Διατλαντική Συμφωνία: Το μεγαλύτερο deal στον κόσμο

Οικονομικό όφελος ύψους 120 δις ευρώ για την ΕΕ και 95 δις ευρώ για τις ΗΠΑ εκτιμάται ότι μπορεί να προκύψει μέσα από την επίτευξη και πλήρη εφαρμογή μιας διατλαντικής συμφωνίας εμπορίου και επενδύσεων, η οποία θα αφορά περίπου στο 50% των παγκόσμιων συναλλαγών. Ως τέτοια άλλωστε γεννά προβληματισμό σε μια σειρά από κοινωνικές αλλά και επιχειρηματικές παραμέτρους.

Η διατλαντική συμφωνία αφορά στη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου συνεργασίας με κύρια χαρακτηριστικά την εξάλειψη διαδικαστικών και δασμολογικών εμποδίων, όπως και την εναρμόνιση κανονισμών και ρυθμίσεων, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μίας ελεύθερης ζώνης εμπορίου και επενδύσεων. Στις Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι η μέση ευρωπαϊκή οικογένεια μπορεί να ενισχυθεί έως και κατά 545 ευρώ από την πλήρη εφαρμογή της προωθούμενης συμφωνίας. Στην Ουάσιγκτον προβλέπουν συνολικά τη δημιουργία 15 εκατ. νέων θέσεων εργασίας και μισθολογικές αυξήσεις στο επίπεδο του 0.5%. Η διατήρηση της αυστηρής νομοθεσίας με αντικείμενο τα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα φέρεται να αποτελεί κόκκινη γραμμή για την ΕΕ, την ώρα που οι ΗΠΑ προβάλλουν ζητήματα τα οποία άπτονται της προστασίας των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης και Προϊόντων Γεωγραφικής Ένδειξης, καθώς και του προστατευτικού καθεστώτος στον τομέα των κλωστοϋφαντουργικών. Η Ελλάδα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τον αγροτικό τομέα και ιδίως για τους κανόνες καταγωγής προϊόντων όπως η φέτα. Κοινωνικές ομάδες και οικολογικές οργανώσεις επισημαίνουν κινδύνους που αφορούν σε διατροφικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις επιχειρούν να διασφαλίσουν τον ρόλο τους έναντι πολυεθνικών εταιρειών και ισχυρών επιχειρηματικών ομάδων. Γενική αίσθηση είναι ότι η συμφωνία θα καθυστερήσει, αλλά τελικώς θα επιτευχθεί, σε μία περίοδο αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού λόγω της ανέλιξης των αναδυόμενων οικονομιών.

Τι αφορά το περιεχόμενο της προωθούμενης συμφωνίας

Η Διατλαντική Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP, Transatlantic Trade and Investment Partnership) μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ αναμένεται να αποτελέσει τη μεγαλύτερη οικονομικού περιεχομένου συμφωνία στον κόσμο, αφού αφορά περίπου στο 50% των παγκόσμιων οικονομικών συναλλαγών ( ύψους σχεδόν 1 τρις ευρώ σε αξία αγαθών και υπηρεσιών) και σε εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η ΕΕ ενδιαφέρεται για την κανονιστική εναρμόνιση με τις ΗΠΑ στους υγειονομικούς και φυτοϋγειονομικούς κανονισμούς (SPS), τα τεχνικά και μη δασμολογικά εμπόδια στο εμπόριο (TBT) και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Στο επίπεδο των ειδικότερων τομέων προτεραιότητα αποτελούν τα αυτοκίνητα, τα χημικά, τα φαρμακευτικά, τα ιατρικά μηχανήματα και οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ICT).

