Κοινωνικό κράτος εναντίον νεοφιλελευθερισμού

Πριν από ένα μήνα, όποιον κι αν ρωτούσες στην Αργεντινή «ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της χώρας» θα απαντούσε δίχως πρόβλημα ότι θα νικήσει ο Ντανιέλ Σκιόλι, ο εκλεκτός της απερχόμενης προέδρου Κριστίνα Φερνάντεζ ντε Κίρχνερ. Μέχρι πρότινος είχε όλα τα προγνωστικά με το μέρος του. Ο Ντανιέλ Σκιόλι, πρώην δήμαρχος του Μπουένος Άιρες, της πολυπληθέστερης περιοχής της Αργεντινής, είχε σαφές προβάδισμα έναντι του αντιπάλου του, Μαουρίτσιο Μάκρι. Η εικόνα άλλαξε μετά τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών. Ο Σκιόλι δεν κατάφερε να περάσει στον δεύτερο γύρο άνετα, παρά με ένα οριακό προβάδισμα τριών μονάδων έναντι του Μάκρι. Λίγο πριν τις εκλογές της Κυριακής όλα τα σενάρια παραμένουν ανοιχτά, ακόμη και αυτό της πλήρους ανατροπής. Σύμφωνα με τελευταία δημοσκόπηση ο Μάκρι προηγείται του Σκιόλι με 4%, ενώ άλλες δημοσκοπήσεις του έχουν δώσει προβάδισμα έως και 12%.

To τέλος του «κιρχνερισμού»;

Αλλά πώς κατάφερε ο Μάκρι μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα να γίνει τόσο λαοφιλής; Είναι τελικά οι πολίτες της χώρας έτοιμοι να αφήσουν πίσω τους τον «κιρχνερισμό», το πολιτικό ρεύμα που έλκει την ονομασία του από την Κριστίνα Κίρχνερ και τον προκάτοχο στο προεδρικό αξίωμα και σύζυγό της, Νέστορ Κίρχνερ; «Θα είναι μια ψήφος κατά της προέδρου Κίρχνερ» λέει ο Ενρίκο, οδηγός ταξί από το Μπουένος Άιρες. «Δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς θέλει ο Σκιόλι. Είναι φερέφωνο της Κίρχνερ και ο λαός πλέον δεν θέλει άλλη Κίρχνερ». Με όρους πολιτικής επιστήμης θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο «κιρχνερισμός» είναι συνώνυμος δύο πραγμάτων, αναλόγως από την οπτική γωνία που θα το δει κανείς. Είναι μια ιδεολογία που υποστήριξε τις γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές στους αδύναμους, δίνοντας έμφαση στην υγεία και την εκπαίδευση. Από την άλλη, έχει ταυτιστεί με μία διεφθαρμένη διακυβέρνηση, ένα συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας γύρω από τον πρόεδρο που στηρίχθηκε στον λαϊκισμό, εκτόξευσε στα ύψη τον πληθωρισμό και επέφερε στασιμότητα στην οικονομία.

Η αργεντίνικη εκδοχή του «Yes, we can»

Φαίνεται πάντως ότι οι πολίτες κάπου τράβηξαν μια κόκκινη γραμμή. Σύμφωνα με τον Μάρκος Πένια, στρατηγικό σύμβουλο του Μάκρι, η δουλειά που έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια στους κόλπους της αντιπολίτευσης δεν θα ανταμειβόταν με μια εκλογική επιτυχία, εάν ο ίδιος ο λαός της Αργεντινής δεν αποζητούσε την αλλαγή. «Οι βασικότεροι αντίπαλοί μας δεν είναι ο Σκιόλι αλλά η παραίτηση, ο φόβος, η απογοήτευση και η αίσθηση ότι η χώρα αυτή δεν θα αλλάξει ποτέ και ότι τίποτα πλέον δεν μπορεί να γίνει», ανέφερε ο Πένια σε συνέντευξή του στην DW. «Το αποτέλεσμα στον πρώτο γύρο των εκλογών στις 25 Οκτωβρίου έφερε ένα βαρύ συναισθηματικό φορτίο». Στην τελευταία του ομιλία ο Μάκρι έκλεισε με την προτροπή «Ας αλλάξουμε!», με τους υποστηρικτές του να φωνάζουν «Si se puede», μια λατινοαμερικάνικη εκδοχή του «Yes, we can» του Μπαράκ Ομπάμα.

Ο Μάκρι εκπροσωπεί το νεοφιλελεύθερο πνεύμα στην χώρα. Μονολότι τη δεκαετία του 1990 ο νεοφιλελευθερισμός απέτυχε στην Αργεντινή και γρήγορα αντικαταστάθηκε από το κοινωνικό μοντέλο των Κίρχνερ, εξακολουθεί να έχει υποστηρικτές, παλιούς αλλά κυρίως νέους. Ο Ενρίκο που υποστηρίζει την υποψηφιότητα Μάκρι αναφέρει: «Ο Μάκρι κατά τα 8 χρόνια της δημαρχίας του άλλαξε την πόλη, επένδυσε στα δημόσια μέσα μεταφοράς, την τέχνη, την ασφάλεια, τις υποδομές.

Το Μπουένος Άιρες είναι πια μια από τις ομορφότερες πρωτεύουσες του κόσμου. Το λένε και οι τουρίστες». Από την άλλη πλευρά η 35χρονη Νταϊάνα Γκαρίντο, κόρη απολυμένου υπαλλήλου πολυεθνικής το 1997, θεωρεί ότι ο Μάκρι δεν την εκφράζει. «Όταν μιλά για ευελιξία στην αγορά εργασίας και υποστηρίζει ένα νεοφιλελεύθερο μοντέλο, ξέρω για τι μιλάει, τα έχουμε ζήσει στην οικογένειά μου. Ξέρω τι σημαίνει να έρχεται στον πατέρα σου ένα γράμμα απόλυσης», λέει χαρακτηριστικά η Νταϊάνα. Η ίδια είναι ερευνήτρια και, όπως λέει, κατά την περίοδο Κίρχνερ η εκπαίδευση βρισκόταν στο επίκεντρο. Το σλόγκαν ανάμεσα στους νέους ερευνητές είναι: «Ναι στην επιστήμη. Όχι στον Μάκρι!».

Για πολλούς από τους υποστηρικτές του Σκιόλι η κατάσταση της οικονομίας μετά τη διακυβέρνηση Κίρχνερ έχει σταθεροποιηθεί. Άλλωστε η Αργεντινή δεν βρίσκεται για πρώτη φορά σε κρίση. Ήδη κατά τη δεκαετία του 1980 ήταν αντιμέτωπη με τον υπερπληθωρισμό, με τις τιμές των προϊόντων να ανεβαίνουν καθημερινά. Γι αυτούς η ψήφος στον Μάκρι σημαίνει επιστροφή των φαντασμάτων της ακραίας εκδοχής του νεοφιλελευθερισμού. Οποιοδήποτε κι αν είναι πάντως το αποτέλεσμα της Κυριακής, θα σημαίνει το τέλος μιας εποχής. Αν κερδίσει ο Μάκρι, θα έχει κερδίσει το λαϊκό αίτημα για αλλαγή. Αν κερδίσει ο Σκιόλι, θα πρέπει επίσης να φέρει εις πέρας αυτήν την πολυπόθητη αλλαγή που εμφατικά ζητούν οι πολίτες.