Η Δημοκρατική Συμπαράταξη δημοσίευσε το νέο σύμβολό της (δείτε τη φωτο ανωτέρω). Οι πέντε συνιστώσες της ΔΗ.ΣΥ.—ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΚΙΔΗΣΟ, ΕΔΕΜ, και ΚΙΝΗΣΕΙΣ—συμφώνησαν πως η εικόνα αυτή συγκεφαλαιώνει οπτικά την ταυτότητά τους.

Ας επιχειρήσουμε μια προσέγγιση.

Πέντε ανδρικές κεφαλές επικαλύπτουν η μία την άλλη διαδοχικώς τοποθετημένες σε προφίλ. Κάθε κεφαλή είναι χρωματισμένη αλλιώς· η χρωματική γκάμα κινείται απ’ το σκουρότερο χρώμα στο προοπτικό βάθος προς το ανοιχτότερο χρώμα στο προσκήνιο.

Οι κεφαλές δεν έχουν σώματα. Όλες τους έχουν στραμμένο το πρόσωπο προς τ αριστερά. Μία λευκή γραμμή ξεχωρίζει την πρώτη εξ αυτών απ’ τη δεύτερη, μετρώντας απ’ τ’ αριστερά προς τα δεξιά. Η γραμμή ακολουθεί το περίγραμμα της δεύτερης κεφαλής, καμπυλώνεται πάνω απ’ το μέτωπο, και κατόπιν ακολουθεί μιαν κατιούσα διεύθυνση τέμνοντας ολοένα και βαθύτερα την τρίτη, την τέταρτη, και την πέμπτη κεφαλή, καταλήγοντας να δίνει στην τελευταία την εντύπωση ενός αποτμήματος που θυμίζει καπελάκι τζόκεϋ. Τα χρώματα των κεφαλών στο κάτω απότμημα είναι θαμπότερα απ’ το τμήμα άνωθεν της γραμμής.

Κάτω απ’ τις κεφαλές εμφανίζονται με μαύρα κεφαλαία γράμματα δύο λέξεις: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ, που αγνοούν την οικειότητα των πεζών γραμμάτων της Αριστεράς. Οι λέξεις είναι τοποθετημένες η μία πάνω απ’την άλλη, κι όχι στην ίδια ευθεία, και καταλαμβάνουν ίση μεταξύ τους έκταση. Η γραμματοσειρά τους είναι γωνιώδης, στιβαρή, και το «Ξ» φέρει κάθετη γραμμή που ενώνει τις τρεις οριζόντιες γραμμές του. [Όταν ήμουν μικρός έβαζα κι εγώ αυτή τη γραμμή, ώστε να συγκρατεί τις οριζόντιες γραμμές του Ξ για να μην τις πάρει ο αέρας. Αυτός ο αδικαιολογητος παιδικός φόβος παραπέμπει όμως σε μιαν ανασφάλεια για την ευταξία που μπορεί να διαταραχθεί, και δεν εμπιστεύεται πως τα γράμματα μπορούν να σταθούν μια χαρά και μόνα τους, χωρίς δοκάρια.]

Κάτω απ’ την επιγραφή, είναι παραταγμένα τα πέντε ξεχωριστά σύμβολα των κομμάτων που συνιστούν τη ΔΗ.ΣΥ., κατά σειρά: Κινήσεις Πολιτών, ΔΗΜΑΡ, ΠΑΣΟΚ, Κίνημα Πολιτών του ΓΑΠ, και ΕΔΕΜ. Η διαδοχική τοποθέτηση των κεφαλών ίσως να παραπέμπει το μυαλό του θεατή σε κάποιον συσχετισμό με την επίσης παρατακτική τοποθέτηση των κομμάτων κάτω απ’ τη μαύρη επιγραφή.

Στο βίντεο που κυκλοφόρησε (κλικ εδώ), η μουσική επένδυση θυμίζει το κορυφαίο μοτίβο απ’ το Zoo York του Paul Oakenfold, και ελαφρότερα κάτι που θα είχε συνθέσει ο Zack Hemsey του γνωστού Mind Heist. Εξαιρετικές μουσικές συνθέσεις καί οι δύο, αλλά dated. Επίσης δεν συμβαδίζει ο επικός του τόνος με την πραγματικότητα των άνευρων κι επί το πλείστον αποτυχημένων κομμάτων που συνθέτουν τη ΔΗ.ΣΥ.

