Τα hedge funds βάζουν σε δοκιμασία την δημοκρατία

Ο John Paulson έβγαλε μια περιουσία, βάζοντας ένα τεράστιο χρηματιστηριακό στοίχημα «σορτάροντας» την αμερικανική φούσκα των ακινήτων. Σήμερα, ο δισεκατομμυριούχος διαχειριστής hedge fund ποντάρει στην κατάρρευση του αμερικανικού συστήματος. Κι αυτή τη φορά, έχει παρέα.

Κι άλλοι δισεκατομμυριούχοι έχουν κινήσει νομική προσφυγή για να υποχρεώσουν το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ να πληρώσει στους μετόχους τεράστια ποσά για τις εταιρίες στεγαστικής πίστης που διέσωσε το κράτος το 2008.

Τα στοιχήματα υπέρ της γενναιοδωρίας της Ουάσιγκτον έχουν γίνει επενδυτική στρατηγική ρουτίνας. Για να πετύχει το τωρινό στοίχημα, οι δισεκατομμυριούχοι θα πρέπει να σκεφτούν πονηρά: Αν θες το καλύτερο αποτέλεσμα, σορτάρισε την αμερικανική δημοκρατία. Ο κίνδυνος είναι μικρός και οι αποδόσεις θεαματικές.

Το 2008 η αμερικανική κυβέρνηση έκανε «ότι χρειαζόταν» για να σώσει την παγκόσμια οικονομία από μια επανάληψη του 1930. Η διάσωση των ανθρώπων που προκάλεσαν την κρίση, ήταν ένα άσχημο θέαμα που διόγκωσε την πολιτική πικρία στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Αλλά ήταν αναγκαίο κακό. Η εναλλακτική λύση ήταν υπερβολικά δύσκολο να εφαρμοστεί.

Όπως συμβαίνει πάντα, το αμερικανικό σύστημα συσπειρώθηκε λόγω της έκτακτης κατάστασης. Το πραγματικό πρόβλημα είναι, το πώς λειτουργεί σε κανονικές καταστάσεις. Δύο από τους μεγαλύτερους ευεργετημένους της ρευστότητας που προσέφερε η Ουάσιγκτον ήταν οι στεγαστικοί οίκοι Fannie Mae και Freddie Mac, που χρειάστηκαν 187,5 δισ. δολ. από τα λεφτά των φορολογούμενων για να μείνουν ζωντανοί. Χωρίς εκείνη την ένεση, όλο το σύστημα στεγαστικής πίστης των ΗΠΑ θα είχε τιναχτεί στον αέρα και μαζί του και η παγκόσμια οικονομία. Και οι Fannie και Freddie θα σταματούσαν να υπάρχουν.

Εξι χρόνια αργότερα, ορισμένοι από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον πλανήτη, προσφεύγουν στα δικαστήρια ζητώντας να αποζημιωθούν οι μέτοχοι των Fannie και Freddie, που σώθηκαν με τα χρήματα των φορολογούμενων. Την περασμένη εβδομάδα, οι δύο επιχειρήσεις, που τελούν υπό την «προστασία» της κυβέρνησης –βρίσκονται ένα βήμα δηλ. πριν την κρατικοποίηση- ανακοίνωσαν ότι θα έχουν αποδώσει συνολικά μερίσματα στο υπουργείο Οικονομικών αξίας 213 δισ. δολ. από το 2009, περισσότερα από το πακέτο διάσωσης.

Μολονότι και οι δύο οίκοι είχαν εξέλθει από το χρηματιστήριο, οι επενδυτές αγόρασαν κοινές και προνομιούχες μετοχές στην «γκρίζα αγορά» και τώρα ζητούν να αποζημιωθούν για την σπέκουλα. Το ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ ορθώς ισχυρίζεται ότι τα μερίσματα δεν αντιστοιχούν σε αποπληρωμή της διάσωσης. Επιπλέον, η κυβέρνηση θα είναι εκείνη που θα επωμιστεί τον λογαριασμό, αν εμφανιστεί πρόβλημα στην αγορά ακινήτων. Οι ζημιές θα πέσουν και πάλι στο κοινωνικό σύνολο κι ας ρέουν τα κέρδη προσωρινά προς τους φορολογούμενους.

Ο ακτιβιστικής επενδυτής Bill Ackman, την περασμένη εβδομάδα πρόβλεψε ότι η υπόθεση θα φτάσει μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Με το παρελθόν που έχει, οι φορολογούμενοι δεν πρέπει να κοιμούνται ήσυχοι.

Αλλά το πραγματικό παιχνίδι που παίζουν τα hedge funds είναι να μην αφήσουν το Κογκρέσο να περάσει νομοθεσία εκκαθάρισης των δύο κολοσσιαίων οίκων ώστε να μοιραστεί κομμάτι από τον τεράστιο στεγαστικό κίνδυνο με την ιδιωτική αγορά. Οσο μένουν ζωντανές οι Fannie και Freddie, υπάρχει ελπίδα για τους κερδοσκόπους.