Ποια είναι τα προσδοκώμενα οφέλη

Η Διατλαντική Συμφωνία υπολογίζεται ότι θα αυξήσει το μέγεθος της οικονομίας της ΕΕ κατά περίπου €120 δις (0,5% του ΑΕΠ) και των ΗΠΑ κατά €95 δις (0,4% του ΑΕΠ). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, θα πρόκειται για μία μόνιμη αύξηση στην ποσότητα του πλούτου τον οποίο η ευρωπαϊκή και η αμερικανική οικονομία μπορεί να παράγει κάθε χρόνο. Επίσης, εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν περίπου 15 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας και πως θα ενισχυθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αδυνατούσαν να εξάγουν λόγω των δυσανάλογων –εξαιτίας του μεγέθους τους- δαπανών. Αναμένεται δε αύξηση των εξαγωγών των κ-μ ΕΕ προς τις ΗΠΑ κατά 28%, δηλαδή κατά 187 δις. Το όφελος μιας τετραμελούς οικογένειας στην ΕΕ από την πλήρη εφαρμογή της ΤΤΙΡ υπολογίζεται έως και σε 545 ευρώ με τη μορφή αύξησης διαθέσιμου εισοδήματος.

Η συμφωνία θα επιδιώκει την εξάλειψη όλων των δασμών, τελών και λοιπών επιβαρύνσεων στο εμπόριο γεωργικών, βιομηχανικών και καταναλωτικών προϊόντων, αυξάνοντας τις επενδυτικές ευκαιρίες στην ΕΕ και την ποικιλία των ευρωπαϊκών προϊόντων στα αμερικανικά ράφια, μειώνοντας συγχρόνως την τελική τιμή τους. Ειδικότερα ως προς τα οφέλη για την Ευρώπη, στην αξιολόγηση των τομέων που προβλέπεται να ωφεληθούν περισσότερο περιλαμβάνονται τα μεταλλικά προϊόντα (εξαγωγές έως 12%), τα επεξεργασμένα τρόφιμα (μέχρι 9%), τα χημικά προϊόντα (μέχρι 9%), άλλα προϊόντα μεταποίησης (6%), ο μεταφορικός εξοπλισμός (6%) και ειδικότερα οι μηχανές (40%). Οι διαδικασίες εισαγωγής στα τελωνεία επιδιώκεται να μειωθούν δραστικά, με υψηλή αύξηση της συμβατότητας των προτύπων και μείωση των δασμών, των απαιτήσεων για πιστοποιήσεις και των ποσοστώσεων.

Ποια είναι τα αγκάθια στις συνομιλίες

Ευρωπαϊκές πηγές χαρακτηρίζουν την επιτευχθείσα συμφωνία με τον Καναδά (CETA) καθοδηγητικό παράγοντα για τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, στον βαθμό που αντιμετωπίστηκαν σημεία ειδικού ενδιαφέροντος για την ΕΕ «με αμοιβαία επωφελή τρόπο και για την καναδική πλευρά». Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την TTIP, σημειώνονται ιδιαίτερες δυσκολίες στα θέματα των δημόσιων προμηθειών (η προοπτική σύγκλισης των δύο πλευρών είναι δύσκολη λόγω της πολυμορφίας του θεσμικού πλαισίου στις ΗΠΑ και της ύπαρξης περισσότερων και σημαντικότερων αρμοδιοτήτων στις Πολιτείες παρά στην Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση) και στα κανονιστικά θέματα. Δυσκολίες προβάλλουν επίσης οι Αμερικανοί στο θέμα της προστασίας των προϊόντων ΠΟΠ-ΠΓΕ και στην απελευθέρωση του προστατευτικού καθεστώτος τους στα κλωστοϋφαντουργικά. Ευρύτερα, προκύπτουν θέματα που αφορούν στα τραπεζικά επενδυτικά προϊόντα αλλά και στις επενδύσεις γενικότερα, τις γεωργικές καλλιέργειες, την προστασία της πληροφορίας και των πνευματικών δικαιωμάτων, την παραγωγή και διάθεση πολιτιστικών οπτικοακουστικών προϊόντων, τις διαδικασίες σε δημόσιους διαγωνισμούς κ.ά. «Είναι σίγουρο ότι θα υπάρξουν αμοιβαίες υποχωρήσεις σε κάποια σημεία και ίσως κάποια άλλα να εξαιρεθούν στον παρόντα χρόνο των συζητήσεων πράγμα απόλυτα θεμιτό σε μία τέτοια διαπραγμάτευση», αναφέρει χαρακτηριστικά πηγή που παρακολουθεί στενά τη διαδικασία.

