Ευρωεκλογές: Γιατί δεν θα κερδίσουν οι λαϊκιστές

Λίγοι πολιτικοί είναι λιγότερο επιρρεπείς στον πανικό από τον Herman Van Rompuy, τον γαλήνιο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που συγκεντρώνει τους ηγέτες των εθνικών κυβερνήσεων των 28 μελών της Ε.Ε. Ωστόσο, όταν η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung τον ρώτησε, σε συνέντευξη τον Απρίλιο του 2010, ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, απάντησε: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ο λαϊκισμός».

Τέσσερα χρόνια αργότερα, παραμονές των εκλογών στις 22-25 Μαΐου για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα μπορούσαμε να μπούμε στον πειρασμό να θεωρήσουμε την προειδοποίηση του κ. Van Rompuy ως εξαιρετικά προφητική. Από την Γαλλία και την Βρετανία μέχρι την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ολλανδία, τα ευρωπαϊκά κινήματα λαϊκισμού, μοιάζουν να καβαλάνε πάνω στο κύμα που έχει σηκώσει η χρηματοπιστωτική κρίση από το 2008, η οικονομική ύφεση, η έντονη μετανάστευση και η αποστροφή για την ανικανότητα και την διαφθορά της εθνικής πολιτικής.

Αλλά οι καταστροφολογικές προβλέψεις ότι η ευρωπαϊκή δημοκρατία βουλιάζει κάτω από ένα ασταμάτητο κύμα λαϊκισμού, είναι υπερβολικές. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι τρεις κυρίαρχες παραδοσιακές ομάδες –το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό κόμμα, οι κεντροαριστεροί Σοσιαλιστές και Δημοκρατικοί και το φιλελεύθερο κίνημα της Συμμαχίας Φιλελεύθερων και Δημοκρατικών για την Ευρώπη ALDE- θα κερδίσουν λίγο λιγότερο από τα δύο τρίτα του συνόλου των ψήφων και θα λάβουν πάνω από 480 εκ των 751 εδρών του σώματος. Η ακροδεξιά, η άκρα αριστερά και οι υπόλοιπες αντιευρωπαϊκές δυνάμεις, δεν θα μπορέσουν να σταματήσουν την ομαλή λειτουργία του ευρωκοινοβουλίου.

Επιπλέον, αν μελετήσουμε ανά έθνος το εκλογικό σκηνικό της ΕΕ, αντιλαμβανόμαστε ότι ο λαϊκισμός, τουλάχιστον ο ακροδεξιός λαϊκισμός, δεν συνιστά γενική απειλή.

Είναι προφανές ότι η ακροδεξιά είναι κόκκος στην άμμο σε χώρες όπως η Γερμανία, το πολυπληθέστερο έθνος της ΕΕ και η Ισπανία.

Είναι αλήθεια πως το γερμανικό ευρω-σκεπτικιστικό κόμμα Alternative für Deutschland ίσως κερδίσει μέχρι και έξι έδρες στην ευρωβουλή, ενώ είναι εξαιρετικά πιθανό να εξασφαλίσουν έδρα και οι αυθεντικά ακροδεξιοί Δημοκρατικοί του Έθνους. Συνολικά όμως η ριζοσπαστική δεξιά είναι τόσο αφανής στην Γερμανία όσο οι νέο-φραγκικοί στην Ισπανία.

Σε κάθε περίπτωση, μια μειοψηφία Ευρωπαίων ψηφοφόρων ψηφίζει συχνά υπέρ της ριζοσπαστικής δεξιάς. Σύμφωνα με έρευνα του 2012 από το λονδρέζικο think-tank, Counterpoint, αυτοί οι ψηφοφόροι κατά κανόνα είναι γηραιότεροι, λιγότερο μορφωμένοι και εχθρικοί με τους μετανάστες.

Οι εργατικές τάξεις είναι πιθανότερο να ψηφίσουν τέτοια κόμματα στην Δανία, τη Γαλλία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία. Στη Γαλλία, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να στηρίξουν την ακροδεξιά από τους άνδρες, σύμφωνα με την έρευνα. Στην Ολλανδία, ένας ψηφοφόρος που τάσσεται υπέρ του ακροδεξιού, αντι-ισλαμικού Κόμματος Ελευθερίας του Geert Wilders, πιθανότατα είναι αντίθετος με τους Μουσουλμάνους μετανάστες, δεν εμπιστεύεται την ολλανδική πολιτική ελίτ και νοσταλγεί την αυστηρά ρυθμιστική πολιτική τάξη, που χαρακτήρισε το έθνος στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ου αιώνα.

Σύμφωνα με τον Cas Mudde, τον Ολλανδό πολιτικό επιστήμονα του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, η ακροδεξιά έχει κάνει εκλογική πρόοδο σε 10 από τις 28 χώρες της Ε.Ε. από τότε που ξέσπασε η κρίση, η οποία της εξασφαλίζει μεγαλύτερες επιτυχίες –με άνοδο πάνω από 5 ποσοστιαίες μονάδες- στην Αυστρία, τη Γαλλία, την Ουγγαρία και τη Λετονία. Αλλά σε εννέα χώρες η ακροδεξιά οπισθοχωρεί, με απώλειες άνω των 5 ποσοστιαίων μονάδων σε Βέλγιο, Ιταλία και Σλοβακία.

Ο Duncan McDonnell, ειδικός στον πολιτικό εξτρεμισμό στο European University Institute στην Φλωρεντία, σχολιάζει ότι οι προβλέψεις πως η ακροδεξιά θα κερδίσει έως ένα τρίτο των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας. Σημειώνει ότι έχει σημασία να γίνεται η διάκριση ανάμεσα στα αδιάντροπα ακροδεξιά κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα και το Jobbik στην Ουγγαρία, και τα αντισυμβατικά, αντικαθεστωτικά κινήματα που δεν ανήκουν σε αυτό το άκρο του πολιτικού φάσματος, όπως το ιταλικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων ή το γερμανική AfD.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 7 Μαΐου από τον όμιλο ερευνών VoteWatch Europe, το επόμενο σώμα της ευρωβουλής πιθανότατα θα περιέχει τρεις πολιτικές ομάδες δεξιότερα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, με περίπου 40 έδρες έκαστο. Αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από 16% του συνόλου των εδρών. Ωστόσο, ορισμένα κόμματα που αναμένεται να εισέλθουν με αυτές τις διακρατικές ομάδες, όπως οι Βρετανοί Συντηρητικοί, δεν είναι καθόλου ακροδεξιές.

Οπότε, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν η ακροδεξιά θα πλησιάσει να πιει ποτέ από την πηγή της εξουσίας. Είναι το πόσο θα ενσωματώσουν τα παραδοσιακά κόμματα τις κεντροδεξιές απόψεις για την Ευρώπη και τη μετανάστευση στη δική τους πολιτική γραμμή.