Πότε θα φτάσει η ανισότητα σε σημείο ανησυχητικό; Το ερώτημα είναι ηθικό, πολιτικό αλλά και οικονομικό. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι, πέρα από ένα συγκεκριμένο σημείο, η ανισότητα θα είναι πηγή σημαντικών οικονομικών προβλημάτων.

Οι ΗΠΑ –που είναι η πιο σημαντική υψηλοεισοδηματική οικονομία και η πιο άνιση- αποτελούν δοκιμαστικό σωλήνα για την οικονομική επίδραση της ανισότητας. Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά.

Αυτή η συνειδητοποίηση έχει τώρα μεταδοθεί σε θεσμούς που υπό ομαλές συνθήκες δεν τους κατηγορείς για σοσιαλισμό. Σε έκθεση που έγραψε ο κορυφαίος οικονομολόγος αμερικανικών θεμάτων της Standard & Poors, καθώς και άλλος οικονομολόγος της Morgan Stanley, συμφωνούν ότι η ανισότητα όχι μόνο αυξάνεται, αλλά έχει και ζημιογόνες επιπτώσεις στην αμερικανική οικονομία.

Σύμφωνα με την Federal Reserve, το ανώτατο 3% στην κλίμακα εισοδήματος έλαβε το 30,5% του συνόλου των εισοδημάτων το 2013. Το επόμενο 7% έλαβε μόλις 16,8%. Που σημαίνει ότι, ούτε τα μισά από τα συνολικά εισοδήματα, απευθύνονται στο υπόλοιπο 90%. Το ανώτατο 3% είναι επίσης η μόνη ομάδα που έχει απολαύσει αύξηση στο μερίδιο επί του εισοδήματος από την δεκαετία του 1990. Η μελέτη της Morgan Stanley, κατατάσσει ανάμεσα στις αιτίες της αύξησης της ανισότητα τα εξής: Τα αυξανόμενα ποσοστά χαμηλο-αμειβόμενων και ανασφάλιστων εργατών, το αυξανόμενο μισθολογικό «πριμ» για τους μορφωμένους και το γεγονός ότι οι πολιτικές φορολόγησης και δαπανών, κάνουν μικρότερη αναδιανομή απόσο πριν λίγες δεκαετίες.

Γιαυτό το 2012, αναφέρει ο ΟΟΣΑ, οι ΗΠΑ κατατάσσεται στην υψηλότερη θέση μεταξύ των κρατών υψηλού εισοδήματος, όσον αφορά τα ποσοστά της σχετικά κακοπληρωμένης εργασίας.

Επιπλέον, οι φόροι επί των μισθών, που κοστίζουν στους φτωχότερους αναλογικά περισσότερα απόσο στους πλουσιότερους, προβλέπεται να καλύψουν το 32% των ομοσπονδιακών εσόδων στο δημοσιονομικό έτος 2015, σε σύγκριση με 46% του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος, το βάρος των οποίων πέφτει περισσότερο στα υψηλότερα εισοδήματα.

Επίσης σημαντικές είναι οι τεράστιες αυξήσεις στις αμοιβές των ανώτερων στελεχών, μαζί με την μεταβολή προς τα εισοδήματα από την εργασία στα εισοδήματα από το κεφάλαιο. Οι κινήσεις της Federal Reserve έχουν ευνοήσει επίσης τους εύπορους, καθώς η κεντρική τράπεζα προσπαθεί να αυξήσει τις τιμές ενεργητικών που ανήκουν κατά πλειοψηφία στους πλούσιους.

Αυτές οι εκθέσεις καταδεικνύουν δύο οικονομικές επιπτώσεις της αυξανόμενης ανισότητας: Την αδύναμη ζήτηση και την βραδεία πρόοδο στην βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης.

Το επιχείρημα που αφορά την ζήτηση είναι ότι, μέχρι την κρίση, πολλοί από εκείνους που δεν απολάμβαναν αύξηση στο πραγματικό εισόδημα, αντί αυτού δανείζονταν. Οι αυξήσεις στις τιμές οικιών τους στήριζαν. Στα τέλη του 2007, το χρέος κορυφώθηκε στο 135% του διαθέσιμου εισοδήματος.

