 47% του πληθυσμού έχει τουλάχιστον ένα από αυτά τα γονίδια. Αν έχουμε αυτά τα γονίδια δεν μπορούμε να βασιζόμαστε  στα φυτικά τρόφιμα (όπως καρότα) για βιταμίνη Α αλλά πρέπει να τρώμε ζωικά τρόφιμα πλούσια προσχηματισμένη βιταμίνη Α (όπως μουρουνέλαιο, συκώτι και ποιοτικό βούτυρο) για να καλύψουμε επαρκώς τις ανάγκες μας.

# Εντερικές διαταραχές και φλεγμονή
Η μετατροπή των καροτενοειδών σε βιταμίνη Α συμβαίνει κυρίως στο έντερο, οπότε αν έχουμε διαταραχές ή κάποια φλεγμονή στο έντερο, η μετατροπή θα είναι μειωμένη. Ακόμα και η απορρόφηση της προσχηματισμένης βιταμίνης Α μειώνεται αν το έντερο βρίσκεται σε φλεγμονή. Οι περισσότερες φλεγμονές του εντέρου οφείλονται σε ανισορροπίες των μικροβίων στο έντερο. Για να εξασφαλιστεί η βέλτιστη απορρόφηση και σύνθεση βιταμίνης Α είναι σημαντικό να αποκαταστήσετε την ισορροπία των μικροβίων στο έντερο.
Οι πιο συχνές αιτίες φλεγμονής του εντέρου και μειωμένης απορρόφησης της βιταμίνης Α είναι η παρασιτική λοίμωξη, τροφικές αλλεργίες όπως δυσανεξία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη, η δυσαπορρόφηση λίπους και η ανεπάρκεια σε υδροχλωρικό οξύ (συχνά προκαλούμενη από λοίμωξη H. pylori).

# Δυσλειτουργία στο συκώτι
Μετά το έντερο, το συκώτι είναι το πιο σημαντικό όργανο σύνθεσης βιταμίνης Α. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι μελέτες δείχνουν ότι άτομα με προβλήματα στο συκώτι δεν μετατρέπουν αποτελεσματικά το β-καροτένιο σε βιταμίνη Α. Είναι σημαντικό τα άτομα με ηπατικά προβλήματα να καταναλώνουν τρόφιμα πλούσια σε προσχηματισμένη βιταμίνη Α

# Χαμηλή παραγωγή χολής
Η χολή απελευθερώνεται στο λεπτό έντερο σε απόκριση της πρόσληψης λίπους και χρησιμεύει ως γαλακτωματοποιητής για να βοηθήσει στην πέψη του λίπους. Η χολή εξυπηρετεί επίσης μια λιγότερο γνωστή, αλλά πολύ σημαντική λειτουργία της ενεργοποίησης του ενζύμου που μετατρέπει τα καροτενοειδή σε βιταμίνη Α.  Εάν η ροή της χολής δεν είναι η βέλτιστη, ο ρυθμός μετατροπής θα μειωθεί. Οι ανισορροπίες στο έντερο, οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, η αφαίρεση της χοληδόχου κύστης και η δυσλειτουργία του ήπατος μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη ροή της χολής και να μειώσουν τη μετατροπή των διατροφικών καροτενοειδών.

# Δίαιτα απώλειας βάρους χαμηλών λιπαρών
Οι περισσότερες δίαιτες είναι ανεπαρκής σε μικροθρεπτικά και πολύ χαμηλές σε λιπαρά καθιστώντας τες ιδιαίτερα προβληματικές όταν πρόκειται για λήψη, απορρόφηση και μετατροπή βιταμίνης Α. Η βιταμίνη Α ως μια λιποδιαλυτή βιταμίνη χρειάζεται λίπος για να απορροφηθεί. Μια διατροφή χαμηλών λιπαρών δεν βοηθά την απορρόφηση της βιταμίνης Α. Επίσης, τρώμε τα λαχανικά σοταρισμένα με βούτυρο γιατί έτσι βελτιώνεται η απορρόφηση των καροτενοειδών.

