Τα βασικά επιχειρήματα υπέρ της ΕΕ

Αντιγράφουμε από τον Roger Cohen στους New York Times γραμμένο λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου. [1]

• Η Ε.Ε. έχει εδραιώσει ειρήνη στην Ευρώπη και επιτρέπει στις νεότερες γενιές να ζουν και να εργάζονται oπουδήποτε στη Γηραιά Ηπειρο με τρόπο που η δική μου γενιά το ονειρευόταν μόνο.
• Εχει απλουστεύσει σε τεράστιο βαθμό τις μετακινήσεις
• Έχει εντάξει στην οικογένεια των ελεύθερων και δημοκρατικών κρατών τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες επί δεκαετίες βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της πρώην ΕΣΣΔ.
• Εχει διαλύσει πανίσχυρα μονοπώλια και καρτέλ, με τρόπο που θα ήταν αδύνατον να κάνει μια μεμονωμένη κυβέρνηση και έχει αναγκάσει τα κράτη-μέλη να λάβουν μέτρα κατά της ρύπανσης».
• «Κι εμείς ετοιμαζόμαστε οικειοθελώς να απομακρυνθούμε από μια ενιαία αγορά 500 εκατομμυρίων ανθρώπων, χωρίς να έχουμε την παραμικρή ιδέα εάν ή με ποιους όρους θα μας επιτραπεί να συναλλασσόμαστε με τα 27 κράτη της Ε.Ε., που θα θέλουν να μας τιμωρήσουν».
• Και αυτά για τη χίμαιρα της αποκατάστασης της «εθνικής κυριαρχίας».
• «Ως μεμονωμένη χώρα θα επηρεάζουμε ελάχιστα τα παγκόσμια πράγματα. Μήπως κάποιος στα σοβαρά του πιστεύει ότι η προοπτική κάποιων βρετανικών κυρώσεων θα ανησυχούσε τη Μόσχα ή θα έπειθε το Ιράν να διακόψει το πυρηνικό του πρόγραμμα;».

Μια εξαρχής προβληματική σχέση που έγινε δυσκολότερη

Για όσους θυμούνται την ιστορία της ΕΕ, η Βρετανία ήταν στην αρχή αντίθετη στη δημιουργία της τότε Ε.Ο.Κ., ακριβώς γιατί δεν ήθελε η επωαζόμενη Ενοποίηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων να παραγκωνίσει την (υποτιθέμενη) «κυριαρχία» της στα ευρωπαϊκά δρώμενα.
Όταν διαπιστώθηκε ότι παραμένοντας εκτός χάνει σε κύρος και ισχύ (μεταξύ άλλων ΚΑΙ οικονομική), ζήτησε να ενταχθεί, πράγμα που έγινε μόνο όταν εξέλιπε ο Ντε Γκώλ, που ήταν σθεναρά αντίθετος και προέβαλλε βέτο στη βρετανική εισδοχή, γιατί γνώριζε ότι οι Βρετανοί δεν είχαν αποβάλει τη νοοτροπία της «αυτοκρατορικής δύναμης» και αυτό δεν θα ήταν επ’ ωφελεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Το αίτημα του Ηνωμένου Βασιλείου έγινε τελικά δεκτό, η σχετική απόφαση για την ένταξη ψηφίστηκε από τη Βουλή των Κοινοτήτων το 1973 (σύμφωνα με τις συνταγματικές διατάξεις – «πράξεις» του Η.Β.) και η κοινοβουλευτική αυτή απόφαση έλαβε περαιτέρω νομιμοποίηση με δημοψήφισμα το 1975. 

Παρά την ένταξη, η Βρετανία παρέμεινε ο «μεγάλος γκρινιάρης» της ΕΕ. Υπήρχε συνεχώς η αίσθηση και εντός και εκτός Βρετανίας ότι «κάνει χάρη» στους υπόλοιπους Ευρωπαίους που καταδέχεται να συνυπάρχει μαζί τους.

Την υπεροψία αυτή συνόδευε πάντως με διαρκή αιτήματα για ιδιαίτερη μεταχείριση, υπό την απειλή ότι θα αποχωρήσει. Και μέχρις ενός σημείου την εξασφάλιζε.   