Μετά ήλθε το κραχ. Οι φτωχότεροι, φορτωμένοι με βαριά χρέη και χωρίς να μπορούν να δανειστούν πια, υποχρεώθηκαν να μειώσουν τις δαπάνες. Το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά βραδεία ανάκαμψη στην κατανάλωση.

Δεν έχει νόημα να δανείζεις χωρίς σκέψη σε ανθρώπους που δεν το αντέχουν. Αλλά πάντως αυτό δείχνει ότι η οικονομία δεν θα ξαναγίνει ανθηρή αν δεν γίνει αναδιανομή εισοδήματος προς εκείνους που δαπανούν ή δεν εμφανιστεί κάποια άλλη πηγή ζήτησης.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάτι ξεκάθαρο προς αυτή την κατεύθυνση. Οι κρατικές δαπάνες είναι μειωμένες. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις συγκρατημένες λόγω της προβλεπόμενης χαμηλής ζήτησης. Δεν μπορεί να είναι ούτε οι εξαγωγές, καθώς και όλοι οι άλλοι επιθυμούν ανάπτυξη με κίνητρο τις εξαγωγές.

Το επίπεδο εκπαίδευσης στην Αμερική έχει επίσης επιδεινωθεί. Είναι η μόνη υψηλο-εισοδηματική χώρα στην οποία τα άτομα ηλικίας 25-34 ετών δεν έχουν καλύτερη εκπαίδευση από τις ηλικίες 55-64. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι άλλες χώρες έχουν προλάβει τις ΗΠΑ, που καινοτόμησαν με την μαζική κολεγιακή εκπαίδευση. Οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι τα παιδιά από φτωχές οικογένειες δυσκολεύονται να τελειώσουν το κολέγιο.

Το πρόβλημα δεν αγγίζει μόνο εκείνους που δεν καταφέρνουν να αξιοποιήσουν τα ταλέντα τους. Η αποτυχία βελτίωσης των εκπαιδευτικών στάνταρ είναι πολύ πιθανό να υπονομεύσει και την μακροπρόθεσμη επιτυχία της οικονομίας. Κάποιες από τις αποδόσεις της εκπαίδευσης μπορεί να είναι απλά η αμοιβή της εξασφάλισης μιας καλής θέσης: Οι μορφωμένοι τα καταφέρνουν καλύτερα επειδή έχουν κερδίσει έναν προκαθορισμένο αγώνα. Όμως η καλύτερη μόρφωση του πληθυσμού ανεβάζει τους πάντες σε υψηλότερα επίπεδα ευμάρειας.

Το κόστος της αυξανόμενης ανισότητας για την κοινωνία έχει κι άλλες πτυχές. Κατά την γνώμη μου, το μεγαλύτερο κόστος είναι η κατάπτωση του δημοκρατικού ιδεώδους της ισότητας των πολιτών. Οι τεράστιες αποκλίσεις στον πλούτο και την εξουσία έχουν λυγίσει δημοκρατίες στο παρελθόν. Μπορεί να γίνει το ίδιο στην εποχή μας.

Ακόμη εξάλλου και για εκείνους που δεν συμμερίζονται αυτές τις ανησυχίες, υπάρχει ένα οικονομικό κόστος που έχει βαρύτητα. Η «μόνιμη στασιμότητα» στην ζήτηση, που ανέφερε πρώτος ο πρώην υπουργός Οικονομικών Lawrence Summers, σχετίζεται με τις μεταβολές στο εισόδημα.

Αναλόγως και η μετάδοση των μορφωτικών μειονεκτημάτων ανά τις γενεές δημιουργεί βαρύ «κουσούρι» στην οικονομία. Μια οικονομία εθισμένη στα χρέη με στάσιμα επίπεδα εκπαίδευσης, έχει πολλές πιθανότητες να ασθενήσει στο μέλλον.

ΠΗΓΗ: FT.com

 

Facebook Comments