Game-changer για την ευρωζώνη το ιταλικό δημοψήφισμα

Το ιταλικό δημοψήφισμα είναι προφανές ότι δεν θα καθορίσει μόνο την «τύχη» του Ματέο Ρέντσι και των ιταλικών τραπεζών, αλλά θα χαράξει, με τον δικό του τρόπο, την «τύχη» του ευρώ και της ευρωζώνης. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι ο Ιταλός πρωθυπουργός κατάφερε να κερδίσει ακόμα και την ανοιχτή στήριξη Σόιμπλε, ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά πως αν και δεν ανήκει πολιτικά στον χώρο του Ρέντσι, θα ψήφιζε «Ναι» στο δημοψήφισμα αν ήταν Ιταλός…

Αυτό από μόνο του δείχνει ότι τα πράγματα για την Ευρώπη είναι σε μία εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή. Και αν ο Σόιμπλε τολμά να δείξει την αγωνία του, τότε σημαίνει ότι τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. 

Και δεν είναι μόνο ο Σόιμπλε που ανησυχεί. Σε «αναμμένα κάρβουνα» κάθεται και η ΕΚΤ, προειδοποιώντας όποτε της δίνεται η ευκαιρία, για τους κινδύνους που κρύβει η άνοδος του λαϊκισμού στην Ευρώπη. Μόλις χθες ο Μάριο Ντράγκι, αν και αρνήθηκε να σχολιάσει ευθέως το δημοψήφισμα, εξέφρασε εμμέσως την αγωνία του για την πατρίδα του προειδοποιώντας ότι «η εξάπλωση των λαϊκιστικών κινημάτων απειλεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τις προσπάθειες να βρεθούν ενιαίοι τρόποι αντιμετώπισης για τη μετανάστευση, την ασφάλεια και άλλες κοινές ανησυχίες».

Παράλληλα, πηγές της ΕΚΤ έστειλαν αυτή την εβδομάδα το μήνυμα ότι η κεντρική τράπεζα είναι έτοιμη να ενισχύσει προσωρινά τις αγορές ιταλικών κρατικών ομολόγων εάν το αποτέλεσμα του κρίσιμου δημοψηφίσματος την Κυριακή προκαλέσει «σεισμό» στις αγορές.

Μετά το Brexit και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, οι επενδυτές πλέον επικεντρώνονται με… τρόμο στην Ιταλία και το ιταλικό δημοψήφισμα, καθώς βρίσκονται αντιμέτωποι με μια νέα εξέλιξη-σοκ, η οποία θα ταρακουνήσει τις αγορές και θα αναταράξει την πολιτική σκηνή, τη στιγμή που το επόμενο διάστημα ακολουθούν κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις τόσο στη Γαλλία όσο και τη Γερμανία.

Όταν ο Ρέντσι παρουσίασε τη συνταγματική μεταρρύθμιση το 2014, περίπου το 70% των Ιταλών την υποστήριξε, και σε μια κρίση υπερβολικής αυτοπεποίθησης, που όπως πλέον αποδεικνύεται ήταν ένα τρομερό λάθος, ο ιταλός πρωθυπουργός συνέδεσε αυτό το δημοψήφισμα με το πολιτικό του μέλλον.

Η μεταρρύθμιση αφορά την κατάργηση της εκλεγμένης άνω βουλής και της αντικατάστασή της με ένα σώμα περιφερειακών εκπροσώπων, που θα έχουν πολύ μειωμένες αρμοδιότητες. Προτείνει, επίσης, την εκ νέου ανάληψη των εξουσιών λήψης αποφάσεων, από τις περιφέρειες.

Πολλοί Ιταλοί δεν κοιτούν ακριβώς την ουσία του δημοψηφίσματος αλλά θέλουν να ψηφίσουν «όχι» απλώς για να εκφράσουν την οργή τους για τον Ρέντσι, o οποίος έχει αγωνιστεί για να αναβιώσει τις χρόνια χαμηλές επιδόσεις της οικονομίας της Ιταλίας, δίνοντας έτσι, εδώ και πολύ καιρό, προβάδισμα στην ψήφο απόρριψης. 