Στο βίντεο που παρουσιάζει τη διαδικασία της αλλεπάλληλης επικάλυψης των κεφαλών, όταν εμφανίζεται η γραμμή και καμπυλώνεται όπως είδαμε, οι κεφαλές στα δεξιά της θαμπώνουν προς στιγμήν και κατόπιν ανακτούν μέρος μονάχα της πρότερης χρωματικής τους έντασης. Είναι τούτο άραγε μια συγκεκαλυμένη αυτοκριτική, ή μήπως ένα σαρκαστικό σχόλιο του γραφίστα επί του κομματικού μηνύματος που θάμπωσε;

Κυκλοφόρησε πως το νέο σύμβολο είναι εμπνευσμένο απ’ τη ζωγραφική δημιουργία του Γιάννη Γαΐτη, ή τουλάχιστον αυτό θύμισε σε σχολιαστές. Συγκεκριμένα, θυμίζει τους πίνακες με τα ανθρωπάκια, όπως είναι γνωστά. Ανώνυμα, ομοιόμορφα, αυτά τα ανθρωπάκια πρωτοεμφανίστηκαν το 1967, και συνιστούν μιαν ειρωνική κριτική στον άνθρωπο που μαζοποιείται και χάνει την προσωπικότητά του εντός ενός κατεστημένου συστήματος.

Είχε πει ο Γαΐτης σε συνέντευξή του στο θαυμάσιο «Μονόγραμμα» (ΕΡΤ2, Νοέμβριος 1984), λίγο πριν πεθάνει—κι αφήνω τον εικαστικό να μιλήσει μόνος του:

«Θέλω πάρα πολύ να εξηγήσω τη δουλειά μου […] υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να κάνουν αυτήν τη δουλειά […] αλλά εγώ νομίζω έχω πιο πολύ δικαίωμα να μιλήσω για τα Ανθρωπάκια, αυτά τα οποία είναι ξύλινα βέβαια, αλλά αληθινά Ανθρωπάκια. Δηλαδή είναι τα Ανθρωπάκια τού σήμερα, είναι το κατεστημένο και το ίδιο το Ανθρωπάκι αυτό αντιδρά στο κατεστημένο. 

Οι άνθρωποι, τα Ανθρωπάκια που λέω, το κατεστημένο, έφτασε σ’ ένα σημείο όπου δεν παίρνει άλλο να πάει πιο μακριά […] γίνανε ένα νούμερο και τίποτα παραπάνω. Εδώ εγώ κάνω μια μαρτυρία και σας λέω: Φροντίστε να σωθείτε, να σωθούμε. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο εγώ εκτός απ’ αυτήν τη μαρτυρία».

Στην τέχνη απουσιάζει το τυχαίο. Η εικόνα που βλέπουμε, οι λέξεις που διαβάζουμε, τα μουσικά μέτρα που ακούμε, και η εκφορά της χορευτικής κίνησης και της υποκριτικής, είναι ηθελημένες δημιουργίες. Υπάρχει μεν το στοιχείο το αυτοσχεδιασμού, αλλά κι αυτό δεν είναι τυχαίο, διότι το αποτέλεσμα προκύπτει από πρόθεση.

Επομένως είμαι υποχρεωμένος να δεχθώ πως υπήρχε πρόθεση πίσω απ’ τη γραφιστική αυτή δημιουργία· αλλά τί λογής πρόθεση;

Εκείνο που προκύπτει αμέσως είναι πως οι κεφαλές δεν έχουν ανατομικά χαρακτηριστικά, όπως οφθαλμούς, ρουθούνια, στόμα, ή αυτιά. Δεν διαθέτουν όργανα αίσθησης του περιβάλλοντος, και είναι καταδικασμένες να μην το αντιλαμβάνονται. Δεν διαθέτουν όργανα μήτε καν επικοινωνίας μ’ αυτό και με τους άλλους ανθρώπους. Δεν θα μπορούσαν ποτέ οι πέντε παραταγμένες κεφαλές να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, γιατί είναι άφωνες, είναι unmündige Köpfe, κι αυτό σημαίνει κεφαλές χωρίς στόμα, χωρίς δική τους φωνή, αλλά και ανήλικες.