Πού επικεντρώνονται οι αντιδράσεις

Κοινωνικές ομάδες εκφράζουν ανησυχία για περιβαλλοντικά και διατροφικά ζητήματα που συνδέονται με το θέμα των μεταλλαγμένων προϊόντων αλλά και των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης. Παράλληλα, υπάρχουν θέματα που αφορούν στην προστασία προσωπικών δεδομένων και πληροφορίας. Επιπλέον, μικρομεσαίοι επιχειρηματικοί παράγοντες ανησυχούν ότι η συμφωνία προωθεί τα συμφέροντα πολυεθνικών εταιρειών και μεγάλων επιχειρηματικών ομάδων. «Τις ανησυχίες εντείνουν αφενός η κάποιου είδους μυστικότητα που κυριαρχεί στις διαπραγματεύσεις αλλά και στο γεγονός της ελλιπούς ενημέρωσης από μέρους κυβερνήσεων, επιχειρηματικών ενώσεων και φορέων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού», παρατηρεί συνομιλητής του naftemporiki.gr, και προσθέτει: «όσον αφορά τις ανησυχίες των μικρομεσαίων, πιστεύω ότι με μία ολοκληρωμένη ενημέρωση περί των ωφελημάτων που μπορεί να έχουν αυτές από τις μειώσεις σε κοστολόγια για δασμολογικές υπηρεσίες, για  υπηρεσίες πιστοποίησης ή για την τυποποίηση των προϊόντων τους κ.α. αυτές θα μειωθούν σημαντικά». Κρέας με ορμόνες, κοτόπουλα πλυμένα με χλώριο, επιταχυντές ανάπτυξης και αντιβιοτικά αποτελούν κάποιες από τις διαδεδομένες πρακτικές στις ΗΠΑ που έως σήμερα απορρίπτονται από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. «Η ενίσχυση του δικαιώματος των πολυεθνικών εταιριών στη συμφωνία θα μπορούσε να τους δώσει τη δυνατότητα να φέρουν ενώπιον του δικαστηρίου μία χώρα που θα ήθελε να εφαρμόσει την αρχή της πρόληψης και να απορρίψει την κουλτούρα των μεταλλαγμένων», αναφέρουν επικριτές των δρομολογούμενων αλλαγών. Πάντως, πηγές στην ελληνική προεδρία της ΕΕ, διαμηνύουν ότι «δεν τίθεται θέμα η ΕΕ να αποδεχτεί να αλλάξει την αυστηρή νομοθεσία της στο ευαίσθητο θέμα των γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων, κάτι για το οποίο πιέζει η αμερικανική βιομηχανία και ίσως αποτελέσει σημείο ισχυρής διαφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών».

