Πως το Sharing Economy αλλάζει την παραδοσιακή οικονομία

Σίγουρα το sharing economy δεν είναι κάτι νέο, το ξεκίνημα έγινε το “μακρινό” – για τον χώρο της τεχνολογίας – 2004 όταν το Couch Surfing έκανε τα πρώτα του βήματα, δικτυώνοντας ατελείωτους “καναπέδες” σε όλο τον κόσμο… Τότε για πρώτη φορά εισήχθει στην οικονομία η έννοια του “διαμοιρασμού” (share). H ιδέα της ανταλλακτικής φιλοξενίας γρήγορα έγινε αρκετά δημοφιλής και άνοιξε το δρόμο για περισσότερες αντίστοιχες πλατφόρμες, που δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να φιλοξενήσουν άτομα στο σπίτι τους, με την προοπτική να φιλοξενηθούν οι ίδιοι κάποια στιγμή από τους φιλοξενούμενούς τους (για παράδειγμα το Hospitality Club) ή να ανταλλάξουν το σπίτι τους κατά τη διάρκεια των διακοπών τους (π.χ. το Home Exchange).

Το φαινόμενο του sharing economy ή αλλιώς “διαμοιρασμός πόρων και περιουσιακών στοιχείων”, όπως το διαμέρισμα ή το αυτοκίνητο για φιλοξενία και τουρισμό είναι εδώ και χρόνια πολύ διαδεδομένο σε Ελλάδα και εξωτερικό. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μελέτη για το sharing economy στον τομέα του τουρισμού που πραγματοποίησε το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο της Ελλάδος οι πιο γνωστές πλατφόρμες, είναι οι εξής:

• Το Flipkey, το οποίο ανήκει στο γνωστό TripAdvisor, προσφέρει αγορά υπηρεσιών ενοικίασης εξοχικών κατοικιών, που λειτουργεί χαρτοφυλάκιο με περισσότερες από 300.000 ενοικιαζόμενες κατοικίες σε όλο τον κόσμο.
• Το Homeaway παρέχει υπηρεσίες ενοικίασης εξοχικών κατοικιών με περισσότερες από ένα εκατομμύριο ενεργές καταχωρήσεις σε 190 χώρες και περισσότερα από 6.500 καταχωρημένα ακίνητα σε τουριστικές περιοχές στην Ελλάδα.
• Το Housetrip προσφέρει υπηρεσίες ενοικίασης εξοχικών κατοικιών, έχει χρηματοδοτηθεί με περισσότερα από 60 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και διατηρεί επί του παρόντος χαρτοφυλάκιο με περισσότερες από 360.000 ενοικιαζόμενες κατοικίες σε όλο τον κόσμο.
• Και βεβαίως το διάσημο Airbnb, το οποίο ιδρύθηκε το 2008 και μετρά περισσότερες από 800.000 καταχωρήσεις σε 34.000 πόλεις και 190 χώρες στην προσφορά καταλυμάτων σε όλο τον κόσμο. Η Airbnb στην Ελλάδα διαθέτει πλέον περισσότερες από 50.000 καταχωρήσεις!

Η γρήγορη ανάπτυξη του sharing economy όμως έχει δημιουργήσει ένα κενό σχετικά με το νομικό και φορολογικό πλαίσιο που θα διέπει τον κλάδο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Ειδικά στον χώρο του τουρισμού, το Airbnb – αλλά και οι υπόλοιπες πλατφόρμες – έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικά μεγάλο νομικό κενό, καθώς δεν υπάρχει συμμόρφωση με το όριο των 30 ημερών και άνω για τις περιπτώσεις αστικών μισθώσεων χωρίς να απαιτείται απόκτηση του Ειδικού Σήματος Λειτουργίας του ΕΟΤ, που θεωρείται απαραίτητο για νόμιμες τουριστικές μισθώσεις.

Πολύ πρόσφατα μάλιστα έγινε μεγάλο θέμα στις ΗΠΑ η προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να ελέγξει τις μισθώσεις μέσα από πλατφόρμες όπως η Airbnb. Σε εκτενές άρθρο του “Greece is planning to tax all Airbnb rentals in the country“, ο ειδικός για θέματα sharing economy, Ivan Radford, αναδεικνύει τις μεταβολές που έχουν προκύψει στον ελληνικό τουρισμό μέσα από το sharing economy.

Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει ένα σχέδιο ρύθμισης της αγοράς των μισθώσεων τύπου Airbnb από την περασμένη άνοιξη. Η σκέψη είναι να θεσπιστεί ένα τέλος της τάξης του 3-5% σε κάθε μίσθωση, κι όπως όλα δείχνουν θα τεθεί προς ψήφιση στη Βουλή τον επόμενο μήνα. Μάλιστα υπάρχει η σκέψη να δημιουργηθεί ειδικό μητρώο για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που επιθυμούν να προσφέρουν τις περιούσιες τους για μικρής διάρκειας μισθώσεις.

