Είναι πια φανερό ότι το 2015 θα αποδειχθεί κομβικό έτος για τη μοίρα της Ενωμένης Ευρώπης. Οι πιθανές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και την Ισπανία, ενδεχομένως και στην Ιταλία, θα αυξήσουν την υδραυλική πίεση στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Όμως η μοίρα και η ευστάθεια του κοινού νομίσματος έχει, καλώς ή κακώς, συνδεθεί αναπόδραστα πλέον με τη μοίρα της ίδιας της Ένωσης.

Στο τελευταίο άρθρο αυτής της στήλης για το 2014, θα ήθελα να ανοίξω ένα συνολικότερο προβληματισμό για την οικονομική λογική και την πολιτική σκοπιμότητα του βασικού καταστατικού χάρτη της ευρωζώνης, που δεν είναι άλλος από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, επειδή αυτό το θεμελιώδες κείμενο προσδιορίζει τα όρια άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής μέσω των γνωστών ανώτατων ορίων στα δημόσια ελλείμματα (3% του ΑΕΠ) και στο δημόσιο χρέος (60% του ΑΕΠ).


Πάρα πολλά έχουν γραφτεί – και από μένα – για την καθολική περιοριστική πολιτική που επιβάλλει το Σύμφωνο ανεξαρτήτως οικονομικής συγκυρίας του εκάστοτε κράτους μέλους (“one size fits all”). Όμως δε γράφεται συχνά ότι το Σύμφωνο είναι μη συναφές (irrelevant) και για τους παράγοντες των αγορών.

Οι αγορές δεν δίνουν ουσιαστικά καμία σημασία σ’ αυτό, απλούστατα επειδή το Σύμφωνο ουδέποτε κατόρθωσε να αναχαιτίσει τη συσσώρευση δημόσιου χρέους στα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά ούτε και να στείλει ένα εύληπτο και πειστικό για τις κυβερνήσεις σήμα προς όφελος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τόσο οικονομικών όσο και πολιτικών. Η αλήθεια είναι ότι οι αγορές αξιολογούν την φερεγγυότητα των κρατών μελών της ΕΕ και διαμορφώνουν τις επενδυτικές τους προτιμήσεις βάσει εντελώς άλλων στοιχείων από αυτά στα οποία επικεντρώνονται, με προσήλωση που έχει φτάσει πια στα επίπεδα εμμονής, οι αρχές της ΕΕ, πρωτίστως δε η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μια σύντομη ιστορική υπενθύμιση: μεταξύ της έναρξης λειτουργίας της ευρωζώνης και του 2003, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας πίεζαν διαρκώς για τη «χαλάρωση» (ουσιαστικά για την αναστολή γι’ αυτές) του Συμφώνου. Η Γερμανία το έκανε γιατί είχε μπει σε παρατεταμένη ύφεση μετά την επανένωσή της το 1990 και η Γαλλία γιατί ο οικονομικός της κύκλος ακολουθούσε τον γερμανικό και γιατί ποτέ δεν είχε πιστέψει στη δημοσιονομική πειθαρχία ούτως ή άλλως. Και το κατάφεραν! Με μονομερή τους απόφαση, ανέστειλαν επ’ αόριστον για τους εαυτούς τους τη λειτουργία του Συμφώνου και επέβαλαν την απόφασή τους στους υπόλοιπους εταίρους και στην Επιτροπή δια της ωμής πολιτικής ισχύος.

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η ίδια μεγάλη χώρα που το 2003 αυτοεξαιρέθηκε από το Σύμφωνο, δηλαδή η Γερμανία, σήμερα έχει μετατραπεί σε Γενικό Εισαγγελέα της ορθής και άτεγκτης εφαρμογής του σε όλη την ευρωζώνη. Όμως η ιστορία της Ευρώπης αποδεικνύει ότι καμία κουλτούρα υγιούς δημοσιονομικής πειθαρχίας (δηλαδή πειθαρχίας που δεν αντιτάσσεται στην ανάπτυξη) δεν μπορεί να ριζώσει με οριζόντιους αριθμητικούς κανόνες σαν αυτούς του Συμφώνου.

Το οικονομικό μίγμα κάθε χώρας προκαθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές παραδόσεις και την ευρύτερη θεσμική και οικονομική κουλτούρα της. Και αυτές δεν αλλάζουν παρά μόνο αργά και με πλήρη πολιτική οικειοποίηση (ownership) από τους λαούς, κάτι αδύνατον να επιτευχθεί σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας λόγω συνεχών μέτρων λιτότητας και πολιτικής και κοινωνικής κρίσης.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της παταγώδους αποτυχίας του Συμφώνου να πειθαρχήσει τα κράτη μέλη σε ένα δρόμο ενάρετης διαχείρισης από την αντίδραση της ΕΚΤ: από αρχικός τοποτηρητής του, η ΕΚΤ βρίσκεται πια ένα βήμα πριν την ουσιαστική του κατάργηση μέσω ποσοτικής χαλάρωσης, δηλαδή μαζικής επαναγοράς δημόσιου χρέους με διόγκωση της νομισματικής βάσης.

Ας χαιρετίσουμε το νέο έτος, λοιπόν, με μιαν ευχή: Ας καταργήσουμε επιτέλους το Σύμφωνο Σταθερότητας! Τα κράτη θα συνεχίσουν διαρκώς να ζητούν εξαιρέσεις, χαλαρώσεις και διασταλτικές ερμηνείες, που έχουν ήδη κουρελιάσει το κείμενο. Αν αύριο καταργηθούν τα πλαφόν ελλειμμάτων και χρέους που προβλέπονται, τίποτα ουσιαστικό δε θα αλλάξει. Αντιθέτως, αν η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προχωρήσει μέχρις επιτεύξεως μιας πραγματικής Δημοσιονομικής,Τραπεζικής και εντέλει Πολιτικής Ένωσης, όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο.

Facebook Comments