Κερδίζουν έδαφος τα αρνητικά επιτόκια

Οι κεντρικοί τραπεζίτες γίνονται όλο και πιο θετικοί όσον αφορά τα αρνητικά επιτόκια. Αιφνιδιάζοντας τις αγορές με την επιβολή αρνητικού επιτοκίου στα αποθεματικά κεφάλαια των εμπορικών τραπεζών, η Τράπεζα της Ιαπωνίας έγινε μέλος μιας ομάδας κεντρικών τραπεζιτών που οδηγούν το κόστος δανεισμού σε επίπεδα κάτω του μηδενός.

Ετσι, οι εμπορικές τράπεζες χάνουν μέρος των κεφαλαίων τους εάν τα «παρκάρουν» στην κεντρική τράπεζα, διότι το επιτόκιο αποδοχής δεν είναι θετικό ή έστω ίσο του μηδενός, αλλά αρνητικό. Στόχος μιας τέτοιας κίνησης είναι να αποτραπεί η συσσώρευση κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα αλλά και η διάθεση δανείων στην πραγματική οικονομία με την ενίσχυση της ροής πίστωσης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Σήμερα, σχεδόν το ένα τέταρτο της παγκόσμιας οικονομίας κινείται σε αρνητικά επιτόκια, καθώς έχει μεγαλύτερη σημασία για τις κεντρικές τράπεζες να ενισχύσουν τον πληθωρισμό παρά να αποφύγουν τις επιπτώσεις στον τραπεζικό κλάδο. Σε αυτό το στάδιο αυξάνονται οι πιθανότητες για περαιτέρω μείωση του αρνητικού επιτοκίου αποδοχής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και για ανάλογη κίνηση από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) εάν «σκοντάψει» η αμερικανική οικονομία από τη δραματική πτώση των τιμών του πετρελαίου και την επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας. «Τα αρνητικά επιτόκια είναι η νέα ομαλότητα στη νομισματική πολιτική», δηλώνει ο Γκάμπριελ Στέιν, οικονομολόγος στην Oxford Economics. «Είδαμε πώς είναι στην πράξη και μάλλον θα δούμε νέες μειώσεις στο μέλλον».

Η μείωση του επιτοκίου αποδοχής των κεφαλαίων από τις εμπορικές τράπεζες είναι το τελευταίο εφόδιο ενός συστήματος που εφαρμόζει η Τράπεζα της Ιαπωνίας εδώ και μια τριετία για την καταπολέμηση του αποπληθωρισμού. Η κίνηση της Τράπεζας της Ιαπωνίας αποβλέπει σε μια πρόσθετη στήριξη της οικονομίας μετά την εξασθένηση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος από την πτώση των τιμών του πετρελαίου και την οικονομική επιβράδυνση της Κίνας.

Στο μεταξύ, ενισχύονται οι εκτιμήσεις για τη λήψη πρόσθετων μέτρων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τον Μάρτιο. Η Fed έχει υποβαθμίσει σενάρια που την θέλουν να λαμβάνει πρόσθετα μέτρα. «Οι οικονομικές εξελίξεις θα ενισχύσουν την άποψη ότι η Fed δεν μπορεί να κάνει πολλά, αλλά η ΕΚΤ έχει ακόμη αυτή τη δυνατότητα, διότι δεν έχει εξαντλήσει τις επιλογές της», σχολιάζει ο Κριστόφ Ρίγκερ, επικεφαλής ερευνών του τμήματος σταθερού εισοδήματος στην Commerzbank AG.

Κάποτε οι οικονομολόγοι θεωρούσαν πως το μηδέν είναι το χαμηλότερο επίπεδο για τη μείωση των επιτοκίων. Προσαρμόστηκαν στην ιδέα των αρνητικών επιτοκίων όσο ήταν αδύναμες οι πληθωριστικές πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09. Η Σουηδία έκανε το πρώτο βήμα προ εξαετίας. Σήμερα, η Δανία και η Ελβετία εφαρμόζουν αρνητικά επιτόκια, ενώ και η ΕΚΤ «χρεώνει» με αρνητικό επιτόκιο -0,3% τις καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών.

«Για τις τράπεζες είναι κακά μαντάτα τα αρνητικά επιτόκια σε ό,τι αφορά την κερδοφορία τους. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια μειώνονται και τα επιτοκιακά περιθώρια συρρικνώνονται», τονίζει ο Μπρένταν Μπράουν, επικεφαλής οικονομικών ερευνών στη Mitsubishi UFJ Securities.

Τα καλά νέα είναι ότι οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία είναι περιορισμένες στις σκανδιναβικές χώρες όπου υπάρχουν αρνητικά επιτόκια. Οι εμπορικές τράπεζες απέφυγαν τη μετακύλιση των αρνητικών επιτοκίων στους πελάτες τους, ενώ χωρίς επιπλοκές λειτουργούν και οι αγορές διαθεσίμων όπου χορηγούνται βραχυπρόθεσμες πιστώσεις.

Οπότε η έλλειψη παρενεργειών στην πραγματική οικονομία καθιστά τη συνέχιση της πολιτικής των αρνητικών επιτοκίων μια ισχυρή πιθανότητα. «Η τελευταία κίνηση από την Τράπεζα της Ιαπωνίας ίσως είναι μια απλή δοκιμή», εκτιμά ο Νικ Κουνίς, επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας στην ολλανδική ABN Amro. Οικονομολόγοι διαβλέπουν πια περαιτέρω μείωση του αρνητικού επιτοκίου από την ΕΚΤ στο -0,4% τον Μάρτιο ή ακόμη και στο -1% στη συνέχεια.