Το δημογραφικό απειλεί οικονομίες και αξιολογήσεις – Μία εκκολαπτόμενη δημοσιονομική κρίση

Το δημογραφικό αποτελεί από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης.

Η συνεχής μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας σε συνδυασμό με τις ανεπαρκείς επενδύσεις και τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα, έχουν οδηγήσει την περιοχή σε χρόνια ασθενούς οικονομικής ανάπτυξης και αδύναμης αύξησης της παραγωγικότητας, μία τάση που προς το παρόν δεν φαίνεται να ανατρέπεται.

Όπως μάλιστα προειδοποιούν οι οίκοι αξιολόγησης, το δημογραφικό αποτελεί μία σταδιακά διαμορφούμενη δημοσιονομική κρίση: εάν δεν υπάρξουν οι κατάλληλες μεταρρυθμίσεις, ο δείκτης καθαρού χρέους στην ευρωζώνη θα διπλασιαστεί έως το 2060, ενώ το δημοσιονομικό κόστος της γήρανσης θα εκτοξευθεί, υπονομεύοντας το ήδη αδύναμο δυναμικό της ανάπτυξης και οδηγώντας σε υποβαθμίσεις πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Σε πρόσφατη ανάλυσή της η UBS σημείωσε πως οι χώρες του Νότου είναι αντιμέτωπες με τις πιο δυσμενείς δημογραφικές τάσεις στην Ευρώπη, οι οποίες αναμένεται να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες. Μάλιστα, η Ελλάδα τοποθετείται στην τέταρτη χειρότερη θέση σε ό,τι αφορά δημογραφικούς δείκτες, όπως η αύξηση του πληθυσμού, τα ποσοστά γονιμότητας, το προσδόκιμο ζωής και τα άτομα σε ηλικία εργασίας.

«Η δημογραφική πίεση είναι μια από τις πιο βαθιές προκλήσεις που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις τις επόμενες δεκαετίες», σημειώνει S&P.  Οι δημογραφικές προοπτικές επιδεινώνονται επίσης τα τελευταία χρόνια αυξάνοντας τη σοβαρότητα με την οποία πρέπει να δοθεί σε αυτή την πρόκληση. Οι χώρες της ευρωζώνης είναι ήδη από πιο γερασμένες και η πίεση της γήρανσης του πληθυσμού θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την παρατηρούμενη πτώση των ποσοστών γονιμότητας στα κράτη μέλη.

Ο οίκος τονίζει ότι αντίκτυπος στην ανάπτυξη είναι δύσκολο να υπολογιστεί, αλλά είναι δύσκολο να δούμε ένα σενάριο όπου οι μελλοντικοί πληθυσμοί που έχουν λιγότερα άτομα σε ηλικία εργασίας θα είναι σε θέση να δουν τις οικονομίες τους να αναπτύσσονται ταχύτερα από σήμερα.

Από την άλλη, οι δημοσιονομικές επιπτώσεις είναι κάπως πιο εύκολο να προβλεφθούν, δεδομένων των καθορισμένων παραμέτρων κοινωνικής ασφάλισης. Από αυτή την άποψη, οι προσομοιώσεις που έκανε πρόσφατα η S&P έδωσαν κάποια ιδέα ως προς το μέγεθος με το οποίο οι δείκτες χρέους θα μπορούσαν να αυξηθούν χωρίς νέα διορθωτικά μέτρα και μεταρρυθμίσεις, ασκώντας πιέσεις στην αξιολόγηση των χωρών.

«Μέχρι το 2060, το μέσο μέλος της ευρωζώνης θα δει το καθαρό χρέος προς το ΑΕΠ σχεδόν διπλάσιο και στο 121%, από 64% το 2022. Μια τέτοια επιδείνωση θα ασκούσε αναμφισβήτητα πίεση στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας», τονίζει η S&P προσθέτοντας πως πολλές χώρες με επενδυτική βαθμίδα μπορεί και να την χάσουν.

Σύμφωνα και με τις προβλέψεις του οίκου αξιολόγησης Fitch το κόστος γήρανσης των ανεπτυγμένων χωρών αντιπροσωπεύει μία δημοσιονομική κρίση η οποία σταδιακά διαμορφώνεται: σε μέσο όρο θα αυξηθεί κατά 2,4% του ΑΕΠ ετησίως έως το 2045 και 3,6% έως το 2070 ελλείψει μεταρρυθμίσεων, ενώ το  ο δείκτης χρέους θα αυξηθεί κατά 46% του ΑΕΠ έως το 2045 και κατά 140% του ΑΕΠ έως το 2070. Το μεγαλύτερο μέρος του προβλεπόμενου αντίκτυπου του κόστους γήρανσης στις αξιολογήσεις ξεκινά μετά το 2030, κατά την Fitch η οποία και προειδοποιεί για υποβαθμίσεις εάν δεν εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

«Η γήρανση του πληθυσμού θα επιβαρύνει τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, ελλείψει μεταρρύθμισης για την αντιμετώπιση της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού, του αυξανόμενου κόστους που σχετίζεται με τη γήρανση και των επιπτώσεών τους στα δημόσια οικονομικά και την οικονομική ανάπτυξη», τονίζει ο οίκος.

Σε ότι αφορά την Ελλάδα, με βάση τον δείκτη εξάρτησης των ηλικιωμένων, σήμερα είναι το τρίτο γηραιότερο μέλος της ευρωζώνης και η τέταρτη γηραιότερη χώρα παγκοσμίως και η διαδικασία γήρανσης δεν είναι πιθανό να επιβραδυνθεί στο άμεσο μέλλον, καθώς τα ποσοστά γονιμότητας έχουν πέσει πολύ κάτω από το επίπεδο που απαιτείται για τη σταθεροποίηση του πληθυσμού, επισημαίνει η S&P η οποία και αναμένει ότι η μακροπρόθεσμη αύξηση του ΑΕΠ στην Ελλάδα θα υπονομευθεί από αυτή τη συνεχιζόμενη πρόκληση.

Ωστόσο, προς το παρόν, η αξιολόγηση της από του οίκους δεν φαίνεται να… απειλείται. Όπως σημειώνει η Fitch, αν και η Ελλάδα αναμένεται να έχει μία από τις ταχύτερες αυξήσεις στη γήρανση οι μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική ασφάλιση/συντάξεις την τελευταία δεκαετία σημαίνουν ότι στην πραγματικότητα θα υπάρξει μείωση στις συνολικές δαπάνες που σχετίζονται με τη γήρανση. Μπορεί να υπάρξουν δευτερεύουσες επιπτώσεις από τη δυνητικά πολύ πιο αδύναμη αύξηση του ΑΕΠ λόγω μειωμένου πληθυσμού και υψηλότερου λόγου εξάρτησης, και αυτό θα εξαρτηθεί από την πρόοδο που θα σημειωθεί στη βελτίωση της παραγωγικότητας μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, όπως τονίζει. «Έτσι, συνολικά επί του παρόντος η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας δεν επηρεάζεται άμεσα από το κόστος γήρανσης και οι κίνδυνοι μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα είναι πιο μέτριοι από πολλές άλλες χώρες της ΕΕ και ανεπτυγμένες χώρες γενικότερα», προσθέτει ο οίκος.