Δεν διαθέτουν ακόμα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά, παρά μονάχα ένα επαναλαμβανόμενο σχηματοποιημένο περίγραμμα, κι η αφύσικη ομοιομορφία τους είναι αποθαρρυντική, απάνθρωπη, αλλοτριωτική της ταυτότητας και της φυσικής ιδιαιτερότητας των προσώπων της κοινής μας εμπειρίας.

Οι κεφαλές δεν ανήκουν σε πρόσωπα, αφού δεν έχουν πρόσωπα, αλλά σε άτομα, τμήματα δηλαδή ενός αδιαφοροποίητου συνόλου, μιας μάζας που κι εκείνη δεν έχει ταυτότητα, κι άλλωστε δεν εμφανίζεται στο βίντεο ή στο πόστερ. Εικάζεται, υπονοείται, αλλά δεν εμφανίζεται. Εικάζεται, διότι η πεντάδα των κεφαλών δεν εμφανίζει και κανένα στοιχείο που θα επέτρεπε να φανταστούμε πως οι κεφαλές ανταποκρίνονται σε αληθινούς ανθρώπους με όνομα, δράση, ζωές, συγγενείς, φίλους, αποτύπωμα τελικά στη δική μας ζωή. Είναι σχεδόν εξολοκλήρου non descript.

Οι κεφαλές είναι επίπεδες, αποστρεφόμενες τη γεωμετρικότητα όγκων του φυσικού κόσμου, συμβάλλοντας έτσι περαιτέρω στο αφύσικο αποτέλεσμα. Η απεκόνισή τους υπακούει σε γραφιστικές συμβάσεις της πρώτης μεταπολιτευτικής δεκαετίας, κυρίως όπως είχαν καταγραφεί στις αφίσες της ΝΔ τότε, με λευκά ανθρωπάκια όπως εκείνα που κόβουμε με το ψαλίδι σε κόλλες Α4 τοποθετημένα σε γαλάζιο φόντο, την ίδια εποχή που το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα είχε εστιάσει σε πολύ πιο ανθρωποκεντρικές αφίσες, με ένθετες φωτογραφίες πραγματικών προσώπων, όπως του ίδιου του Ανδρέα αλλά και της Αννούλας του ΠΑΣΟΚ, αν θυμάμαι καλά, του 1985.

Οι κεφαλές δεν μπορεί, επομένως, να είν’ απεικονίσεις ανθρώπων, αλλ’ απεικονίσεις ρόλων περισσότερο παρά ανθρώπων. Γιατί η νέα ΔΗ.ΣΥ. αποστρέφεται τον άνθρωπο και τον εξαφάνισε; Τί ρόλοι είναι αυτοί;

Είναι διακριτοί ρόλοι, όπως φανερώνει η διαφοροποίηση στη χρωματική γκάμα, αλλά είναι αδιευκρίνιστο σε τί αντιστοιχεί το κάθε χρώμα, κι άρα είναι ασαφείς. Και τούτο διότι το λεξιλόγιο της τέχνης έχει ήδη δικές του αντιστοιχίες χρωμάτων και αφηρημένων νοητικών συλλήψεων που το καθένα δηλώνει. Δεν θα επαρκούσε, ακόμα κι αν έδινε η Φώφη κάτι τέτοιο, μια αυθαίρετη συσχέτιση του τάδε χρώματος με την δείνα ποιότητα ρόλου ή συμπεριφοράς που αποδίδεται σ’ αυτήν ή σε τούτην την κεφαλή.

Όση αξία έχουν όσα εικονίζονται, άλλη τόση έχουν κι όσα απουσιάζουν. Οι κεφαλές δεν έχουν σώματα. Αιωρούνται κομμένες, αποκομμένες απ’ τη στήριξη και τη ζωή που θα τους παρείχαν τα σώματά τους.

Οι συγκεκριμένες πέντε κεφαλές αψηφούν την ανάγκη της στήριξης από κάτω. Οι κεφαλές από μόνες τους είναι σύμβολο των ηγεσιών: λέμε “ο επικεφαλής”. Οι πέντε κεφαλές εκτιμούν πως μπορούν να σταθούν μοναχές τους, παρέχοντας η μία στήριξη στην άλλη, στο οριζόντιο πεδίο, κι όχι στο κάθετο, για το οποίο αδιαφορούν.