Την περασμένη εβδομάδα, τα hedge funds είχαν μια τεράστια επιτυχία: Το νομοσχέδιο μεταρρύθμισης Fannie/Freddie, «πάγωσε» στην Γερουσία και πλέον είναι απίθανο να περάσει το 2014. Η έντονες πιέσεις μέσω λόμπι που άσκησαν στο Κογκρέσο, ήταν μια από τις αιτίες που πάγωσε το νομοσχέδιο.

Τίποτα δεν μπορεί να τους σταματήσει από το να ξοδέψουν περισσότερα. Οι αποδόσεις του λόμπι στην Ουάσιγκτον είναι αστρονομικές. Αν κερδίσουν, οι κερδοσκόποι θα εξασφαλίσουν 33 δισ. δολ. από τα χρήματα των φορολογούμενων. Αν χάσουν, τα ποσά που θα έχουν δώσει θα είναι σταγόνα στον ωκεανό. Πέρσι, οι συνολικές δαπάνες για λόμπι στην Ουάσιγκτον ήταν μόλις 3,2 δισ. δολ. –μέγεθος ευκαταφρόνητο συγκριτικά με τις δυνητικές αποδόσεις.

Η αξία όλων αυτών για το μέλλον της αγοράς ακινήτων των ΗΠΑ, είναι πολύ μεγάλη. Στις χρυσές εποχές πριν την κατάρρευση, οι Fannie και Freddie αποκόμισαν τεράστια κέρδη επειδή θεωρούνταν από τους επενδυτές «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν». Έτσι μπορούσαν να δανείζονται φθηνά, σχεδόν όσο και το κράτος, και να παράγουν μονοπωλιακά κέρδη για τους μετόχους. Οι Fannie και Freddie φούσκωσαν την φούσκα της αμερικανικής αγοράς ακινήτων όσο κάθε οίκος της Wall Street, αν και πάντως δεν την εφηύραν. Η εκκαθάρισή τους είναι κατά κοινή ομολογία η μεγαλύτερη «ατέλειωτη δουλειά» από το 2008.

Το διακύβευμα όμως αφορά και την ποιότητα της δημοκρατίας των ΗΠΑ. Αν οι τιτάνες των hedge funds μπορέσουν να κάμψουν δύο από τους τρεις βραχίονες της αμερικανικής κυβέρνησης κατά την βούλησή τους, θα δημιουργήσουν «τοξικό» προηγούμενο. Αν έχεις αρκετά χρήματα, μπορείς να κάνεις ότι θέλεις. Η πολιτική δημοπρατείται στον καλύτερο πλειοδότη. Η πληρωμή των «αρπακτικών» vulture funds θα αποκτήσει προτεραιότητα έναντι του φορολογούμενου. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ήδη συμβαίνει αυτό. Δείτε το πώς καταφέρνει η αγροτική βιομηχανία των ΗΠΑ να λάβει την μερίδα του λέοντος από τις επιδοτήσεις που βγαίνουν για τους μικρούς αγρότες. Ή την δυνατότητα των μεγάλων πετρελαϊκών εταιριών να απομειώνουν τα επενδυτικά τους κόστη. Αναλόγως, τα private equity funds επί πολλά χρόνια έχουν καταφέρει να μην αντιμετωπίζονται τα «μεταφερόμενα κέρδη από τόκους» ως πραγματικό εισόδημα. Όπως λέει συχνά ο Warren Buffett, εξακολουθεί να φορολογείται με χαμηλότερο συντελεστή από την γραμματέα του.

Όμως το ζήτημα των Fannie και Freddie, προσφέρει και μια άποψη για το επικίνδυνο σφίξιμο του ολιγαρχικού κλοιού στην αμερικανική δημοκρατία. Στα τελευταία χρόνια, το μερίδιο του εισοδήματος των ΗΠΑ που ανήκει στο πλουσιότερο 0,1% εκτινάχθηκε στα ύψη. Την ίδια ώρα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ κατάργησε τα περισσότερα εναπομένοντα όρια στις πολιτικές δαπάνες των επιχειρήσεων και των εύπορων ατόμων. Οι δισεκατομμυριούχοι έχουν πολλές μορφές. Οι Δημοκρατικοί βάζουν στο στόχαστρο τους αδελφούς Koch, που τροφοδοτούν σε μεγάλο βαθμό το κίνημα Tea Party. Αλλά οι φιλελεύθεροι άνετοι παίρνουν τα χρήματα των private equity για να μπλοκάρουν μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στη φορολόγηση τόκων.

Όπως και στην ζωή, έτσι και στην πολιτική, πρέπει να δίνουμε σημασία σε αυτά που κάνουν οι τεχνοκράτες, όχι σε αυτά που λένε. Οι Fannie και Freddie πρέπει να μεταρρυθμιστούν, λέει η μόνιμη επωδός της αρμόδιας διακομματικής επιτροπής. Ας περιμένουμε να δούμε στην πράξη, αν αυτό εννοούν πραγματικά.