Όλα τριγύρω αλλάζουνε

Σε τι διαφέρουν οι εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 από αυτές του Ιανουαρίου της ίδιας χρονιάς; Παρότι απέχουμε μόλις 8 μήνες, από τις προηγούμενες εθνικές εκλογές, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, τόσο ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά όσο και ως προς τα πολιτικά τους. Έξι βασικές διαφορές είναι πιθανό να επηρεάσουν σημαντικά την εκλογική συμπεριφορά των πολιτών:

Πρώτον: Δεν υπάρχει σταυρός προτίμησης

Είναι η τρίτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην Γ’ Ελληνική Δημοκρατία (1985 και Ιούνιο 2012, οι άλλες δύο). Ένας σημαντικός παράγων επιλογής ψήφου, ειδικά στις ολιγοεδρικές περιφέρειες, που συμπυκνωνόταν στη φράση «ψηφίζω τον βουλευτή μου» είναι αυτή τη φορά κατά πολύ αποδυναμωμένος. 

Δεύτερον: Δεν υπάρχουν πλέον «Σαμαροβενιζέλοι» στο προσκήνιο

Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ έχουν αλλάξει Προέδρους μέσα σε αυτούς τους μήνες, σπάζοντας το άλλοτε κυβερνητικό δίδυμο πολιτικών αρχηγών Σαμαρά- Βενιζέλου. Οι νέοι Πρόεδροι, Μεϊμαράκης και Γεννήματα, που δεν είχαν κομβικό ρόλο στα μνημονιακά χρόνια, φαίνεται να έχουν ανανεώσει την εικόνα των δύο ιστορικών κόμματων, ώστε να διεκδικούν την πρώτη και τρίτη θέση αντίστοιχα. Αντίθετα, το δίδυμο των Τσίπρα- Καμμένου, παρά τις απώλειες μετά τη «μνημονιακή» στροφή, επιδιώκει και σε αυτές τις εκλογές εκείνο τον συσχετισμό δυνάμεων που θα επιτρέψει την επιστροφή στην εξουσία.

Τρίτον : Δεν υπάρχουν πλέον ΓΑΠ, Γκλέτσος, Καρατζαφέρης

Δεν  συμμετέχουν σε αυτές τις εκλογές το ΚΙΔΗΣΟ του Γ.Παπανδρεόυ, η Τελεία του Α. Γκλέτσου και ο ΛΑΟΣ  του Γ. Καρατζαφέρη  που είχαν λάβει συνολικά 5% τον Ιανουάριο, ενώ η ΔΗΜΑΡ με νέο Πρόεδρο δεν κατέρχεται πια αυτόνομη, καθώς συνεργάζεται σε αυτές τις εκλογές με το ΠΑΣΟΚ. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η Λαϊκή Ενότητα, στους συνδυασμούς της οποίας βρήκαν στέγη οι περισσότεροι από τους αποχωρήσαντες από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και η Δημιουργία Ξανά που επανακάμπτει. Συνολικά 19 κόμματα και συνασπισμοί συμμετέχουν σε αυτές τις εκλογές, εκ των οποίων, σύμφωνα πάντα με τις δημοσκοπήσεις, δύο διεκδικούν την πρωτιά (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ) και έξι την είσοδο στη Βουλή(ΧΑ, Ποτάμι, ΑΝΕΛ, ΠΑΣΟΚ, Ε.Κ., Λ.Ε.), με λιγότερες ή περισσότερες πιθανότητες.

Τέταρτον :  Δεν υπάρχει σταυροδρόμι πολιτικής

Σημαντικό μέρος της πολιτικής που θα εφαρμοστεί μετεκλογικά έχει ήδη καθοριστεί, από το Μνημόνιο με τους εταίρους και δανειστές μας, το οποίο υπερψήφισαν στη Βουλή οι Κοινοβουλευτικές Ομάδες του ΣΥΡΙΖΑ (με απώλειες), της ΝΔ, του Ποταμιού, των ΑΝΕΛ και του ΠΑΣΟΚ. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, τα υπόλοιπα κόμματα, που αντιτίθενται δεν θα έχουν τη δύναμη για να αποτρέψουν την εφαρμογή του. Το διακύβευμα λοιπόν είναι ποιος θα εφαρμόσει καλύτερα το Μνημόνιο και σε συνεργασία με ποιους άλλους. Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει ότι υπερέχει, γιατί θα το εφαρμόσει διαπραγματευόμενος. Η ΝΔ αντιτείνει ότι θα επαναφέρει την πολιτική σταθερότητα, σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ που έχει ταυτιστεί με διασπάσεις και εκλογές. Η έλλειψη κεντρικού διλήμματος, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτή είναι η πέμπτη Κυριακή, που οι εκλογείς καλούνται να πάνε σε κάλπες τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, δημιουργούν εύλογη ανησυχία για εκτεταμένη αποχή.

