Πώς η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου μπορεί να επηρεάσει τη Novartis

Εξαιρετικά σημαντική η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που έκρινε ότι υφίσταται παραβίαση της αρχής της δίκαιης δίκης, όταν τα εθνικά δικαστήρια προχωρούν σε καταδίκες κατηγορουμένων «πατώντας» σε καταθέσεις μαρτύρων που προσβλέπουν σε οφέλη.

Όπως γράφει το Πρώτο Θέμα, είναι μια πολύ σημαντική απόφαση που δεν αποκλείεται να βρει εφαρμογή και στην υπό διερεύνηση υπόθεση της Novartis από Βουλή και εισαγγελία του Αρείου Πάγου.

Η απόφαση αναμφίβολα παραπέμπει στα όσα έχουν ειπωθεί το τελευταίο διάστημα στο πλαίσιο των ερευνών για τους εισαγγελικούς χειρισμούς που έγιναν στην έρευνα για τη Novartis και ειδικά στο σκέλος εκείνο που αφορά στους προστατευόμενους μάρτυρες. Άλλωστε για το θέμα αυτό, από τον περασμένο Οκτώβριο, οι δυο αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου Ε. Ζαχαρής και Λ. Σοφουλάκης, ζήτησαν εγγράφως από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ στοιχεία για το εάν οι προστατευόμενοι μάρτυρες που κατέθεσαν στην Ελλάδα για τη Novartis είναι οι ίδιοι με αυτούς που κατέθεσαν στις αμερικανικές αρχές. Ζήτησαν επιπλέον να λάβουν (σε περίπτωση που οι μάρτυρες είναι ίδιοι) αντίγραφα των καταθέσεων τους, καθώς και να ενημερωθούν από τις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ αν οι μάρτυρες αυτοί από τις καταθέσεις τους αποκόμισαν, βάσει της αμερικανικής νομοθεσίας χρηματικά οφέλη ή αν προσδοκούσαν σε τέτοια οφέλη.

Υπενθυμίζεται, ότι σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία οι προστατευόμενοι μάρτυρες δεν αποσκοπούν σε οικονομικό όφελος ή ανταλλάγματα, ενώ σύμφωνα με την νομοθεσία των ΗΠΑ, οι προστατευόμενοι μάρτυρες έχουν οικονομικό όφελος, το οποίο ανάγεται σε ποσοστό επί του προστίμου που θα επιβληθεί στην φαρμακοβιομηχανία.

Το ιστορικό

Την στιγμή, λοιπόν, που στην Ελλάδα είναι προς διερεύνηση από την εισαγγελία του Αρείου Πάγου τι ακριβώς έχει συμβεί με τους προστατευόμενους μάρτυρες της Novartis, το ΕΔΑΔ ρητά κρίνει ότι δίκαιη δίκη δεν μπορεί να υφίσταται αν δικαστήριο προχωρά σε καταδίκη, χρησιμοποιώντας καταθέσεις μαρτύρων που προσβλέπουν είτε σε μείωση της ποινής τους είτε σε οικονομικά ανταλλάγματα.

Το ΕΔΑΔ απασχόλησε προσφυγή Σλοβάκου κρατούμενου, ο οποίος υποστήριξε ότι δεν είχε δίκαιη δίκη στην χώρα του. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, καταδικάσθηκε σε δεύτερο βαθμό για ανθρωποκτονία από πρόθεση με την κατάθεση άλλου εμπλεκόμενου στην υπόθεση προσώπου, το οποίο κατέθεσε ως μάρτυρας εναντίον του αποσκοπώντας σε προσωπικά οφέλη.

Σύμφωνα με την επιμέλεια που έχει κάνει στην απόφαση του ΕΔΑΔ το δικηγορικό γραφείο του κ. Βασίλη Χειρδάρη (echrcaselaw.com), ο προσφεύγων είχε απαλλαχθεί σε πρώτο βαθμό από κατηγορία για συνέργεια σε ανθρωποκτονία. Ωστόσο, οι εισαγγελικές αρχές άσκησαν έφεση, η κατηγορία μεταβλήθηκε και ο ίδιος κατηγορήθηκε στη συνέχεια ως φυσικός αυτουργός της ανθρωποκτονίας.

Σύμφωνα, όμως, με τους ισχυρισμούς του, η μεταβολή της κατηγορίας σε βάρος του στηρίχθηκε, μεταξύ άλλων, στα όσα υποστήριξε άλλος εμπλεκόμενος στην ίδια υπόθεση. Το πρόσωπο αυτό, κατά τον προσφεύγοντα, είχε καταθέσει σε προηγούμενα στάδια της δίκης αλλά μεταγενέστερα άλλαξε την εκδοχή των γεγονότων και την κατάθεσή του, ενοχοποιώντας τον. Το αποτέλεσμα ήταν ο Σλοβάκος υπήκοος να καταδικασθεί για ανθρωποκτονία εκ’ προθέσεως και να φυλακισθεί.

Υποστηρίζοντας ότι η καταδίκη του βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην κατάθεση του μάρτυρα που κατέθεσε όχι για να πει την αλήθεια αλλά για να παύσει η δική του δίωξη, ο καταδικασθείς προσέφυγε στη συνέχεια στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας του. Ωστόσο, το δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή του ως απαράδεκτη.

Η απόφαση του Στρασβούργου

Εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη είχε όμως το δικαστήριο του Στρασβούργου, το οποίο αποφάνθηκε ότι χρήση καταθέσεων που έχουν δώσει μάρτυρες, έναντι αμοιβής ή άλλων οφελημάτων θέτει σε αμφισβήτηση την αρχή της δίκαιης δίκης. Όπως έκρινε το ΕΔΑΔ, τέτοιου είδους μαρτυρικές καταθέσεις που λαμβάνονται υπό το καθεστώς χειραγώγησης και αποκλειστικά για να αποκτήσει αυτός που καταθέτει οφέλη η ανταλλάγματα, δεν παρέχουν κανένα εχέγγυο ώστε να υπάρξει μια νόμιμη και δίκαιη δικαστική διαδικασία.

Στην προκειμένη περίπτωση, σύμφωνα με την απόφαση, κανένα από τα δικαστήρια της Σλοβακίας που εξέτασαν την υπόθεση της ανθρωποκτονίας, δεν έλαβε θέση ως προς το γεγονός ότι ο μάρτυρας αφού άλλαξε την κατάθεσή του, η κατηγορία σε βάρος του αποσύρθηκε, η έρευνα έκλεισε και ο ίδιος αφέθηκε ελεύθερος!

Ακόμη, το Στρασβούργο έκρινε ότι οι Σλοβάκοι δικαστές δεν έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στα αποδεικτικά στοιχεία που εισέφερε ο συγκεκριμένος μάρτυρας, ο οποίος εμπλέκονταν στο ίδιο αδίκημα. Αντιθέτως, τα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία εξετάστηκαν και αξιολογήθηκαν όπως κάθε συνηθισμένο αποδεικτικό στοιχείο, αναφέρει στην απόφαση του το ΕΔΑΔ, σημειώνοντας πως με την κατάθεσή του αυτή ο μάρτυρας ουσιαστικά πέτυχε την ατιμωρησία του για το αδίκημα για το οποίο είχε κατηγορηθεί.