Πού δίνει έμφαση η Ελλάδα

Η Ελλάδα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τον τομέα των αγροτικών προϊόντων, την ενισχυμένη προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων, τους κανόνες καταγωγής και τα μη δασμολογικά εμπόδια και μέτρα (ΝΤΒs, NTMs). Παράλληλα, υποστηρίζει την εξαίρεση των οπτικοακουστικών από το πεδίο εφαρμογής της μελλοντικής συμφωνίας, καθώς και ρήτρας anti-dumping και αντισταθμιστικών μέτρων. «Το ευρωπαϊκό αγροτο-διατροφικό μοντέλο βασίζεται στα υψηλής ποιότητας προϊόντα με γεωγραφικές ενδείξεις, ενώ το αντίστοιχο αμερικανικό μοντέλο στα εμπορικά σήματα. Και αυτή είναι μια διάσταση που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά τη διάρκεια της κατάρτισης της συμφωνίας ΤΤΙP», επισήμανε πρόσφατα στον Αμερικανό ομόλογό του ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιώργος Καρασμάνης, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση της ελληνικής φέτας και μιλώντας για την ανάγκη πλήρους προστασίας της «λόγω της ιδιαιτερότητας και μοναδικότητας του προϊόντος, τόσο από οικονομικής όσο και από κοινωνικής πλευράς για την ελληνική ύπαιθρο». Σημειωτέον,  ο αναμενόμενος αυξημένος όγκος των διατλαντικών μεταφορών εκτιμάται ότι θα ωφελήσει την ελληνική ναυτιλία, ενώ αναμένονται οφέλη και από την αύξηση των εξαγωγών τροφίμων και αγροτικών προϊόντων προς τις ΗΠΑ.

Πώς επηρεάζει η διεθνής συγκυρία

Ο ενισχυμένος ρόλος της Κίνας και η πρόσφατη σύσφιγξη των οικονομικών της σχέσεων με τη Ρωσία φέρεται να έχει διαμορφώσει ένα αντίστοιχο κλίμα γύρω από τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, η οποία θεωρείται από πολλούς αναγκαία για την καλύτερη τοποθέτηση των δύο πλευρών στον διεθνή ανταγωνισμό. Την ίδια ώρα, δεν μπορεί να αγνοηθεί η άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών και εθνικιστικών ομάδων μέσα από το αποτέλεσμα των πρόσφατων ευρωεκλογών, καθώς θεωρείται ότι σε έναν βαθμό θα διαμορφώσει ένα είδος προστατευτικής φιλοσοφίας που θα μπορούσε να καθυστερήσει την πορεία των διαπραγματεύσεων και τις τελικές αποφάσεις.

Οι διαπραγματεύσεις για τη Διατλαντική Συμφωνία ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2013 μετά και την ομόφωνη απόφαση της ΕΕ τον Ιούνιο του ίδιου έτους να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για τη δημιουργία ελεύθερης ζώνης εμπορίου και επενδύσεων με λιγότερες διαδικασίες και περιορισμούς. Ο πέμπτος γύρος διαπραγματεύσεων για τη Διατλαντική Συμφωνία έγινε τον Μάρτιο του 2014, δέκα μήνες μετά τον πρώτο γύρο διαπραγματεύσεων. Κάθε γύρος διαπραγματεύσεων διαρκεί μια εβδομάδα και η τοποθεσία τους εναλλάσσεται μεταξύ των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον. Οι διαπραγματεύσεις λαμβάνουν χώρα πάνω σε διάφορα θέματα που ορίζονται εκ των προτέρων και για τα οποία η κάθε πλευρά έχει προετοιμαστεί κατάλληλα με ομάδες εργασίες που επεξεργάζονται το ήδη ρυθμιστικό πλαίσιο που ισχύει για τα θέματα αυτά και τι επιπτώσεις θα έχουν και στις δύο χώρες οι όποιες αλλαγές αποφασιστούν ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι λεγόμενοι regulators, δηλαδή οι άνθρωποι που είναι επιφορτισμένοι με τη διαμόρφωση των ρυθμιστικών πλαισίων κάθε χώρας και οι οποίοι έχουν γνώση του υπάρχοντος πλαισίου και των κανονισμών. Απεσταλμένοι διαπραγματευτές από την ΕΕ και τις ΗΠΑ χωρίζονται σε ομάδες με διαφορετικούς στόχους και τομείς εστίασης όπως πρόσβαση στην αγορά, διαφάνεια, εμπορικά, τελωνειακά και νομικά θέματα. Ο έκτος γύρος έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί τον Ιούλιο του 2014 στις Βρυξέλλες.