Τι συμβαίνει όταν μία προφητεία δεν πραγματοποιείται;

Τι συμβαίνει όταν οι βεβαιότητές μας καταρρέουν;

 

Σε πολλές περιπτώσεις, όταν ισχυρές πεποιθήσεις μιας ομάδας διαψεύδονται, τα μέλη της βρίσκονται εγκλωβισμένα σε μία κατάσταση την οποία οι επιστήμονες ονομάζουν «κατάσταση γνωστικής ασυμφωνίας».

Τη δεκαετία του ‘50 στις Ηνωμένες Πολιτείες η κυρία Keech, μια νοικοκυρά, ανακοίνωσε σε φίλους και γνωστούς της, ότι σύμφωνα με όραμα που είδε η χώρα θα καταστραφεί. Εξαιτίας αυτής της «προφητείας» δημιουργήθηκε μία ομάδα με αρχηγό τη συγκεκριμένη κυρία, η οποία  ανέμενε το τέλος του κόσμου και προσευχόταν.

Ο κοινωνικός ψυχολόγος L. Festinger όταν έμαθε για τα γεγονότα αυτά, αποφάσισε να παρακολουθήσει τη συμπεριφορά των μελών τα οποία είχαν γίνει ένα είδος πιστών.

Τα άτομα της ομάδας περιμένοντας τη μεγάλη καταστροφή πούλησαν όλα τα υπάρχοντά τους, έφυγαν από τα σπίτια τους και έμειναν όλοι μαζί αναμένοντας το τέλος.

Όταν έφτασε η ώρα της υποτιθέμενης καταστροφής και τίποτα κακό δε συνέβη, άρχισαν να ξαναμελετούν την προφητεία, προσπαθώντας να αντιληφθούν πού έσφαλαν στην ερμηνεία της. Τότε ήρθε ένα νέο «μήνυμα»  στην κ. Keech,   που έλεγε πως η καταστροφή του κόσμου δεν συνέβη εξαιτίας της σωστής συμπεριφοράς και  της πίστης τους.

Δίνοντας αυτή την εξήγηση στην εξέλιξη των γεγονότων,  ξεκίνησαν μία εκστρατεία ενημέρωσης και προσηλυτισμού νέων μελών, εξηγώντας στον κόσμο ότι δεν έχουν χάσει την πίστη τους και ότι  όλοι σώθηκαν εξαιτίας της δικής τους συμπεριφοράς.

Στόχος του  Festinger ήταν να εξηγήσει την αλλαγή των στάσεων των ομάδων.

Κατέληξε στη θεωρία ότι το άτομο  έχει την τάση να μειώνει την ασυμφωνία μεταξύ αντίθετων μεταξύ τους και αντιφατικών γνωστικών στοιχείων. Όταν βρισκόμαστε ως μέρη ενός συνόλου σε μία κατάσταση γνωστικής ασυμφωνίας, προσπαθούμε να τη μειώσουμε, αρχικά αποφεύγοντας κάθε τι που την αυξάνει. Κατόπιν προσπαθούμε να την ελαττώσουμε είτε μετατρέποντας τα  γνωστικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, είτε  προσθέτοντας νέα στοιχεία τα οποία αποδυναμώνουν την ασυμφωνία.

Έχουμε παρατηρήσει πολλές φορές το φαινόμενο να ερμηνεύουμε την πραγματικότητα με τρόπο που θα συμφωνεί με τις προβλέψεις μας και θα μας δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας και της ισορροπίας.

Η διαδικασία αυτή σε περιπτώσεις λειτουργεί θετικά μια που μπορεί να αλλάξει κάποιες στάσεις της κοινωνίας και να προχωρήσουμε μπροστά, αφήνοντας πίσω μας αγκυλώσεις, έστω και χωρίς την συνειδητοποίηση των πραγματικών περιστατικών.

Η ερμηνεία δηλαδή μπορεί να είναι λανθασμένη ή ουτοπική αλλά το αποτέλεσμα είναι η αλλαγή.

Από την άλλη μεριά μπορεί να είναι και μια αυτοκτονική, για το κοινωνικό σύνολο, εξέλιξη.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διαψεύσεων των προσδοκιών ή των πεποιθήσεων διαφόρων συνόλων και λαών.

Το δικό μας άλγος, η δική μας τραγωδία τόσα χρόνια συνδέεται με τις βεβαιότητές μας και την άρνηση της αλήθειας.

Πρόσφατα με  τις αυταπάτες (κατά δήλωσή του) του Πρωθυπουργού μας,  που μετά την κατάρρευση του αφηγήματος  του, ως  άλλη κυρία Keech, προσπαθεί να οικοδομήσει μια νέα ερμηνεία εμμένοντας όμως στις ιδεολογικές του αγκυλώσεις και τις ιδεοληψίες του.

Είναι στο χέρι μας να απεγκλωβιστούμε από τον φαύλο κύκλο των «προφητειών» και να σταματήσουμε να είμαστε αυτοκαταστροφικοί.  

 

Πηγές:

ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΥ Σ. «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ  ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ»

DOISE W., «Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ»

HOGG-VAUGHAN, «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ»

Facebook Comments