# Υπερβολική υψηλή βιταμίνη D
Αν παίρνετε συμπλήρωμα βιταμίνης D μπορεί τα να οδηγήσει σε υπερβολικά υψηλά τα επίπεδα. Η βιταμίνη D και η βιταμίνη Α δρουν συνεργατικά. Αυτό σημαίνει ότι οι υψηλές δόσεις βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα ανεπάρκειας βιταμίνης Α. Σταματήστε να παίρνετε συμπλήρωμα ή μειώστε πολύ τη δόση αν στο αίμα η βιταμίνη D είναι πάνω από 60 ng/mL, σταματήστε ή μειώστε τη δόση της D3. Ιδανικά θέλουμε να παίρνουμε βιταμίνη Α και Κ2 ταυτόχρονα με τη D3

# Ανεπάρκεια σε ψευδάργυρο
Η βιταμίνη Α και ο ψευδάργυρος αλληλεπιδρούν και η ανεπάρκεια σε ψευδαργύρου μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμίνης Α. Ο ψευδάργυρος είναι ένα συστατικό της πρωτεΐνης που δεσμεύεται με ρετινόλη, μια πρωτεΐνη που μεταφέρει τη βιταμίνη Α στο αίμα.
Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου συνδέεται με μειωμένη απελευθέρωση βιταμίνης Α από το συκώτι, οπότε  ένα συμπλήρωμα ψευδαργύρου αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα βιταμίνης Α. Από ανεπάρκεια ψευδαργύρου κινδυνεύουν οι χορτοφάγοι, άτομα με διαταραχές εντέρου ή άτομα σε χρόνια δίαιτα χαμηλών θερμίδων.

# Υποθυρεοειδισμός
Η θυρεοειδική ορμόνη βοηθά στην ενεργοποίηση του συκωτιού για τη μετατροπή των καροτενοειδών σε βιταμίνη Α. Αυτό σημαίνει ότι χαμηλή θυρεοειδική ορμόνη ισοδυναμεί με λιγότερη μετατροπή. Επιπλέον, απομακρύνει τη χοληστερόλη από την κυκλοφορία του αίματος ώστε να γίνει η χολή που απαιτείται για την ενεργοποίηση του ενζύμου μετατροπής.
Όταν η θυρεοειδούς ορμόνης είναι χαμηλή, η χοληστερόλη παραμένει υψηλή και υπάρχει πρόβλημα στην παραγωγή της χολής, οδηγώντας σε χαμηλότερη παραγωγή βιταμίνης Α από το συκώτι. Αυτό οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο γιατί ως γνωστό η ανεπάρκεια βιταμίνης Α επιδεινώνει τον υποθυρεοειδισμό.

Ιδανικές πηγές τροφίμων βιταμίνης Α
Το να τρώμε πολλά φυτικά τρόφιμα πλούσια σε β καροτίνης δεν αρκεί. Είναι απαραίτητο να τρώμε τρόφιμα  με προ-σχηματισμένης βιταμίνης Α όπως ζωικά προϊόντα όπως συκώτι, βούτυρο,  κρόκος αυγού, κρέας και ψάρια. Μόλις 60 γραμμάρια συκώτι την εβδομάδα αρκεί για να καλύψουμε τις ανάγκες  μας σε βιταμίνης Α.

Τελικές σκέψεις
Δεν είναι καλό να εξαρτάστε από τα καροτενοειδή για να καλύψετε τις ανάγκες σας, ειδικά εάν έχετε γενετικούς και άλλους παράγοντες που εμποδίζουν τη μετατροπή. Ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσετε ότι παρέχετε στο σώμα σας επαρκή βιταμίνη Α, να τρώτε ζωικές τροφές με προσχηματισμένη βιταμίνη όπως συκώτι και κρόκους αυγών.

Facebook Comments