Η ουσία για την Εκπαίδευση, τα «μη κρατικά» ΑΕΙ και το Σύνταγμα
Με την ευκαιρία του Νόμου που ψηφίστηκε για τα «μη κρατικά» πανεπιστήμια, θα ήθελα κατ’ αρχάς να θυμίσω τα σχετικά κείμενα:
Τί λέει το ελληνικό Σύνταγμα;
«H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…» (Άρθρο 16, παρ. 5)
«… H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.» …» (Άρθρο 16, παρ. 8)
«Οι γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη ν ό μ ο υ (όχι συνταγματικής πρόνοιας, υπογράμμιση δική μου)… πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας. (Άρθρο 28, παρ. 1)
Τί γράφει τώρα το εν λόγω νομοσχέδιο:
Άρθρο 127
Σκοπός του παρόντος είναι α) η ρύθμιση της εγκατάστασης, οργάνωσης και λειτουργίας στην Ελλάδα Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (Ν.Π.Π.Ε.).
Τα Ν.Π.Π.Ε. απονέμουν τίτλους σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και συνδέονται με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία είναι αναγνωρισμένα σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) ή σε τρίτες χώρες
Άρθρο 130
- Τα Ν.Π.Π.Ε. έχουν ως αποστολή:
α) να προσφέρουν υψηλής ποιότητας ανώτατη εκπαίδευση, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, σεβόμενα την αρχή της αξιοκρατίας και τον κοινωνικό προορισμό της ανώτατης εκπαίδευσης, να παράγουν και να μεταδίδουν τη γνώση μέσω της διδασκαλίας και της έρευνας, να προετοιμάζουν τους φοιτητές για την εφαρμογή της στο επαγγελματικό και κοινωνικό πεδίο και να καλλιεργούν και να προάγουν τις επιστήμες, τις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό,
β) να οργανώνουν και να παρέχουν προγράμματα σπουδών τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης πρώτου, δεύτερου και τρίτου κύκλου, προγράμματα σπουδών σύντομης διάρκειας και διά βίου μάθησης…
… …
…
Για το εάν και κατά πόσον το νομοσχέδιο συμμορφώνεται (συντάσσεται…) με το ισχύον Σύνταγμα, μπορεί να έχει άποψη ο κάθε πολίτης, παρά τα όσα λέγονται από τους συνταγματολόγους.
Την τελική όμως άποψη θα έχει το ΣτΕ, στο οποίο ασφαλώς και θα προσφύγουν όσοι θεωρούν το νομοσχέδιο αντισυνταγματικό.
… …
…
Μέχρι τότε, ας μας επιτραπεί να εκφράσουμε κάποιες παρατηρήσεις:
1) Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως σε ποσοστό προπτυχιακών φοιτητών στο σύνολο του πληθυσμού. Αν σ’ αυτούς προσθέσουμε και όσους φοιτούν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, το ποσοστό προφανώς καθίσταται ακόμα μεγαλύτερο (Βλ. παραπομπές [1] και [2]).
2) Η Ελλάδα είναι επίσης η πρώτη χώρα στην Ευρώπη, σε ποσοστό προπτυχιακών φοιτητών σε σχέση με το σύνολο των φοιτητών. Επίσης είναι δυστυχώς και η πρώτη χώρα σε ποσοστό φοιτητών που δεν ολοκληρώνουν τις σπουδές τους. (Περίπου το 50% τις εγκαταλείπουν, βλ. [3]).
3) Τα παραπάνω δεδομένα σημαίνουν απλούστατα ότι πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια πάρα πολλών Ελλήνων εφήβων τελειοφοίτων της Μέσης Παιδείας, πάρα πολλά χρήματα που ξοδεύονται από τους γονείς τους στα φροντιστήρια για να «περάσουν κάπου» (σε κάποιο ΑΕΙ) και πάρα πολλά δημιουργικά χρόνια των νέων αυτών π ά ν ε ε ν τ ε λ ώ ς χ α μ έ ν α, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ψυχολογία τους και την εθνική οικονομία γενικότερα.
