Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι η… Γαλλία

O μεγάλος σεισμός ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Μισό αιώνα αργότερα, η Ευρώπη εξακολουθεί να δονείται από τους μετασεισμούς. Ο Vladimir Putin θέλει να αναβιώσει την σοβιετική αυτοκρατορία. Η Γαλλία παραπαίει σε μια Ευρώπη όπου κυριαρχεί η επανενωμένη Γερμανία.

Ο Ρώσος πρόεδρος είναι καταδικασμένος να αποτύχει, εντέλει, αλλά μπορεί να σπείρει μεγάλο χαμό στον δρόμο. Η Γαλλία βασανίζεται, αντί να παραδεχτεί ότι η Ευρώπη ανήκει τώρα σε κάποιον άλλο.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαντάζονταν ότι η ζωή μετά τον κομμουνισμό θα συνεχιζόταν όπως πριν. Η ΕΕ θα αναλάμβανε τις ανατολικές δημοκρατίες. Το ενιαίο νόμισμα θα διέλυε την κυριαρχία του γερμανικού μάρκου και θα έδενε την Γερμανία στην υπάρχουσα ευρωπαϊκή τάξη. Αυτά γίνονταν τότε.

Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έφεραν ακριβώς την λαϊκιστική καταστροφή που περίμεναν κάποια ένθερμα πρωτοσέλιδα. Ωστόσο η διαμαρτυρία κατά της ελίτ, κατά της μετανάστευσης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατά της ΕΕ, ήταν αρκετά ευδιάκριτη.

Στην Γαλλία, την Βρετανία και την Δανία, η ξενοφοβική δεξιά έκανε μεγάλη πρόοδο. Σε άλλες χώρες, η ψήφος οργής μοιράστηκε ανάμεσα στην αριστερά και την δεξιά. Οι λαϊκιστές και οι ευρωσκεπτικιστές καταλαμβάνουν τώρα το 30% των εδρών της ευρωβουλής.

Το εκπληκτικό είναι ότι όλοι δείχνουν έκπληκτοι με το αποτέλεσμα. Η ήπειρος υποφέρει από πέντε μαύρα χρόνια διολίσθησης του βιοτικού επιπέδου, μεγάλης ανεργίας και λιτότητας από τις κυβερνήσεις. Αν εξαιρέσουμε την Angela Merkel της Γερμανίας, δεν έχει ηγέτες που να εμπνέουν λαϊκή εμπιστοσύνη. Τα κοινωνικά συστήματα που σχεδιάστηκαν για μια άλλη εποχή, κλονίζονται από τις πιέσεις της παγκοσμιοποίησης. Το ότι μια μεγάλη μερίδια ψηφοφόρων θεώρησε αυτές τις εκλογές ως δωρεάν ευκαιρία εναντίωσης στην κυρίαρχη πολιτική, δεν μπορεί να προκαλεί έκπληξη.

Οι ηγέτες της ΕΕ δεν επιτρέπεται να εφησυχάσουν. Η ενοποίηση πρέπει να δίνει σημασία στις καθημερινές ανησυχίες των απλών πολιτών και να αντιστέκεται στις παρεμβάσεις των σκοτεινών διαδρόμων της δημόσιας ζωής. Θα είναι πολύ κρίμα αν οι πολιτικοί αψηφήσουν αυτό το μήνυμα, επιλέγοντας έναν φεντεραλιστή της παλιάς σχολής όπως ο Λουξεμβούργιος Jean-Claude Juncker στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Για όλα αυτά, τα μπουρδουκλώματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν είναι το θέμα. Οι ανασφάλειες και οι ανισότητες που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση, δεν είναι σφάλμα της ΕΕ. Αν θέλουμε να κάνουμε σοβαρή κριτική, πρέπει να πούμε ότι η ένωση απέτυχε να βρει την οικονομική και πολιτική στρατηγική που θα έδειχνε ότι τα κράτη μέλη θα είχαν πολύ χειρότερη τύχη αν ήταν μόνα τα ους.

Οι εκλογές αυτές ήταν περισσότερο εθνικές παρά ευρωπαϊκές. Τα μεγάλα σοκ εκδηλώθηκαν στην Γαλλία και την Βρετανία: Το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen εξώθησε την κεντροδεξιά και τους Σοσιαλιστές του François Hollande στην δεύτερη και τρίτη θέση αντιστοίχως, και το κόμμα για την βρετανική ανεξαρτησία Ukip του Nigel Farage κυριάρχησε στην Βρετανία. Οι δημοσκοπήσεις στην Γαλλία έδειξαν ότι οι ψηφοφόροι του ΕΜ είχαν στόχο κυρίως να επιτεθούν στην ελίτ και ότι ανησυχούν περισσότερο για την μετανάστευση και την ανεργία παρά για τα μεγάλα στρώματα και τα πατώματα των Βρυξελλών. Οι υποστηρικτές του Ukip επίσης είχαν την μετανάστευση και την οικονομία κατά νου.

