Στην Ουγγαρία κυβερνά ένας Πάνος Καμμένος. Στις 2 Οκτωβρίου κάνει δημοψήφισμα. Ζητά από τον λαό να κρίνει μια πολιτική της ΕΕ, που η ΕΕ δεν έχει ακόμα προσδιορίσει. Επί της ουσίας, διαιρεί και βασιλεύει. Ο εθνολαϊκιστής αυτός ανθός της εποχής του, έχει κατακλύσει, δε, τη χώρα με έναν ευρωπαϊκό χάρτη που απεικονίζει ψευδή στοιχεία. Έγινε γνωστό, αλλά για πολλούς ψηφοφόρους δεν έχει μεγάλη σημασία. Προέχει η υπεράσπιση της πατρίδας από τους εισβολείς.

Στην Ελλάδα, την προηγούμενη εβδομάδα, ένα σάιτ κατασκεύασε ακόμα ένα βίντεο-κολλάζ. Απεικόνιζε δημόσιο πρόσωπο ως δήθεν ρατσιστή. Αφού πιέστηκε νομικά, το μέσο αναγκάστηκε σε αναδίπλωση και ανάρτηση συγγνώμης – που πέρασε στα ψιλά. Για πολλούς αναγνώστες το γεγονός ότι ο ιστότοπος έφτιαξε και διέσπειρε ψέματα, όπως κάνουν οι κατ’επάγγελμα «μονταζιέρες», δεν έχει, βέβαια, μεγάλη σημασία. Προέχει ο πόλεμος εναντίον συγκεκριμένων, σεσημασμένων εσωτερικών εχθρών.

Αξίζει να κάνει κανείς μιαν έρευνα για τον όρο «post-truth». Ο Ralph Keyes τον εισάγει κοινωνιολογικά στο The Post-Truth Era το 2004. Η συζήτηση περί μεταληθούς πολιτικής κερδίζει έδαφος μέσα στο 2016, καθώς ο κόσμος προσπαθεί να ερμηνεύσει δύο μεγάλα σοκ: το Brexit και τον Trump. Γίνεται κατανοητό, πλέον και από τον κόσμο των μέσων, μάλλον καθυστερημένα, ότι ο Διαφωτισμός παρέρχεται και στη θέση του ανατέλλει κάτι σκοτεινό, που διαλύει τον ενθουσιασμό της μεταμοντέρνας ελευθερίας.

Ο Daniel Drezner του Fletcher School of Politics παρατηρεί πως αντιστρέφεται ο τρόπος επιλογής πολιτικής εκπροσώπησης, στον οποίο βασίστηκε η νεωτερική δημοκρατία. Αντί ο πολίτης να συλλέγει στοιχεία, να ελέγχει το κατά πόσο ανταποκρίνονται στην αλήθεια και κατόπιν να κάνει την επιλογή του, συμβαίνει πλέον το απολύτως αντίθετο. Πρώτα διαλέγει κανείς πλευρά και μετά ψάχνει στοιχεία για να την υποστηρίξει. Αν αυτά δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, τόσο το χειρότερο για την τελευταία.

Αν σε ένα βαθμό αυτό συνέβαινε ανέκαθεν, καταλυτικός παράγοντας σήμερα, είναι η τεχνολογία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά καταλήγουν να παράγουν πραγματικότητα, δηλαδή να επιβάλλουν αλήθεια, όχι μόνο επηρεάζοντας αμφίδρομα τα παραδοσιακότερα μέσα, αλλά πρωτίστως παγιώνοντας εντυπώσεις. «Ισχύει», πια, όχι εκείνο που ανταποκρίνεται στα γεγονότα, αλλά εκείνο που πιστεύουν οι πολλοί. Και κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας, πια, είναι οι ίδιοι οι πολλοί.

Ο Kolodko, του οποίου το Truth, Errors and Lies συστήνει ο Fukuyama, υποστηρίζει, πως δυνατότητα στο ψέμα να εγκαθιδρυθεί ως αλήθεια  δίνει η έλλειψη ικανοποίησης του πολίτη από την ίδια την πραγματικότητα. Οικονομίες που αποτυγχάνουν δεν δημιουργούν μόνο νέους πληθυσμούς απόρων, αλλά και κομμάτια της κοινωνίας πιο ευεπίφορα στην κατανάλωση και ανα-παραγωγή ψέματος. Μακροπρόθεσμα, πλάθουν απαίδευτους πολίτες, λιγότερο ικανούς για ορθή κρίση και με διαβρωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Βασικό στοιχείο της μεταληθούς εποχής, είναι ότι η συμμετοχή της κοινωνίας στο ψέμα λειτουργεί με τρόπο τέτοιο, ώστε δύσκολα τιτρώσκεται πια ηθικά ο ψεύτης σε κρίσιμο βαθμό. Ακόμα χειρότερα, ένας φορέας μπορεί να ψεύδεται συστηματικά και να εμπλέκει τους πολίτες που τον εμπιστεύονται τόσο βαθιά στην κατασκευή του ψέματος, που στο τέλος το υπερασπίζονται μαζί με αυτόν. Ο πολιτικός σήμερα ψεύδεται με πρωτοφανή άνεση, διότι υπάρχουν λιγότερες αυτόνομες αυθεντίες ικανές να τον διαψεύσουν.

Πολιτικοί και κοινωνίες, μη μπορώντας να παραγάγουμε κοινωνικό κράτος, συνθήκες αστικής ασφάλειας και δουλειές, συνθέτουμε με μεταληθείς ψηφίδες ψευδαισθήσεις, τις οποίες και «πουλάμε». Στο περιβάλλον αυτό, η ομιλία του προέδρου της ΝΔ, φτωχή σε παροχές, ήπια στο μεταναστευτικό, έντονα αξιακή σε περιεχόμενο, είναι εκτός εποχής. Σε περίπτωση που, επικαλούμενος αριστοτέλεια λογική, εννοεί όντως τα περί «συμφωνίας αλήθειας», ο Κυριάκος πάει κόντρα στο zeitgeist. Κι αυτό είναι αξιοσημείωτο.

Facebook Comments