4) Όλα τα παραπάνω οφείλονται στην πίεση που ασκεί το οικογενειακό και γενικό περιβάλλον στους απόφοιτους λυκείων «να σπουδάσουν και να πάρουν ένα πτυχίο για να γίνουν ‘κάτι’ στη ζωή τους
». Λες και όσοι δεν αποκτούν πτυχία ΑΕΙ αλλά ασκούν χρήσιμα έως απαραίτητα για τη κοινωνία επαγγέλματα (εργάτες, αγρότες, κτηνοτρόφοι, τεχνίνες κλπ) είναι ένα ‘τίποτα’… (!)
Η νοσηρή αυτή νοοτροπία, που στοιχειώνει την ελληνική κοινωνία επί πολλές δεκαετίες, δεν έχει αντιμετωπιστεί όπως θα έπρεπε από τους εκάστοτε κυβερνώντες, οι οποίοι απαξιούν επίσης να ασχοληθούν με την Μέση Παιδεία που πάσχει βαρύτατα (βλ. [4]).
Δεν κοιτάμε λοιπόν να βελτιώσουμε την άθλια αυτή κατάσταση, που αποτυπώνεται εκτός των άλλων και από θλιβερές επιδόσεις των μαθητών των γυμνασίων και λυκείων στη διεθνή αξιολόγηση PISA (βλ. [5]).
Αντ’ αυτού, επιδιώκουμε να βάλουμε όσο μπορούμε περισσότερους λειτουργικά αναλφάβητους μαθητές στα ΑΕΙ, για να γίνουν «κάτι», όπου αυτό το ‘κάτι’ περιλαμβάνει πλήθος αποτυχημένων φοιτητών και ανέργων πτυχιούχων.
5) Η ανωτάτη εκπαίδευση έχει παγκοσμίως ως κύριο στόχο την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, προκειμένου να ασκήσει κάποιος ένα επάγγελμα που του αρέσει, του ταιριάζει και για το οποίο έχει τα σχετικά προσόντα.
Η Ελλάδα όμως είναι μια από τις ελάχιστες χώρες, στην οποία η ανωτάτη εκπαίδευση δεν περιλαμβάνει βραχυχρόνια φοίτηση για απόκτηση ενός χρήσιμου πτυχίου για επιτυχή άσκηση ενός «μη επιστημονικού» επαγγέλματος, όπως είναι τα περισσότερα επαγγέλματα στις σύγχρονες κοινωνίες.
6) Η κοινωνία γνωρίζοντας τις ανάγκες της σε κάθε επαγγελματικό κλάδο, είναι απολύτως λογικό να βοηθάει με κάθε δυνατό τρόπο τους νέους που επιθυμούν τα τους ακολουθήσουν. Κατά συνέπεια, είναι εξ ίσου λογικό να καθιερώνει δωρεάν εκπαίδευση στα δημόσια ΑΕΙ για επαγγέλματα που η ίδια έχει απόλυτη ανάγκη και μάλιστα να εξασφαλίζει ένα ικανοποιητικό επίπεδο εκπαίδευσης για καθένα από αυτά.
7) Η δεδομένη υποχρέωση του κράτους να έχει ιδρύσει και να διαθέτει επαρκή σε αριθμό, ποιότητα και χωρητικότητα φοιτητών δημόσια Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, δεν είναι λογικό να συνεπάγεται γενική απαγόρευση εγκατάστασης και λειτουργίας παρόμοιων σε σκοπό ιδιωτικών ιδρυμάτων.
Στο κάτω κάτω της γραφής ακόμα και αν αυτά ιδρύονται και λειτουργούν με οικονομικά κίνητρα, αυτό δεν τα μετατρέπει σε κακόβουλα κατασκευάσματα.
Εκπαίδευση υποτίθεται ότι σκοπεύουν να προσφέρουν. Όχι εμπόριο ναρκωτικών ή λευκής σαρκός.
Αρκεί φυσικά η εκπαίδευση αυτή να οδηγεί πράγματι σε απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και να μην είναι τρόπος εξαπάτησης κάποιων αφελών, που επιζητούν απλώς ένα «χαρτί»…
Κάτι τέτοιο όμως μπορεί και πρέπει να ελεγχθεί από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (όπως η ΕΘΑΑΕ), ενώ ο χρόνος θα αναδείξει σε σύντομο διάστημα αν τα πτυχία που χορηγούν έχουν την αξία και το κύρος που απαιτείται.
Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, αν κάποιος αποφασίσει να πάρει το ρίσκο να αποκτήσει ένα άχρηστο (από άποψη επαγγελματικής αποκατάστασης) πτυχίο, αυτό είναι επιλογή και δικαίωμά του.
Κατά συνέπεια, οι απαγορεύσεις του άρθρου 16 του Συντάγματος είναι λογικά αβάσιμες και το άρθρο αυτό πρέπει να αναθεωρηθεί
σε πρώτη ευκαιρία, πολλώ μάλλον που αποδεικνύεται σε κάθε ευκαιρία ότι βρίσκεται σε φανερή αντίθεση με το Δίκαιο και τα κεκτημένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία οφείλουμε να σεβόμαστε.
8) Για να είμαστε όμως στοιχειωδώς σοβαροί και αντικειμενικοί, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι το άρθρο 16 έχει ήδη παραβιαστεί στην πράξη με την πλήρη αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αποφοίτους κολλεγίων που δραστηριοποιούνται και λειτουργούν στην Ελλάδα (π.χ. το γαλλικό IdEF – idef.gr , βλ. [6] και [7]).
Θα περίμενε έτσι κάποιος να σπεύσει η οποιαδήποτε κυβέρνηση να δρομολογήσει την τροποποίηση του άρθρου 16, ώστε να σταματήσει η παραβίασή του, μιας και ήταν αδύνατο να πράξει διαφορετικά, λόγω των σχετικών αποφάσεων των οργάνων και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).
Αυτό όμως δεν έγινε. Αντίθετα, με το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε τώρα επεκτάθηκε η παραβίαση και σε άλλες κατηγορίες «μη κρατικών» ΑΕΙ.
9) Σε μία δημοκρατική κοινωνία που διαθέτει Σύνταγμα, αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοκρατικής της λειτουργίας και πρέπει να γίνεται σεβαστό σε κάθε περίπτωση.
Αν οι συνθήκες που επικράτησαν μετά την ψήφιση και θέσπισή του καθιστούν κάποιες διατάξεις του αναχρονιστικές ή αντίθετες προς συνθήκες, που η χώρα έχει υπογράψει στη συνέχεια και την δεσμεύουν, αυτές οι διατάξεις πρέπει να αλλάζουν το ταχύτερο, με τον τρόπο όμως και τις διαδικασίες που το ίδιο το Σύνταγμα προβλέπει. Όχι να παραβιάζονται.
10) Όταν σε ένα νομοσχέδιο υπάρχουν διατάξεις που «εκ πρώτης όψεως» αντίκεινται προς διατάξεις του συντάγματος και χρειάζεται να επιστρατευθούν συνταγματολόγοι, οι οποίοι (ορθώς ή/και εσφαλμένα) αποφαίνονται ότι ΔΕΝ αντίκεινται, τότε είναι προφανές ότι κάτι δεν πάει και πολύ καλά με τις διατάξεις αυτές, μιας και μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού θα εξακολουθεί να τις θεωρεί αντισυνταγματικές.
Η κυβέρνηση θα είχε έναν κάποιο λόγο να επιμείνει παρ’ όλα αυτά, αν το εν λόγω νομοσχέδιο υπηρετούσε σημαντικά εθνικά συμφέροντα, που δεν επιδέχονται αναβολής.
Με αυτά που έγραψα παραπάνω (1 έως 7) μπορεί να εξαγάγει ο οποιοσδήποτε σκεπτόμενος πολίτης τα συμπεράσματά του για το εάν και κατά πόσον ήταν τόσο επείγον να επιτραπεί η λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα μας.
«Όλα τα είχε η Μαριορή, ο φερετζές της έλειπε»…
… και η έλλειψή του ήταν ως φαίνεται ανυπόφορη!
Και όταν ό λ α τα κόμματα της αντιπολίτευσης καταγγέλλουν ένα νομοσχέδιο ως αντισυνταγματικό υποβάλλοντας ενστάσεις και η μονοκομματική κυβέρνηση, που έλαβε 42% στις εκλογές, χρησιμοποιεί την πλειοψηφία που διαθέτει στη βουλή χάρη στον εκλογικό νόμο για να τις απορρίψει χωρίς σοβαρή συζήτηση, τότε επίσης κάτι δεν πάει καλά με την δημοκρατική ευαισθησία της κυβέρνησης, αλλά και την ίδια τη δημοκρατία.
