Η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) αύξησε την Τετάρτη τα επιτόκια δανεισμού για πρώτη φορά εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χαλάρωσε εκ νέου τη νομισματική πολιτική της πριν από δύο εβδομάδες. Πού οφείλεται αυτή απόκλιση και πόσο μπορεί να διαρκέσει;

Η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/2009 είχε επίκεντρο τις ΗΠΑ και χρειάστηκε να αναλάβουν δράση οι Αμερικανοί για να την αντιμετωπίσουν. Στην αρχή έλαβαν μέτρα που μάλλον βοήθησαν, αλλά το κλίμα στις αγορές άλλαξε τον Φεβρουάριο του 2009, όταν η Fed ανακοίνωσε ότι σύντομα θα άρχιζε να αγοράζει μαζικά κρατικά ομόλογα (QE). Παρόλο που η δημοσιονομική πολιτική της Ευρωζώνης και η ΕΚΤ δεν ήταν τόσο επιθετικές στην αντιμετώπιση της κρίσης όσο οι Αμερικανοί, η ανάκαμψη της Ευρωζώνης προχώρησε σχεδόν με τον ίδιο ρυθμό με τις ΗΠΑ για περίπου δύο χρόνια.

Η Fed είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει την κρίση, επιτρέποντας στις οικονομίες που είχαν πληγεί να ανακάμψουν. Ευρωζώνη και ΗΠΑ άρχισαν να ακολουθούν διαφορετική πορεία την άνοιξη του 2011. Μέχρι τότε η Ευρωζώνη είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει την ελληνική κρίση, ωστόσο η απόφαση για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προκάλεσε την εξάπλωση της κρίσης στις ιταλικές και ισπανικές αγορές κρατικών ομολόγων, με αποτέλεσμα η Ευρωζώνη να βυθιστεί και πάλι στην ύφεση στα τέλη του 2011. Η ΕΚΤ αντέδρασε, αλλά όχι όσο επιθετικά έπρεπε.

Τα μέτρα που πήρε η κεντρική τράπεζα δεν ήταν αρκετά ώστε να διαλύσουν τον φόβο ότι ο εντεινόμενος πανικός στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα οδηγούσε στη διάλυση του ευρώ. Η συστημική κρίση της Ευρωζώνης έλαβε τέλος μόνο όταν ο Μάριο Ντράγκι δεσμεύτηκε στα τέλη Ιουλίου του 2012 να «κάνει ό,τι χρειαστεί», ώστε να προστατεύσει τις χώρες της Ευρωζώνης, που πληρούσαν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, από τις επιθέσεις των αγορών. Την άνοιξη του 2013, η Ευρωζώνη άρχισε και πάλι να ανακάμπτει οικονομικά. Η ΕΚΤ άρχισε να υιοθετεί πιο επιθετική στάση από τον Ιούνιο του 2014 και μετά, και ενώ είχε σημειωθεί πισωγύρισμα της οικονομίας εν μέρει εξαιτίας της Ρωσίας. Τελικά, η ΕΚΤ αποφάσισε σοβαρά να αρχίσει να αγοράζει κρατικά ομόλογα στα τέλη του 2014, με αποτέλεσμα η Ευρωζώνη να αναπτύσσεται και πάλι με τον μακροπρόθεσμο ρυθμό της στα τέλη του 2015. Συνολικά, η ΕΚΤ χρειάστηκε σχεδόν έξι χρόνια για να γίνει τόσο επιθετική όσο η Fed.

Εξαιτίας του πολύχρονου δισταγμού των αξιωματούχων της Ευρωζώνης, η οικονομική ανάκαμψη της Ευρωζώνης είναι πολύ πιο εύθραυστη και σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο από την αμερικανική, ενώ η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας άρχισε σοβαρά μόνο στις αρχές του 2014. Αν χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο την κατάσταση στην αγορά εργασίας, ίσως να χρειαστεί να περιμένουμε τουλάχιστον τρία χρόνια προτού η ΕΚΤ αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια δανεισμού. Πιστεύουμε ότι δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε τόσο πολύ. Η ΕΚΤ τείνει να ακολουθεί πολιτική υψηλότερων επιτοκίων από τη Fed, συνεπώς ίσως κινηθεί νωρίτερα, ενώ ευνοείται από την πιο δυνατή ανάκαμψη των ΗΠΑ. Θεωρούμε ότι η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού σε περίπου δύο χρόνια, αφού θα έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων την άνοιξη του 2017.

Η νομισματική πολιτική εξακολουθεί να είναι αποτελεσματική, αλλά φυσικά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει δομικά προβλήματα ή να αυξήσει τον μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης. Μετά το ξέσπασμα χρηματοπιστωτικών κρίσεων επικρατεί πανικός στην οικονομία. Συνεπώς οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να αγοράζουν περιουσιακά στοιχεία και να προσφέρουν περισσότερη ρευστότητα. Η ζωή τιμωρεί όσους εμφανίζονται αργά, είχε πει κάποτε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ρητό που ισχύει και στην περίπτωση της ΕΚΤ και της Ευρωζώνης. Επειδή η τελευταία δίσταζε να επιτρέψει στην ΕΚΤ να δράσει αποφασιστικά, τώρα η ΕΚΤ είναι αναγκασμένη να αγοράζει ομόλογα και να διατηρεί τα επιτόκια δανεισμού σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο, τη στιγμή που η Fed έχει ήδη αφήσει πίσω της την πολιτική που εφάρμοζε μετά την κρίση. Αν η ΕΚΤ είχε αναλάβει νωρίτερα τον ρόλο του δανειστή ύστατου καταφυγίου και είχε εφαρμόσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων την εποχή που έπρεπε, σήμερα η ανάκαμψη της Ευρωζώνης θα είχε προχωρήσει περισσότερο και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων θα ήταν υψηλότερες.  

* Ο Holger Schmieding είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank.

Facebook Comments