Πέμπτον: Δεν υπάρχει πλέον σύγχυση για τον τρόπο σχηματισμού Κυβέρνησης

Μετά από τρεις εκλογές που οδήγησαν σε κυβερνήσεις συνεργασίας(Μάιος- Ιούνιος 2012, Ιανουάριος 2015), οι πολίτες εξοικειώθηκαν πλέον με τους κανόνες του παιχνιδιού που αφορούν στον σχηματισμό κυβέρνησης. Η αμηχανία πολιτών και πολιτικών το καλοκαίρι του 2012 φαντάζει πολύ μακρινή. Σήμερα, οι εκλογείς γνωρίζουν ότι Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ και ΑΝΕΛ μπορούν δυνητικά να συμμαχήσουν με το πρώτο κόμμα, είτε αυτό είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, είτε η ΝΔ. Από την άλλη πλευρά ΚΚΕ, Χρυσή Αυγή, Ένωση Κεντρώων και πιθανότατα Λαϊκή Ενότητα δεν θα συμμετάσχουν σε κυβερνητικά σχήματα για διαφορετικούς λόγους το κάθε κόμμα. Όπως δείχνουν, λοιπόν, οι έρευνες τουλάχιστον 60% του εκλογικού σώματος θα ψηφίσει για τον πρώτο, περίπου 15% των εκλογέων φαίνεται να προκρίνουν να ψηφίσουν τους πιθανούς κυβερνητικούς του εταίρους (Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ, ΑΝΕΛ) και περίπου 15% ρίχνουν ψήφο διαμαρτυρίας (ΧΑ, ΚΚΕ, Λ.Ε.,Ε.Κ., λοιπά).

Έκτον: Δεν παρατηρείται η παροχολογία άλλων προεκλογικών περιόδων

Η προσπάθεια των πολιτικών να μην διαψευστούν οικτρά, όπως συνέβη στο παρελθόν, τους έχει ωθήσει να είναι συγκρατημένοι στις προεκλογικές υποσχέσεις τους. Αυτό φαίνεται να εκπλήσσει τους ψηφοφόρους, μέχρι του σημείου, όπου αυτό δημιουργεί την αίσθηση ότι τα δύο μεγάλα κόμματα δεν θέλουν να κερδίσουν.

Μέσα σε αυτούς τους οκτώ μήνες άλλαξαν πολλά, που αποτυπώνονονται σε αυτές τις έξι διαφορές. Επιπλέον, αν τα τελευταία πέντε χρόνια, η σημασία των δύο παραδοσιακών τομών που χώριζαν τις πολιτικές δυνάμεις σε Αριστερά, Κέντρο και Δεξιά είχε περιοριστεί, μετά  το δημοψήφισμα του Ιουλίου και τις μετέπειτα εξελίξεις ήρθε η ώρα να ξεθωριάσει και  η πρόσφατα χαραχθείσα διαιρετική τομή  Μνημονίου- Αντιμνημονίου.

Στην ελληνική πολιτική σκηνή παραδοσιακά τα πρόσωπα, οι πολιτικοί ηγέτες δηλαδή,  διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο και συχνά διεμβόλιζαν άλλους πολιτικούς χώρους. Στην παρούσα συγκυρία, όλες οι προαναφερθείσες διαφορές (απουσία σταυρού, απουσία κεντρικού διλήμματος και προσδοκιών, εμφάνιση νέων ηγετών) και η αποδυνάμωση των διαιρετικών τομών ενισχύουν ακόμη περισσότερο τον ρόλο των επικεφαλής των κομμάτων.

Μέσα σε όλα που αλλάζουν, αυτό που παραμένει σταθερό στη Δημοκρατία, είναι ότι ο εκλογέας ψηφίζει με βάση τα δικά του κριτήρια. Συχνά, λοιπόν, ανατρέπει κάθε ορθολογική ανάλυση και εκτίμηση. Αντί να επιλέξει τον ηγέτη με τον οποίο συμφωνεί ιδεολογικά ή κρίνει ικανότερο, ψηφίζει αυτόν που συμπαθεί περισσότερο ή αυτόν που του εμπνέει εμπιστοσύνη.