Ένα από τα βασικά δεδομένα της χρονιάς 2015 που κλείνει είναι, αναμφισβήτητα, η επιτυχία των απανταχού κομμάτων της δημαγωγικής, ευρωφοβικής και ξενοφοβικής άκρας Δεξιάς στην ΕΕ. Τέτοια κόμματα ήδη κυβερνούν μόνα τους (Ουγγαρία, Πολωνία) ή συμμετέχουν σε κυβερνήσεις συνασπισμού (Φινλανδία) ή στηρίζουν κυβερνήσεις μειοψηφίας δια της ανοχής (Δανία), ενώ κυριαρχούν στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (Γαλλία) και στις δημοσκοπήσεις (Ολλανδία). Στις υπόλοιπες χώρες, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση των δύο χωρών της Ιβηρικής Χερσονήσου (Ισπανία, Πορτογαλία), τα κόμματα της άκρας Δεξιάς ανεβαίνουν διαρκώς (Σουηδία, Ιταλία) ή παραμένουν σταθερά σε διψήφια ποσοστά (Ελλάδα, Αγγλία).
 
Υπάρχουν όμως κάποια κοινά στοιχεία σ’ αυτήν την πληθώρα δημαγωγικών ακροδεξιών κομμάτων στη Γηραιά Ήπειρο; Η εξειδικευμένη βιβλιογραφία τείνει να υπερτονίζει τις αναλυτικές διαφορές μεταξύ των τάσεων αυτού του πολιτικού χώρου. Ωστόσο, θεωρώ ότι τα κοινά σημεία είναι περισσότερα και κυρίως, σημαντικότερα από τις διαφορές μεταξύ τους, καθιστώντας συλλήβδην αυτά τα κόμματα κίνδυνο για τη Δημοκρατία και την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Θα προσπαθήσω να τα κωδικοποιήσω εν συντομία.
 
Κατ’ αρχήν, όλα αυτά τα κόμματα έχουν στον πυρήνα τους την ίδια θυμική αντίδραση βίαιης απόρριψης του «συστήματος» απέναντι στο φόβο και την ανασφάλεια, που είναι ένας μεγάλος και ορμητικός ποταμός με δύο παραποτάμους: την οικονομική κρίση και την κρίση πολιτισμικής ταυτότητας λόγω της μαζικής εισροής μεταναστών και της συγκατοίκησης ανθρώπων με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές.
 
Κατά δεύτερο λόγο, στον πυρήνα της ακροδεξιάς ιδεολογίας υπάρχουν οι θεωρίες συνωμοσίας εναντίον των «παγκοσμιοποιημένων ελίτ», οι οποίες καταπιέζουν τον λαό από τους γυάλινους πύργους τους στις Βρυξέλλες αδιαφορώντας για τις δουλειές και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των λαϊκών στρωμάτων, που δεν διαθέτουν τα κατάλληλα εφόδια για να προσαρμοστούν στις ραγδαίες τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές. Αυτό το δεύτερο στοιχείο εξηγεί εν πολλοίς τη μεγάλη επιτυχία της νέας άκρας Δεξιάς μεταξύ των προλετάριων και της αυξανόμενης μάζας των επισφαλών και με μειωμένα εργασιακά δικαιώματα υποπρολετάριων καθώς και την αντίστοιχη εκλογική υποχώρηση της παραδοσιακής Αριστεράς στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Το τρίτο συγκολλητικό στοιχείο είναι το κοινό μίσος για το Ισλάμ, το οποίο παρουσιάζεται αδιαφοροποίητα ως απειλή για τον ελεύθερο τρόπο ζωής της Δύσης και τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων. Το τέταρτο κοινό στοιχείο φαίνεται να είναι η λεγόμενη «εθνική προτίμηση», που εισήγαγε στο δημόσιο λόγο ο Ζαν-Μαρί Λεπέν, δηλαδή η διατήρηση (στη ρητορεία) μεγάλου μέρους του παραδοσιακού κράτους πρόνοιας, αλλά αποκλειστικά για τους εγχώριους. Αυτό το στοιχείο συνδυάζεται άνετα με την φοβική στάση και τη γενικευμένη θυματοποίηση της βάσης της άκρας Δεξιάς ως θυμάτων του «συστήματος», χωρίς καμία ταξική ή άλλη κοινωνική διαφοροποίηση.
 
Οι διάφορες τάσεις της άκρας Δεξιάς σαφώς και διαφοροποιούνται κατά τι μεταξύ τους. Όμως κατά τη γνώμη μου, πρόκειται απλώς για διαφοροποιήσεις βαθμίδας σε μια κοινή πολιτική, αξιακή, πολιτισμική και εννοιολογική κλίμακα. Με άλλα λόγια, ο πυρήνας της ιδεολογίας του φόβου και του μίσους, που θρέφεται και θεριεύει με την κρίση και την αυξανόμενη ανισοκατανομή εισοδημάτων και ευκαιριών σε ένα κόσμο με ολοένα και λιγότερες εθνικές πολιτισμικές σταθερές, είναι κατά πολύ ισχυρότερος των επιμέρους διαφοροποιήσεων π.χ. μεταξύ της ιταλικής Λέγκας του Βορρά και του αγγλικού UKIP του Νάιτζελ Φαράζ.
 
Ο πυρήνας αυτός, εν έτει 2015, παραμένει ενεργότερος από ποτέ άλλοτε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Νομιμοποιείται δε ολοένα και περισσότερο με την εκλογική όσμωση με παραδοσιακά κόμματα του λεγόμενου «συνταγματικού τόξου» (τα «ρεπουμπλικανικά κόμματα», όπως τα αποκαλούν στη Γαλλία) και με το λόγο διανοουμένων που εργαλειοποιούν τη διάχυτη οργή και ανασφάλεια για να κανονικοποιούν (banalisation) τις πολιτισμικές αναφορές της νέας άκρας Δεξιάς, η οποία ελκύει ολοένα και πιο ετερόκλητο κοινό, τη στιγμή που το πολιτικό Κέντρο ολοένα και ερημώνει.

Facebook Comments