Η σημασία των κόκκινων γραμμών

Την τελευταία φορά που φθάσαμε στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου ήταν τον Οκτώβριο του 1962 με την κουβανική κρίση, όταν οι δύο υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση συμμετείχαν σε μια τεταμένη πολιτική και στρατιωτική αντιπαράθεση 13 ημερών, σχετικά με την εγκατάσταση πυρηνικών σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα, μόλις 90 μίλια από τις ακτές των ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ αντέδρασαν άμεσα επιβάλλοντας ναυτικό αποκλεισμό γύρω από την Κούβα και κατέστησαν σαφές ότι ήταν έτοιμες να ξεκινήσουν άμεσα πόλεμο και να εισβάλλουν στο νησί. Ο πόλεμος απεφεύχθη χάριν στην λογική που επέδειξαν οι ηγέτες των δύο υπερδυνάμεων. Η Σοβιετική Ένωση συμφώνησε να αποσύρει τα όπλα και σαν αντάλλαγμα οι ΗΠΑ συμφώνησαν να μη εισβάλλουν στην Κούβα και να αποσύρουν τους πυραύλους από την Τουρκία που αποτελούσαν απειλή για την Σοβιετική Ένωση.

Αυτό που έγινε σαφές είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θα δίσταζαν να ξεκινήσουν άμεσα ακόμη και πυρηνικό πόλεμο προκειμένου να διαφυλάξουν την κόκκινη γραμμή που έχουν χαράξει από το 1823 με το δόγμα του Μονρόε, που δεν επιτρέπουν οποιαδήποτε επέμβαση από ξένες δυνάμεις στις πολιτικές υποθέσεις όχι μόνο στις γειτονικές χώρες, αλλά στην αμερικανική Ήπειρο καθώς θα αποτελεί μια δυνητικά εχθρική πράξη κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Τοποθετώντας σοβιετικούς πυραύλους στην Κούβα ήταν για τις ΗΠΑ καθαρή παραβίαση της κόκκινης γραμμής που δεν θα το ανεχόταν.

Σήμερα, 62 χρόνια αργότερα, βρισκόμαστε ξανά κοντά σε μία ενδεχόμενη πυρηνική σύγκρουση, συμπωματικά για τους ίδιους λόγους που είχαμε με την κρίση της Κούβας. Όμως, αυτή την φορά, είναι οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ που παραβίασαν επανειλημμένα την κόκκινη γραμμή της Ρωσίας, που από το 2007 κατέστησε εμφατικά σαφές ότι η πρόσκληση της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θα περνούσε μια κόκκινη γραμμή που απειλούσε τα ζωτικά συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας.

Πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες γνώριζαν καλά την σημασία των κόκκινων γραμμών. Όταν το 2008 οι ΗΠΑ πίεσαν για την για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, που όχι μόνο δεν εκπληρούσε τις προϋποθέσεις για ένταξη αλλά η ίδια Ουκρανία από το 1991 είχε διακηρύξει ουδετερότητα, οι τότε ηγέτες της Γαλλίας και Γερμανίας, Σαρκόζι και Μέρκελ, αντέδρασαν αρνητικά στην ένταξη, καθώς είχαν πλήρη επίγνωση για τις συνέπειες που θα επακολουθούσαν. Μάλιστα η Μέρκελ δήλωσε ότι κάτι τέτοιο ο Πούτιν θα το εκλάβει σαν κήρυξη πολέμου.

Η προφητεία της Μέρκελ, άρχισε να γίνεται πραγματικότητα, όταν το 2014, οι ΗΠΑ φαίνεται να ήταν αναμεμειγμένη στην επανάσταση του Μαϊντάν που ανέτρεψε τον εκλεγμένο, φιλορωσικό πρόεδρο της Ουκρανίας που οδήγησε στην εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία και την επακόλουθη προσάρτηση της στην Ρωσία.

Από το 2014 μέχρι το 2021, η Ουκρανία έλαβε από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ σχεδόν 3 δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικό οπλισμό που περιλάμβαναν τους θανατηφόρους αντιαρματικούς πυραύλους Javelin και συμμετείχε σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και ανταλλαγή πληροφοριών με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.

Για πολλούς, η αντίδραση της Ρωσίας με την εισβολή στην Ουκρανία δεν αποτελεί έκπληξη. Όπως οι ΗΠΑ δεν θα επέτρεπαν ποτέ την εγκατάσταση σοβιετικών όπλων στην Κούβα, το ίδιο και η Ρωσία δεν θα επέτρεπε επίσης η Ουκρανία να γίνει στρατιωτική βάση με Νατοϊκά όπλα λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα της.

Θα περίμενε κανείς ότι υπάρχει μία αμοιβαία κατανόηση μεταξύ ηγετών των υπερδυνάμεων για την σημασία των κόκκινων γραμμών που οι ίδιοι χαράζουν. Τουλάχιστον αυτό απέδειξαν παλιότερα ηγέτες όπως ο Κένεντυ, ο Κρουτσώφ, ο Σαρκόζι και η Μερκελ. Όμως όχι πλέον. Μπαίνομε άραγε σε νέες εποχές όπου οι κόκκινες γραμμές που θέτουν οι υπερδυνάμεις δεν έχουν κύρος και δεν πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά;

Αν ναί, τι θα κάνει για παράδειγμα μία υπερδύναμη σαν τις ΗΠΑ, αν η Ρωσία εγκαταστήσει ξανά πυραύλους στην Κούβα ή αν η Κίνα μελλοντικά ξεκινήσει στρατιωτική συνεργασία με το Μεξικό και τοποθετήσει πυραύλους και άλλα όπλα μέσα στο Μεξικό; Θα παραμείνει αδιάφορη ή θα αντιδράσει όπως έκανε στην κρίση της Κούβας το 1962? Νομίζω όλοι γνωρίζουν την απάντηση.

Οι σημερινοί ηγέτες θα μπορούσαν να διδαχθούν πολλά για τις κόκκινες γραμμές και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν για ειρήνη ή πόλεμο.