Η πρόσφατη κατάληψη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη στην Αθήνα από διαδηλωτές άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση γύρω από το πώς οι κοινωνίες αντιλαμβάνονται την ιερότητα των εθνικών συμβόλων. Κι αν στην Ελλάδα ορισμένοι επιχειρούν να «δικαιολογήσουν» την οικειοποίηση ενός εθνικού μνημείου στο όνομα της διαμαρτυρίας, αξίζει να αναρωτηθούμε: θα μπορούσε κάτι αντίστοιχο να συμβεί στη Ρωσία;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.

Στη Ρωσική Ομοσπονδία, το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στη Μόσχα — που βρίσκεται δίπλα στα τείχη του Κρεμλίνου, στον Κήπο Αλεξάνδρου (Alexander Garden) — θεωρείται ιερός χώρος εθνικής μνήμης, και προστατεύεται με στρατιωτική αυστηρότητα.

Το ρωσικό Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη

Το μνημείο εγκαινιάστηκε το 1967, αφιερωμένο στους εκατομμύρια Σοβιετικούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο κέντρο του καίει αιώνια φλόγα, που ανάβει αδιάκοπα από τότε, και φυλάσσεται 24 ώρες το 24ωρο από τη Φρουρά Τιμής του Κρεμλίνου (Kremlin Regiment).

Η περιοχή τελεί υπό την ευθύνη της FSO (Federal Protective Service), μιας από τις ισχυρότερες υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας, που υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Η FSO έχει εξουσίες αντίστοιχες με εκείνες των μυστικών υπηρεσιών και είναι υπεύθυνη για την προστασία του Κρεμλίνου, του Βλαντίμιρ Πούτιν και όλων των κρίσιμων κρατικών συμβόλων.

Οποιαδήποτε απόπειρα προσέγγισης, βεβήλωσης ή “κατασκήνωσης” στο μνημείο θεωρείται προσβολή εθνικής τιμής και αντιμετωπίζεται ως ποινικό αδίκημα.
Οι κυρώσεις φτάνουν σε πολυετείς φυλακίσεις, ενώ ο χώρος παρακολουθείται διαρκώς με κάμερες και περιπολίες στρατιωτών.

Πειθαρχία, τελετουργία και σεβασμός

Κάθε ώρα, ακριβώς, στο μνημείο πραγματοποιείται η τελετή αλλαγής φρουράς — μια τελετουργία με απόλυτη πειθαρχία και σιωπή, που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά.

Οι πολίτες δεν επιτρέπεται να περάσουν πέρα από τη ζώνη ασφαλείας, ούτε να φωτογραφηθούν με τρόπο που θεωρείται ασέβεια.

Η ρωσική κοινωνία αντιμετωπίζει το σημείο ως σύμβολο εθνικής θυσίας και ενότητας. Καμία διαμαρτυρία, καμία ιδεολογική διαφοροποίηση, όσο δίκαιη κι αν είναι, δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το μνημείο ως “σκηνικό”.

Η ελληνική αντίθεση

Σε αντίθεση με τη ρωσική αυστηρότητα, στην Ελλάδα το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη — αφιερωμένο στους πεσόντες για την πατρίδα — έχει γίνει πολλές φορές πεδίο πολιτικής εκτόνωσης. Από πανό και γκράφιτι μέχρι προσωρινές «κατασκηνώσεις» διαμαρτυρίας, η ιερότητα του χώρου έχει συχνά παραβιαστεί στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης.

Ωστόσο, όπως σημείωσε πρόσφατα ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης, «Δεν ξέρω κανένα κράτος στον κόσμο όπου κάποια μερίδα ανθρώπων ιδιοποιείται ένα εθνικό σύμβολο. Για να παραμείνει το μνημείο αυτό που είναι, πρέπει να το σεβόμαστε».

Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη:

Δημοκρατία και όρια

Η ελευθερία έκφρασης είναι θεμέλιο της δημοκρατίας. Αλλά η ελευθερία χωρίς όρια οδηγεί στην ασέβεια, και η ασέβεια προς τα εθνικά μνημεία οδηγεί σε απώλεια συλλογικής συνείδησης.

Η Ρωσία λειτουργεί σε ένα διαφορετικό καθεστώς, όπου η κρατική εξουσία υπερισχύει. Όμως η προστασία της εθνικής αξιοπρέπειας δεν είναι θέμα αυταρχισμού· είναι θέμα σεβασμού στη μνήμη.

Το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη — είτε στην Αθήνα, είτε στη Μόσχα — δεν ανήκει σε κανένα κόμμα, σε καμία ομάδα, σε κανέναν ακτιβιστή. Ανήκει σε εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία.

Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να είναι υπερήφανη για τη δημοκρατία της. Όμως η δημοκρατία δεν σημαίνει ατιμωρησία.

Η ρωσική στάση δείχνει το άλλο άκρο — αυστηρή, πειθαρχημένη, ίσως υπερβολικά αυταρχική. Η ισορροπία βρίσκεται κάπου στη μέση: σεβασμός, όρια και συνείδηση του ιερού.

Ίσως ήρθε η ώρα να κατανοήσουμε ότι η εθνική μνήμη δεν είναι “χώρος” για διαμαρτυρία, αλλά τόπος τιμής. Και ότι η ελευθερία αποκτά αξία μόνο όταν συνυπάρχει με τον σεβασμό.

Facebook Comments