Διάλεξα να βάλω στον τίτλο του άρθρου μου την επική ατάκα του παλαίμαχου ποδοσφαιριστή Βαμβακούλα για να δείξω την δομολαγνεία που εκδηλώνεται στην περίπτωση διαχείρισης των φυσικών καταστροφών.

Για τα πάντα, από την ρύθμιση ενός τοπικού θέματος μικρής εμβέλειας (πχ. να κόψουμε ένα δέντρο η να γκρεμίσουμε ένα ερείπιο που κινδυνεύει να πέσει να μας πλακώσει) πρέπει να ορίσουμε ένα άτομο ως «υπεύθυνο» να το κάνει.

Αρκεί να διατρέξει κανείς τον «Ξενοκράτη», το επιχειρησιακό σχέδιο που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση των κρίσεων και των καταστροφών, για να δει ότι δεκάδες φορείς, σε κάθε στάδιο αντιμετώπισής τους (πρόληψη, καταστολή, αποζημίωση), καλούνται να πράξουν ό,τι ο νόμος επιτάσσει. Δεν αναφέρεται, όμως, στο νόμο η στο επιχειρησιακό σχέδιο ούτε το «πως» ούτε το «πότε» θα γίνουν όσα αναφέρονται εκεί.

Δεδομένου, δε, ότι περισσότεροι φορείς εντέλλονται να πράξουν κάτι περισσότερο η λιγότερο συναφές με το αντικείμενο της νομοθετικής ρύθμισης, ανακύπτει σοβαρό ζήτημα συντονισμού.

Οι δομές που θα αντιμετωπίσουν τις φυσικές καταστροφές πολλαπλασιάζονται διαρκώς. Άλλες έχουν ad hoc χαρακτήρα, όπως η επιτροπή για την ανασυγκρότηση της Β. Εύβοιας κι άλλες μόνιμο, όπως ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό που είναι αρμόδιος για τις αποζημιώσεις.

Οι δομές αυτές καλούνται να κάνουν κάτι διαφορετικό από εκείνο που κάποιοι άλλοι σε κάποιους από τους πολλούς νόμους, διατάγματα και αποφάσεις που ισχύουν, ανέθεσαν σε μια άλλη δομή να κάνει. Έχουμε, για παράδειγμα, ορίσει ως υπεύθυνο το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση ενός ατυχήματος στην εθνική οδό αλλά και τον Περιφερειάρχη για το ίδιο πράγμα όπως και τον πάροχο που εκμεταλλεύεται τον δρόμο. Στα χαρτιά μπορεί να βρει κανείς κάποιες μικρο-διαφορές μεταξύ τους, στην πράξη όμως όχι.

Μάλιστα, ο νομοθέτης «ξεχνάει», μερικές φορές, να απαλλάξει τον προηγούμενο φορέα από εκείνο που θα κληθεί να κάνει ο επόμενος. Έτσι δημιουργούνται οι επικαλύψεις. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία συντονισμού και την αδράνειά τους.

Ενώ, όμως, όλα τα προηγούμενα είναι γνωστά, γιατί εξακολουθούμε να πορεύομαστε στην ίδια ρότα;

Kατά πρώτον, επειδή είναι εύκολο. Η περιγραφή σ’ ένα «χαρτί» ενός καθήκοντος, μιας αρμοδιότητας που ορίζει κάποιον ως υπεύθυνο, ολοκληρώνεται άμα τη συγγραφή της. Η παρακολούθηση της εφαρμογής και η αξιολόγησή της, με σκοπό την τροποποίηση, αλλαγή η διατήρησή της, δεν αποτελούν, συγκεκριμένα, αρμοδιότητα κάποιου άλλου.

Κατά δεύτερον, επειδή η εκ των άνω εκπορευόμενη πολιτική διασφαλίζει τη δομή και τη λειτουργία της εξουσίας και, ειδικότερα, του συγκεντρωτισμού στην άσκησή της.

Αντιθέτως, μια πολιτική που θα στηριζόταν στις πραγματικές δυνατότητες των δομών εφαρμογής θα αναδείκνυε την ανάγκη διεύρυνσης του κύκλου όσων συμμετέχουν στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγησή της. Σε μια τέτοια περίπτωση τα στεγανά της κεντρικής εξουσίας θα πιέζονταν και ο έλεγχος θα μεταφερόταν από τις ιδεολογικές και κοινοβουλευτικές αψιμαχίες στο πεδίο δράσης.

Κατά τρίτον, επειδή σ’ ένα σύστημα αξιωματικών προταγμάτων, η διαχείριση των προσδοκιών των πολιτών είναι εύκολη.

Ο νόμος και οι σχετικές αποφάσεις μπορούν να αλλάζουν, εύκολα, με νεώτερες αποφάσεις, ώστε να δημιουργείται η εντύπωση ότι την επόμενη φορά η αντιμετώπιση των καταστροφών μπορεί να είναι καλύτερη.

Το ουσιαστικό πρόβλημα με το σύστημα οργάνωσης που διαθέτουμε είναι ότι παράγει περισσότερα λάθη και αποτυχίες απ’ ότι μπορεί να διαχειριστεί.

Οι πρόσφατες καταστροφές ανέδειξαν την αναγκαιότητα αλλαγής στρατηγικής στα θέματα της Πολιτικής Προστασίας. Πρέπει να υιθετήσουμε ένα λειτουργικό κριτήριο, να περιλάβουμε στα νέα επιχειρησιακά σχέδια το «πως» αντιμετωπίζονται τα φαινόμενα κι όχι το «τι» πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστούν. Αλλά ένας τέτοιος αναπροσανατολισμός πρέπει να συνοδευτεί από πολλές άλλες αλλαγές που θα έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Οι δημόσιες πολιτικές θα κρίνονται από το αποτέλεσμά και τις επιπτώσεις τους. Δεν θα κρίνονται ούτε από τις προθέσεις του νομοθέτη ούτε κι από τις ανάγκες των δομών εφαρμογής.

Μπορεί να ακούγεται δύσκολο αλλά είναι ο μόνος δρόμος για να βγούμε από τον φαύλο κύκλο της αυτο-δικιολόγησης λαθών και παραλείψεων και να μεταβούμε στην εποχή της υπευθυνότητας, συλλογικής και ατομικής.

Π. Καρκατσούλης, εμπειρογνώμονας δημόσιας διοίκησης, π. βουλευτής. Το τελευταίο του βιβλιο «Διοίκηση κρίσεων και καταστροφών στο παράδειγμα της Πολτικής Προστασίας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ελληνοεκδοτική».

Facebook Comments