Συχνά οι χώρες που εμφανίζουν τους ταχύτερους συντελεστές συρρίκνωσης πληθυσμών θεωρείται ότι αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη δημογραφική απειλή. Όμως είναι πολύ πιο λογικό να θεωρούμε ότι τη μεγαλύτερη απειλή συνιστά η γήρανση του πληθυσμού και όχι η μείωση στα συνολικά πληθυσμιακά μεγέθη.

Όταν ο πληθυσμός γερνάει, τότε αυξάνεται το ποσοστό των ατόμων που βρίσκονται είτε σε πολύ νεαρή, είτε σε πολύ μεγάλη ηλικία, ώστε να συνεισφέρουν με ουσιαστικό τρόπο στην παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι οι δυνατότητες ανάπτυξης των οικονομιών εξαρτώνται πάρα πολύ από την ταχύτητα με την οποία αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας, που κατά κανόνα ορίζεται ως 15 έως 64 έτη.

Τα βιοτικά επίπεδα, ωστόσο, εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από την ανάπτυξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Αν υποθέσουμε ότι οι πέντε πλέον ανεπτυγμένες οικονομίες –ΗΠΑ, Βρετανία, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία– θα καταφέρουν εξίσου να βελτιώσουν την παραγωγικότητα, να μειώσουν ή να συγκρατήσουν την ανεργία και να πείσουν τους πολίτες να καθυστερήσουν τη συνταξιοδότηση, τότε η ταχύτητα με την οποία θα βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο της κάθε χώρας θα καθοριστεί από τη διαφορά ανάμεσα στον συντελεστή μεταβολής του συνολικού πληθυσμού και στον συντελεστή του αριθμού του εργατικού δυναμικού.

Οι παρατηρητές που θεωρούν ότι η δημογραφική απειλή εκφράζεται με τον συντελεστή μείωσης των πληθυσμών θα πρέπει να θεωρούν ότι η Ιαπωνία και η Γερμανία αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη απειλή μεταξύ των παραπάνω κρατών και οι ΗΠΑ τη μικρότερη.

Αλλά η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική, αν το θέμα είναι η ανάγκη βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και όχι του ΑΕΠ. Για να διατηρηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, πρέπει να εμφανίζει ανάλογο ρυθμό ανάπτυξης η κατά κεφαλήν παραγωγή κάθε ατόμου σε ηλικία εργασίας.

Για παράδειγμα, αν το σύνολο του πληθυσμού παραμείνει σταθερό, αλλά μειωθεί ο αριθμός του εργατικού δυναμικού κατά 0,5% ετησίως, τότε θα πρέπει να αυξηθεί 0,5% ετησίως η κατά κεφαλήν παραγωγή, για να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο. Καθώς είναι σχετικά μικρές οι αλλαγές που αναμένεται να γίνουν στους αριθμούς των πληθυσμών, αυτό σημαίνει ότι η αύξηση στην παραγωγή κάθε ατόμου της παραγωγικής ηλικίας, για να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο, θα ισούται με τη μεταβολή στον συνολικό πληθυσμό, μείον τη μεταβολή στους αριθμούς του εργατικού δυναμικού.

Αυτό σημαίνει ότι η απειλή που θέτει η δημογραφική μεταβολή στο βιοτικό επίπεδο εξαρτάται από τις μεταβολές τόσο στον συνολικό πληθυσμό (γράφημα 1) όσο και από τον αριθμό όσων βρίσκονται στην παραγωγική ηλικία (γράφημα 2).

Η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο δίνει τον συντελεστή με τον οποίο θα πρέπει να αυξηθεί η κατά κεφαλήν παραγωγή του εργατικού δυναμικού, προκειμένου να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο. Και αυτό προκύπτει στο 3ο γράφημα.

Το τρίτο γράφημα αποτυπώνει διαφορετική εικόνα από το πρώτο. Η Ιαπωνία παραμένει η χώρα που αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη απειλή στο διάστημα έως το 2015 και η Γερμανία τη μικρότερη. Ακόμη πιο μακροπρόθεσμα, όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν ανάλογες απειλές και κρίνεται απαραίτητη για τη διατήρηση των βιοτικών επιπέδων βελτίωση της τάξεως του 0,5% ετησίως.

Η σύγκριση με την εργατική παραγωγικότητα καταδεικνύει πόσο μεγάλη σημασία έχει αυτό. Αν η παραγωγικότητα αυξάνεται 1% ετησίως, μια αρνητική επίδραση 0,5% ετησίως από τη γήρανση του πληθυσμού μειώνει τη βελτίωση κατά 50%.

Στις περισσότερες χώρες εκδηλώνονται όλο και μεγαλύτερες αντιστάσεις στους μετανάστες. Κι αυτό δεν είναι καλό, δεδομένου ότι οι μετανάστες κατά κανόνα έχουν μεγαλύτερους συντελεστές εργατικού δυναμικού, σε σύγκριση με τους ντόπιους πληθυσμούς. Οπότε η δημογραφική απειλή συνήθως μειώνεται λόγω της μετανάστευσης και οι προσπάθειες περιορισμού της χειροτερεύουν την κατάσταση.

Οι κυβερνήσεις μπορεί να μπουν στον πειρασμό να προσπαθήσουν να αμβλύνουν το πρόβλημα της δημογραφικής βόμβας ενθαρρύνοντας την αύξηση στους συντελεστές γεννήσεων. Κι όμως, αυτό θα πολλαπλασιάσει τα προβλήματα. Για τουλάχιστον 15 χρόνια, η άνοδος στον αριθμό των βρεφών αυξάνει τον πληθυσμό, αλλά τείνει να μειώνει και όχι να αυξάνει όσους είναι διαθέσιμοι προς εργασία.

ΠΗΓΗ: FT.com

Facebook Comments