O εφιάλτης των κόκκινων δανείων στην Ιταλία

Το τραπεζικό σύστημα της Ιταλίας φαίνεται να έχει εισέλθει στη δίνη μιας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης που προκαλεί «πονοκέφαλο» τόσο στη Φρανκφούρτη όσο και στις Βρυξέλλες. Μετά από πολλά χρόνια ύφεσης το ύψος των «κόκκινων δανείων» ανέρχονται στα 360 δις ευρώ. Για το σύνολο της ιταλικής οικονομίας το ποσό αυτό αποτελεί πλέον ένα επιπρόσθετο βαρύ φορτίο. Οι επενδυτές από τη μεριά τους δείχνουν να μην εμπιστεύονται το ιταλικό τραπεζικό σύστημα, κυρίως λόγω του φόβου αποσταθεροποίησης, ιδίως των μικρότερων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Κατά συνέπεια η χορήγηση νέων δανείων επιβραδύνεται με αποτέλεσμα να καθυστερεί ολοένα περισσότερο η προσδοκώμενη οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Εδώ και μήνες ο πρωθυπουργός της χώρας Ματέο Ρέντσι προσπαθεί να βγάλει τη χώρα από αυτόν τον φαύλο κύκλο, επιδιώκοντας στοχευμένες παρεμβάσεις.

S.O.S Ρέντσι για την αναδιάρθρωση των τραπεζών

Γεγονός είναι πάντως ότι η παρούσα κατάσταση του ιταλικού τραπεζικού συστήματος δεν εμπνέει αισιοδοξία. Το αντίθετο. Ξυπνά μνήμες από την σφοδρή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009, όταν το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα δέχτηκε έντονους κλυδωνισμούς ταράσσοντας τη διεθνή και ευρωπαϊκή οικονομία. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται αυτό το διάστημα για την αναδιάρθρωση των ιταλικών τραπεζών έχουν στόχο την αποφυγή μιας παρόμοιας κατάστασης.

Σύμφωνα με τη νέα ευρωπαϊκή οδηγία που τέθηκε σε ισχύ στην αρχή του έτους, το κόστος διάσωσης μιας τράπεζας θα επωμίζονται μελλοντικά πέρα από τους μετόχους, και οι πιστωτές του ιδρύματος. Προβλέπει παράλληλα ότι τουλάχιστον το 8% των ανακεφαλαιοποιήσεων των τραπεζών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα και μπαίνουν σε πρόγραμμα εξυγίανσης, θα γίνεται με “διάσωση εκ των έσω” (bailin). Αυτός ακριβώς ο όρος όμως -και δεδομένων των πολυάριθμων κόκκινων δανείων- κρατά δυνητικούς επενδυτές μακριά από τις ιταλικές τράπεζες. Ο Ματέο Ρέντσι έχει ζητήσει επανειλημμένως χαλάρωση των σχετικών όρων, ωστόσο μάταια.

Σε αυτή τη δυσμενή κατάσταση προστίθεται φυσικά και η παράμετρος των οικονομικών συνεπειών του Brexit, όπως προέκυψε μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Στον απόχηχο των βρετανικών εξελίξεων η ιταλική κυβέρνηση παρουσιάζει αυτή την εβδομάδα ένα νέο σχέδιο με στόχο να εισρεύσουν στα χρηματωπιστωτικά ιδρύματα περί τα 40 δις ευρώ με τη μορφή ενίσχυσης εξαιτίας των έκτακτων περιστάσεων που έχουν προκύψει. Στόχος είναι οι τράπεζες να μπορούν να αντεπεξέλθουν επαρκώς στα κόκκινα δάνεια, είτε διαγράφοντάς τα, είτε πουλώντας τα σε τιμές που ισχύουν σήμερα στην αγορά.

«Δεν ζητάμε αλλαγή των κανόνων»

To ζήτημα έθεσε πάντως επί τάπητος ο ιταλός πρωθυπουργός στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής. Η Ένωση Ιταλικών Τραπεζών (ABI) υποστηρίζει πάντως από την πλευρά της ότι οι ιταλικές τράπεζες, παρά τα φαινόμενα, δεν είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι από το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος. Εν τω μεταξύ η καγκελάριος Μέρκελ εκτιμά ότι οι κανόνες αναφορικά με τις τράπεζες θα πρέπει να επανεξετάζονται κάθε δύο χρόνια λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους μέλους. Ο Μ. Ρέντσι όμως τόνισε ότι η Ιταλία «δεν ζητά αλλαγή των κανόνων», όπως και ότι η Ιταλία δεν χρειάζεται «μαθήματα», εκτιμώντας ότι εάν οι ισολογισμοί των τραπεζών είναι τελικά εντάξει δεν θα χρειαστεί κρατική παρέμβαση. Αυτή είναι και η εκτίμηση του δανού τραπεζικού επόπτη Γέσπερ Μπεργκ. Για τον ίδιο λόγο πολλοί αναλυτές εκτιμούν επίσης ότι η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να πιστώνει με χρόνο το ιταλικό τραπεζικό σύστημα προκειμένου να εξευρεθεί λύση εκ των έσω.

Μέχρι τότε το σίγουρο είναι ότι η ιταλική κυβέρνηση θα τελεί υπό ασφυκτική πίεση. Πολλά μικρά, περιφερειακά τραπεζικά ιδρύματα βρίσκονται στα χέρια της τοπικής οικονομίας και μικρομεσαίων καταθετών. Όταν πέρυσι τον Νοέμβριο τέσσερεις ιταλικές τράπεζες έπρεπε να διασωθούν, με τις απώλειες να μετατίθενται στις ίδιες τις τράπεζες και εν τέλει στους καταθέτες, η οργή ήταν μεγάλη.

Στο πλαίσιο αυτό πάντως πολλοί καταθέτες έχουν ήδη αρχίσει να αποσύρουν τις καταθέσεις τους ακόμη κι από μεγάλες τράπεζες, όπως την Monte die Paschi, ενώ υπό πίεση βρίσκεται και η Intensa Sanpaolo, η οποία αναζητά τρόπους διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Η όλη κατάσταση παραπέμπει στην Ελλάδα, ωστόσο πολλοί εκπρόσωποι του ιταλικού τραπεζικού συστήματος όπως ο Κάρλο Μεσίνα, επικεφαλής της Intensa Sanpaolo επιμένουν: «Το δικό μας τραπεζικό σύστημα πατά σε γερές βάσεις». Μένει να αποδειχθεί.