Άλλοι μεταφράζουν το δημοψήφισμα ως ένα μέσο έκφρασης της οργής τους και για την ευρωζώνη, την στιγμή που το κίνημα των “Πέντε Αστέρων”  λαμβάνει περίπου 30% στις δημοσκοπήσεις και η οικονομική ατζέντα του Γκρίλο περιλαμβάνει την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους της Ιταλίας και ένα μη δεσμευτικό δημοψήφισμα για το ευρώ, θέματα τα οποία θα οδηγήσουν στην αποσταθεροποίηση της ευρωζώνης στο σύνολό της.

Αν το δημοψήφισμα οδηγήσει στην παραίτηση του Ρέντσι, είναι προφανές ότι θα σπρώξει την ευρωζώνη στο όρια μίας νέας κρίσης, ενώ θα πυροδοτήσει έναν νέο τυφώνα στον ήδη σφυροκοπημένο τραπεζικό κλάδο της χώρας, με τα ωστικά κύματα να μεταδίδονται στο σύνολο του τραπεζικού συστήματος του ευρώ.

Ένα «όχι» θα μπορούσε επίσης να κριθεί ως μέρος του ίδιου κύματος του λαϊκιστικού συναισθήματος που έσπρωξε την Βρετανία στο Brexit και τις ΗΠΑ στην εκλογή Τραμπ.

Ο μεγαλύτερος άμεσα χαμένος θα είναι η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, η Monte dei Paschi di Siena, η οποία είναι αντιμέτωπη με ένα βουνό κόκκινων δανείων και θέλει να αντλήσει 5 δις. ευρώ ως το τέλος του έτους, για να αποφύγει την κατάρρευση.

Εάν επικρατήσει πολιτικό χάος, οι επενδυτές δεν αναμένεται να στηρίξουν το σχέδιο αναδιάρθρωσης της τράπεζας, οδηγώντας την σε κρατική διάσωση. Και άλλες ιταλικές τράπεζες χρειάζονται επίσης ένεση μετρητών για να παραμείνουν «ζωντανές», και η απειλή ενός ναυαγίου αυξάνει τους φόβους ενός ντόμινο καταρρεύσεων αφού οι επενδυτές δεν αναμένεται να συμμετέχουν στις αυξήσεις κεφαλαίων. Ήδη η Unicredit φαίνεται πως προχωρά σε αναβολή για τις αρχές του 2017, του σχεδίου πώλησης μετοχών ύψους 13 δισ. ευρώ.

Και τα νέα στοιχεία της ΕΚΤ, κάθε άλλο παρά καθησυχάζουν τους επενδυτές για την κατάσταση των ιταλικών τραπεζών, αφού αναδεικνύονται «πρωταθλήτριες» των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, κατέχοντας το ένα τρίτο των «κακών» δανείων του συνόλου των 990 δισ. ευρώ της ευρωζώνης. Έτσι, οι 14 ιταλικές τράπεζες που εποπτεύει η ΕΚΤ κάθονται σε ένα βουνό 286 δισ.  ευρώ  NPEs, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από ένα σε κάθε 10 ιταλικά δάνεια και σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου των κακών δανείων των 124 μεγάλων τραπεζών της ευρωζώνης.

Όλοι καταλαβαίνουμε πως το πρωί της Δευτέρας η μεγάλη ανησυχία της ευρωζώνης δεν θα είναι το Eurogroup για την Ελλάδα. “Η Ιταλία είναι σαν σεισμογράφος”, σημείωσε πρόσφατα ο Marc Lazar, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Επιστημών Po στο Παρίσι. “Καταγράφει μικρές πολιτικές δονήσεις που στη συνέχεια εξαπλώνονται στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο ως μεγαλύτερο σοκ”. Αυτό αρκεί για να πάρουμε μία ιδέα του game changer για το ευρώ, που μπορεί να αποτελέσει η ψήφος των ιταλών την Κυριακή.