Στόχος της κυβέρνησης δεν είναι η πάταξη της αγοράς των Airbnb, αλλά η ρύθμισή της, προκειμένου να είναι 100% νόμιμη και το κράτος να λαμβάνει το σχετικό όφελος μέσω της φορολογίας. Η δυσκολία του εγχειρήματος έγκειται στο γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρχε σχετικό νομικό πλαίσιο λειτουργίας και έπρεπε να δημιουργηθεί από το μηδέν. Σύμφωνα με πηγές του ΥΠΟΙΚ υπολογίζεται ότι περισσότερες από 50.000 κατοικίες σε όλη την χώρα “κλείνουν” μισθώσεις μικρής διάρκειας μέσω της πλατφόρμας Airbnb, και από αυτές οι 8.000 υπολογίζεται ότι βρίσκονται στην Αθήνα!

Αξίζει να σημειωθεί ότι αν προχωρήσει το σχετικό νομοσχέδιο και ξεπεράσει το “σκόπελο” των Θεσμών – οι οποίοι συστηματικά το μποϊκοτάρουν – η Ελλάδα θα γίνει η πρώτη χώρα στον κόσμο που θα προχωρήσει στην φορολόγηση των μικρής διάρκειας μισθώσεων τύπου Airbnb. Και γιαυτό στις ΗΠΑ έχει δημιουργηθεί σημαντικό ενδιαφέρον για το θέμα, καθώς οι Αμερικάνοι ειδικοί θεωρούν βέβαιο ότι το παράδειγμα της Ελλάδα θα βρει πολύ γρήγορα μιμητές στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία κα). Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Ivan Radford “The surprising move makes the country the first to charge a tax on short-term rentals. It is, however, the latest in a long line of moves against the burgeoning online industry, which has already prompted crackdowns in everywhere from Barcelona to Berlin.”

Η πραγματικότητα βεβαίως είναι ότι σε μια χώρα εξόχως τουριστική όπως η Ελλάδα, που κάθε χρόνο ο τουρισμός καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, το μη θεσμοθετημένο μέρος της αγοράς φιλοξενίας που κινείται στα όρια της νομιμότητας, απειλεί το νόμιμο μέρος του κλάδου (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτιο με σήμα ΕΟΤ κα). Ήδη σύμφωνα με τις τοπικές ενώσεις ξενοδόχων σε Κρήτη και Ρόδο το 25-30% της αγοράς φιλοξενείται σε “ημι-παράνομα” καταλύματα.

Την ίδια στιγμή πόλεις όπως το Βερολίνο ανησυχούν ότι το Airbnb και οι παρόμοιες πλατφόρμες περιορίζουν τις διαθέσιμες κατοικίες, δημιουργώντας αύξηση των ενοικίων. Επενδυτές αγοράζουν διαμερίσματα και κατοικίες, τα ανακαινίζουν και τα προσφέρουν αποκλειστικά με μικρής διάρκειας μισθώση μέσω Airbnb, απολαμβάνοντας τεράστια κέρδη.

Στην Βαρκελώνη, η τοπική κυβέρνηση ενθαρρύνει τις καταγγελίες, όταν οι γείτονες αντιληφθούν ότι ένας ιδιοκτήτης ακινήτου χωρίς ειδική άδεια μισθώνει το διαμέρισμά του μέσω Airbnb. Μάλιστα, η νέα δήμαρχος της πόλης Ada Colau, πλέον απειλεί με μηνύσεις το ίδιο το Airbnb, αν επιτρέπει ιδιοκτήτες ακινήτων να καταχωρούν το ακίνητό τους δίχως τον ειδικό αριθμό τουριστικού καταλύματος της τοπικής κυβέρνησης. Η Colau, η οποία εκλέχτηκε το Μάϊο 2016, έχει ζητήσει από όλες τις πλατφόρμες τύπου Airbnb να δώσουν πρόσβαση στις Καταλωνικές αρχές στα αρχεία τους για να τα συγκρίνουν περιοδικά με τα επίσημα της τοπικής κυβέρνησης.

Το Ισραήλ επίσης, κινείται προς την ίδια κατεύθυνση, αφού οι φορολογικές αρχές της χώρας ανακάλυψαν ότι το 30% όσων μισθώνουν τα ακίνητά τους μέσω Airbnb δεν δηλώνουν καθόλου εισοδήματα από αυτές τις μισθώσεις! Η εφημερίδα Haaretz, ανέφερε πρόσφατα σε δημοσίευμά της ότι το υπ.Τουρισμού του Ισραήλ προγραμματίζει να ακολουθήσει την πρωτοβουλία της αναπληρώτριας υπ. Τουρισμού, Έλενας Κουντουρά, για ρύθμιση της αγοράς Airbnb, αμέσως μόλις ψηφιστεί από την ελληνική Βουλή.