Τα αποτελέσματα στην Γαλλία είναι απολύτως πιο σημαντικά –και όχι μόνο επειδή το χαμόγελο της κας Le Pen δεν κρύβει τις φασιστικές και αντισημιτικές ρίζες του ΕΜ. Η Βρετανία έχει αποκοπεί από την ίδια της την ήπειρο, εδώ και καιρό. Αν αποχωρούσε, η υπόλοιπη ΕΕ θα υφίστατο ένα βαρύ, αλλά όχι μοιραίο, πλήγμα. Η Γαλλία, αντιθέτως είναι ουσιώδης πυλώνας. Χωρίς την Γαλλία, το ευρώ και όλο το ευρωπαϊκό έργο, μπορεί να καταρρεύσουν ολοκληρωτικά.

Η παρατεταμένη απογοήτευση για επάλληλες γαλλικές κυβερνήσεις, έχει αρχίσει να κάνει το απίστευτο, πραγματοποιήσιμο. Αν μιλήσετε με Γερμανούς πολιτικούς για το μέλλον της Ευρώπης, δεν θα ακούσετε για το ισπανικό χρέος ή την ιταλική χαλαρότητα. Η χώρα για την οποία πραγματικά ανησυχούν, είναι η Γαλλία. Η Γερμανία γνωρίζει καλύτερα από όλους, τους κινδύνους ενός πανίσχυρου Βερολίνου.

Το ιδρυτικό στοίχημα της ΕΕ ισοζύγιζε την γερμανική οικονομική δύναμη με την γαλλική πολιτική ηγεσία. Η θρυλική λοκομοτίβα της ενοποίησης είχε δύο οδηγούς. Ακόμη και μετά την γερμανική ενοποίηση, ο Γάλλος πρόεδρος François Mitterrand ένοιωσε αρκετά τολμηρός να δηλώσει ότι περισσότερη Ευρώπη σημαίνει περισσότερη Γαλλία. Ακόμη και στην δεκαετία του 1990, η ψυχολογία διαμορφωνόταν περισσότερο από την ελπίδα παρά από τις προσδοκίες. Μετά από δύο δεκαετίες κακής οικονομικής πορείας, ακούγεται σαν να ήταν όλα σκέτη ανοησία.

Θα ήταν εύκολο να ενοχοποιήσουμε τον κ. Hollande. Είναι δίκαιο να πούμε ότι σπατάλησε τα δύο πρώτα χρόνια της προεδρίας του υποκρινόμενος ότι υπάρχει αναίμακτος τρόπος να πάρει πάλι μπρος η όλο πιο αργόσυρτη γαλλική οικονομία. Φέτος υποσχέθηκε μεγάλη αναστροφή, αλλά υπάρχουν αμφιβολίες για το αν έχει την δυνατότητα να φτάσει μέχρι τέλους με τις μεταρρυθμίσεις και την αποκατάσταση της εθνικής ανταγωνιστικότητας.

Ο κ. Hollande είναι ένα πρόσωπο σε μια μακρά σειρά. Ο προκάτοχός του Nicolas Sarkozy, είχε υποσχεθεί την «ρήξη» με τις στατικές οικονομικές πολιτικές. Εντέλει, δεν προκάλεσε ούτε μια δόνηση. Έχουν περάσει 30 χρονια από την τελευταία φορά που η Γαλλία ισορρόπησε τον προϋπολογισμό της και μοιάζει να έχουν περάσει άλλα τόσα από τότε που η ανεργία ήταν κάτω από 10%. Είναι θλιβερό, αλλά το Εθνικό Μέτωπο –ένα κόμμα που είναι τόσο κενό σε απαντήσεις όσο και βαθιά απεχθές- ευνοήθηκε από την ψήφο κατά της οικονομικής αποτυχίας.

Το παράξενο είναι ότι η Γαλλία δεν αποτελεί μια οικονομία που προσποιούνται πολλοί αγγλόφωνοι ότι είναι. Έχει υψηλή παραγωγικότητα, διεθνούς επιπέδου επιχειρήσεις, ειδικευμένους εργαζόμενους και, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ένα δημογραφικό προφίλ πολύ καλύτερο από των περισσοτέρων. Το πρόβλημα είναι ότι το κράτος είναι πολύ μεγάλο και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και σύνταξης πολύ ανελαστικό.

Πάνω απόλα, η Γαλλία δεν έχει έναν ηγέτη με πολιτική δύναμη και ειλικρίνεια που να βάλει τα πράγματα στην θέση τους. Η ψήφος για την κα Le Pen ήταν μια ηχηρή προειδοποίηση για τον κίνδυνο της αδράνειας. Οι λαϊκιστές δεν θα ρίξουν την ΕΕ. Μια αδύναμη Γαλλία όμως, θα μπορούσε.