Βουλγαρία: Η διαπλοκή και το e-mail που έφερε το bank run

Η εκτεταμένη διαφθορά και η αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος της Βουλγαρίας βρίσκονται πίσω από την κυβερνοεπίθεση στο τραπεζικό της σύστημα και τον πανικό που ακολούθησε, εκτιμά σε έκθεσή του το ινστιτούτο Bruegel.

Την περασμένη εβδομάδα σημειώθηκαν μαζικές αναλήψεις καταθέσεων στην τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, την ΚΤΒ. Οι δραστηριότητες της τράπεζας πάγωσαν και η διοίκησή της αντικαταστάθηκε, σε μια προσπάθεια να αποτραπεί αυτό που η κεντρική τράπεζα αποκάλεσε «προσπάθεια να αποσταθεροποιηθεί η χώρα μέσα από μια οργανωμένη επίθεση στις βουλγαρικές τράπεζες».

Δύο ημέρες μετά, η τράπεζα κρατικοποιήθηκε, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να εξομαλυνθεί η κατάσταση. Οι αναταράξεις μεταδόθηκαν από την KTB στη FiB, αφού καταθέτες απέσυραν πάνω από €500 εκατ. την Παρασκευή και κεφάλαια μεταφέρθηκαν από τις εγχώριες στις ξένες τράπεζες που λειτουργούν στη χώρα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγκάστηκε τη Δευτέρα να εγκρίνει μια έκτακτη γραμμή πίστωσης 1,7 δισ. ευρώ για την εξομάλυνση της κατάστασης. Στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Κομισιόν τόνισε ότι το βουλγαρικό τραπεζικό σύστημα είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένο και έχει υψηλά επίπεδα ρευστότητας.

Πώς προκλήθηκε ο τραπεζικός πανικός

Το Bruegel επισημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο πυροδοτήθηκε η αναταραχή στις βουλγαρικές τράπεζες παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς δείχνει πώς μπορεί να προκληθεί μαζική φυγή καταθέσεων στην εποχή του διαδικτύου.

Η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα της Βουλγαρίας υποστήριξαν πως ο πανικός ξεκίνησε από μια κυβερνοεπίθεση, για την οποία έχουν ήδη συλληφθεί έξι άτομα. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας μια επενδυτική δημιούργησε ένα δίκτυο εταιρειών που διέδωσαν ένα μήνυμα για τους κινδύνους στις καταθέσεις των βουλγαρικών πιστωτικών ιδρυμάτων. Με βάση το μήνυμα, η KTB αντιμετώπιζε πρόβλημα ρευστότητας. Το μήνυμα ανέφερε ακόμα πως το κρατικό ταμείο εγγύησης καταθέσεων είναι υποκεφαλαιοποιημένο, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας και η σύνδεση του βουλγαρικού νομίσματος με το ευρώ μπορεί να σπάσει.

Το μήνυμα διέρρευσε μέσω SMS, email και Facebook. Σε μια χώρα που το 1997 αντιμετώπισε σοβαρή τραπεζική κρίση, όλα τα παραπάνω ήταν αρκετά για να προκαλέσουν πανικό, τονίζει το Bruegel.

Η πολιτική διαφθορά και η επιχειρηματική βεντέτα

Όσον αφορά το γιατί πραγματοποιήθηκε η κυβερνοεπίθεση, το Bruegel αναφέρει πως το ζήτημα είναι αρκετά σύνθετο, αλλά σε κάθε περίπτωση φαίνεται να έχει περισσότερη σχέση με την πολιτική, παρά με τα οικονομικά.

Όπως τονίζει το ινστιτούτο, η KTB είναι η τράπεζα όπου η διαφθορά, η πολιτική αβεβαιότητα, τα επιχειρηματικά συμφέροντα, οι εντάσεις με τη Ρωσία και οι πιέσεις από τις Βρυξέλλες συνενώνονται σε ένα εκρηκτικό μίγμα. H ΚΤΒ έχει πολύ ισχυρές και πολύπλοκες πολιτικές διασυνδέσεις.

Σύμφωνα με τους Financial Times το 30% της KTB ελέγχεται από την Oman και το 10% από τη ρωσική VTB. Ο μεγαλύτερος μέτοχος, ο οποίος έχει μερίδιο πάνω από 50% (το οποίο θα απομειωθεί μετά την κρατική ανακεφαλαιοποίηση) είναι ο Τσβετάν Βασίλεφ, ο οποίος έχει δεσμούς με το κυβερνών κόμμα. Διάφορες πηγές μεταξύ των οποίων οι New York Times και οι F.T. αποδίδουν τον τραπεζικό πανικό στη βεντέτα μεταξύ του Τσβετάν και του Ντελιάν Πεέφσκι, επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στον χώρο των μίντια και παράλληλα είναι μέλος του κοινοβουλίου.

Οι δύο επιχειρηματίες φαίνεται να έχουν πολλές κοινές διασυνδέσεις. Η μιντιακή αυτοκρατορία του Πεέφσκι φαίνεται να έχει χτιστεί με δάνεια που έλαβε από την KTB. Την ίδια ώρα, η επιτυχημένη ανάπτυξη της KTB οφείλεται εν μέρει στο ότι προσέλκυσε μεγάλο αριθμό καταθέσεων από κρατικά ελεγχόμενες εταιρείες, προσφέροντας ταυτόχρονα εξαιρετικά υψηλά επιτόκια.

Αυτό το «επιχειρηματικό μοντέλο» είχε τραβήξει την προσοχή της βουλγαρικής κυβέρνησης ήδη από την περασμένη χρονιά, οδηγώντας στη λήψη ρυθμιστικών μέτρων. Το Μάιο του 2013, εγκρίθηκε νόμος σύμφωνα με τον οποίο οι εταιρείες στις οποίες η κυβέρνηση έχει μερίδιο πάνω από 50% πρέπει να διαφοροποιήσουν την κατανομή των καταθέσεών τους, με το ανώτατο όριο για κάθε τράπεζα στο 25%. Σύμφωνα με τα βουλγαρικά μέσα, ο πρωθυπουργός της χώρας, δήλωσε το 2013 ότι το 54% των καταθέσεων των κρατικά ελεγχόμενων τραπεζών βρίσκεται σε μία τράπεζα.

Το Bruegel σημειώνει πως πολλοί αναλυτές αποδίδουν τον τραπεζικό πανικό της περασμένης εβδομάδας σε κρίση στις σχέσεις των Βασίλεφ και Πεέφσκι. Ειδικότερα, η εξέλιξη που πυροδότησε την κρίση στην KTB ήταν η απόσυρση ενός μεγάλου ποσού από τον Πεέφσκι.