Θυμίζουν τις ζωγραφικές παραστάσεις οπλιτικής φάλαγγας σε αρχαϊκά αγγεία του Κορινθιακού Κεραμεικού—όμως πολύ πιο απρόσωπα, σοβιετικά. Αυτό έχει κάποιο νόημα βέβαια, αφού το κόμμα λέγεται “συμπαράταξη”. Για την εξυπηρέτηση αυτής της σκοπιμότητας θυσιάστηκε, εντούτοις, το ανθρωποκεντρικό μήνυμα που τόσο θα είχαμε ανάγκη στην εποχή μας.

Οι κεφαλές αντλούν ισχύ, αναγνώριση, ταυτότητα μέσα απ’ τον μεταξύ τους συσχετισμό, κι αποκτούν ρόλο εντός της πεντάδας. Μιας κι ελλείπουν τα σώματά τους, οι κεφαλές δεν παίζουν κάποιο ρόλο στη βιολογική λειτουργία ενός εκάστου σώματος, αλλά βρίσκονται μονάχα σε παράταξη μεταξύ τους. Οι κεφαλές τελικώς υπάρχουν από μόνες τους και μόνον αυτές, solae ipsae. Αυτό λέγεται σολιψισμός, και πρέπει να το κοιτάξουν. Αλλά με τί μάτια να το κοιτάξουν;

Δεν εκπλήσσομαι που επελέγη ένα τέτοιο σύμβολο που στερείται των απαραίτητων στοιχείων της ζωής κι αδιαφορεί για την οργανική ολότητα που θα εξασφάλιζε τη ζωή στις κεφαλές. Για οτιδήποτε άλλο θα απαιτείτο τα συμβαλλόμενα πρόσωπα, οι ηγέτες των πέντε κομμάτων που με τούτο εκθειάζουν τη δική τους παρουσία επιβάλλοντας έκλειψη στην παρουσία της βάσης, να διέθεταν όχι μονάχα μια παιδεία στην τέχνη αλλά και ένα φιλόδημο αισθητήριο.

Το νέο σύμβολο δηλώνει πως πέντε κεφαλές παρατάχθηκαν μαζί. Τίποτ’ άλλο, και καμία ένδειξη για την εξυπηρέτηση τίνος σκοπού. Χωρίς σκοπό, χωρίς απώτερη νοητική σύλληψη δεν υπάρχει σύμβολο. Στο νέο σύμβολο δεν υπάρχουμε εσείς κι εγώ, που θα ήμασταν τα χέρια, τα πόδια, οι κορμοί των σωμάτων, αλλά μονάχα οι πέντε αλαζονικές, αυθύπαρκτες κεφαλές που αντιστοιχούν στους πέντε συνελθόντες ηγέτες αιωρούμενες μπροστά από έναν λευκό κάμπο με μαύρα γράμματα από κάτω.

Μαύρα της σοβαρότητας; Μαύρα του πένθους; Αισθάνονται άραγε συναισθήματα οι κεφαλές; Όχι. Τούτο συμπεραίνεται απ’ το γεγονός ότι οι απρόσωπες κεφαλές, μακρινές κι ανέμπνευστες ηχοί της εικαστικής κατάκτησης του Γαΐτη, δεν διαθέτουν στόμα, μάτια, χαρακτηριστικά που θα επέτρεπαν την έκφραση των συναισθημάτων. Δεν εκφράζονται γιατί δεν υπάρχουν τα συναισθήματα. Εάν υπήρχαν, εξελικτικά θ’ αναπτύσσονταν τρόποι έκφρασής τους, αλλά εδώ δεν ενδεικνύεται τίποτα τέτοιο.

Η συνολική αποτυχία του συμβόλου μετριάζεται κάπως απ’ τον αριθμό των κεφαλών, που ίσως πλην των πέντε ηγετών να συμβολίζει και το ποσοστό που φιλοδοξεί το νέο κόμμα να λάβει στις ερχόμενες εκλογές.

Facebook Comments