… …
…
Επίλογος
Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για αυτά που θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση «για να αναβαθμίσει τα (δημόσια) ΑΕΙ» (όπως της αρέσει να ισχυρίζεται) και δεν κάνει με το νομοσχέδιο που ψήφισε.
Αυτά ίσως τα πούμε με κάποια άλλη ευκαιρία.
Το να επιτρέψει όμως την λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ παρά την ρητή απαγόρευση του Συντάγματος ασφαλώς και ΔΕΝ βοηθάει στο ελάχιστο ούτε τα δημόσια ΑΕΙ, ούτε την ελληνική κοινωνία που έχει παρεξηγήσει και παραμορφώσει σε μέγιστο βαθμό τον ρόλο της ανώτατης εκπαίδευσης, ούτε την λειτουργία της δημοκρατίας γενικότερα.
Ακόμα και αν τελικά προωθήσει την απαραίτητη τροποποίηση του Άρθρου 16 του Συντάγματος, αυτό θα έχει γίνει πρωθύστερα, ενώ στο μεταξύ θα έχει τραυματισθεί το ίδιο το κύρος του Συντάγματος και μάλιστα για εντελώς επουσιώδεις (για την πολύπαθη Παιδεία στη χώρα μας) λόγους.
Γενικά:
Στην εποχή μας είναι πλέον παραδεκτό, τουλάχιστον στη θεωρία (μολονότι στην πράξη όχι πάντα), ότι ο σκοπός ΔΕΝ αγιάζει τα μέσα.
Πολύ περισσότερο όταν ο σεβασμός των μέσων βρίσκεται ιεραρχικά πολύ ψηλότερα από τον ίδιο τον σκοπό, ο οποίος, στην προκειμένη περίπτωση, μόνο «άγιος» δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί.
Όταν μάλιστα μία δημοκρατικά εκλεγμένη Κυβέρνηση, αφενός μεν δεν εφαρμόζει νόμους που η ίδια ψηφίζει (π.χ. για τις καταλήψεις στα ΑΕΙ και την «πανεπιστημιακή αστυνομία» που θα τις εμπόδιζε), αφετέρου δε αντί να εφαρμόζει πιστά το Σύνταγμα, πασχίζει να το «ερμηνεύει» κατά το δοκούν ή να το παραβιάζει με διάφορα επιχειρήματα και νομικές ακροβασίες…
… με ποιο κύρος απαιτεί από τους απλούς πολίτες να εφαρμόζουν πιστά τους νόμους;
… … …
… …
…
Παραπομπές
[1] Στην κορυφή η Ελλάδα σε ποσοστά φοιτητικού πληθυσμού
https://www.esos.gr/arthra/86839/stin-koryfi-i-ellada-se-pososta-foititikoy-plithysmoy
[2] Ετήσια Έκθεση για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ 2022)
https://www.ethaae.gr/el/nea/anakoinoseis/374-2022-2
https://www.esos.gr/sites/default/files/articles-2023/Τελική_Έκθεση_ΕΘΑΑΕ_2022_v1.1.pdf
[3] Η Ελλάδα έχει τους περισσότερους προπτυχιακούς φοιτητές
[4] Δικό μου σχετικό άρθρο που συμπυκνώνει πλείστα όσα προηγούμενα άρθρα και υπομνήματα σε «ώτα μη ακουόντων»: Για ποια Παιδεία μιλάμε;
https://marketnews.gr/2864607/gia-poia-paideia-milame/
[5] Τα απογοητευτικά αποτελέσματα για την αξιολόγηση Ελλήνων μαθητών Α Λυκείου
https://www.naftemporiki.gr/society/1545488/ta-apotelesmata-toy-programmatos-pisa/
[6] Για τα κολλέγια που ήδη απονέμουν πτυχία και «επαγελματικά δικαιώματα» https://www.mysep.gr/?p=79588
[7] Γαλλικό Κολλέγιο IdEF
https://www.idef.gr/
Facebook Comments