Όλα αυτά όμως εμπόδισαν τους Βρετανούς πολίτες και πολιτικούς να δουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως «δική τους» υπόθεση. Αντίθετα αναπτύχθηκε ένα ιδιόρρυθμο bras de fer ανάμεσα στους Βρετανούς και τους λοιπούς Ευρωπαίους ηγέτες για το ποιός θα περάσει «το δικό του». Το «εμείς» και «αυτοί» υπήρξε η επικρατούσα αίσθηση…

Η συρροή μεταναστών – εντός της Ε.Ε. πλέον… – από τις πρώην ανατολικές χώρες της Ευρώπης επιδείνωσε το ήδη βεβαρημένο (από τα εκατομμύρια μουσουλμάνων μεταναστών) κλίμα και έγινε το αγαπημένο φανερό «επιχείρημα» των λαϊκιστών, που ηγούνταν της εκστρατείας υπέρ της εξόδου.

Η σταδιακά εδραιούμενη ηγεμονική θέση της Γερμανίας, κυρίως μετά την ενοποίησή της,  υπήρξε ίσως το «κρυφό επιχείρημα»: Κάποιοι, κυρίως οι περισσότερο ηλικιωμένοι, δύσκολα θα συμβιβάζονταν με την πρωτοκαθεδρία μιας χώρας, παραδοσιακά αντίπαλης, την οποία είχαν νικήσει σε δύο ιδιαίτερα αιματηρούς πολέμους… 

Οι «μετανοημένοι»

Δεν θα σχολιάσουμε τους ατυχέστατους χειρισμούς του κ. Κάμερον…

Αυτό όμως που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αποτελούν οι αντιδράσεις αρκετών Βρετανών που είχαν ψηφίσει για Brexit … από παρανόηση!

  • Δυστυχώς σκέφτηκαν κατόπιν εορτής ότι ήσαν «ο κυρίαρχος λαός και η γνώμη τους μετράει», γιατί αυτήν ακριβώς τη γνώμη αναζήτησαν με το δημοψήφισμα.
  • Κάποιοι βρήκαν την ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν κατά της πολιτικής του κ. Κάμερον. Και εφόσον εκείνος ήθελε το «μέσα», εκείνοι ψήφισαν το «έξω»
  • Και κάποιοι άλλοι πίστεψαν τα ψέματα που τους σερβίριζαν οι λαϊκιστές Boris Johnson και Nigel Farage. Οι οποίοι στη συνέχεια …κρύφτηκαν!…

[People who used Brexit as a protest vote – or thought their vote “wouldnt matter” – are now having second thoughts.

One Twitter user posted: “I personally voted Leave because I believed these lies and I regret it more than anything. I feel genuinely robbed of my vote.”…] [2]

Μέσα σε 7 ημέρες από το δημοψήφισμα, είχαν ήδη συγκεντρωθεί πάνω από 4 εκατομμύρια υπογραφές για να ξαναγίνει δημοψήφισμα [3]

Όλα αυτά γεννούν προβληματισμούς σχετικά με τη σκοπιμότητα διενέργειας δημοψηφισμάτων με τους πολίτες ανενημέρωτους (ακόμα και αυτούς της «πολιτικά προηγμένης» Βρετανίας) και ευάλωτους σε συναισθηματικές αντιδράσεις κάθε λογής και σε λαϊκιστές που, δυστυχώς, δεν λείπουν από πουθενά.

Θα επανέλθουμε σ’ αυτό προς το τέλος του κειμένου. 

Εθνικά κράτη μέλη και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση.

Η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν πρόκειται να προχωρήσει όσο υπάρχει η εθνικιστική αντίληψη «πρώτα η χώρα μου μετά η Ευρώπη».
Ούτε φυσικά όσο θέλει ο καθένας από τους συμβαλλομένους να επιβάλει το δικό του μοντέλο διακυβέρνησης και ανάπτυξης, όπως φαίνεται να πιστεύουν – μεταξύ άλλων – οι Γερμανοί.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ευρωπαϊκή ιδέα θα αποτύχει αν δεν μπεί η ίδια η Ευρώπη σε πρώτο πλάνο και τα «εθνικά συμφέροντα» και παντός τύπου «ιδεολογήματα» – από όπου κι αν προέρχονται – σε δεύτερο.
Η βασική ιδέα είναι απλή:
Αν όλοι θέλουν να δώσουν αυτό που μπορούν, τελικά θα βγουν – και αυτοί – ωφελημένοι από την Ενότητα. Αν όλοι θέλουν μόνο να πάρουν, τελικά θα βγουν ζημιωμένοι από τη Διένεξη και τη σύγκρουση…
Αυτό είναι το απλό μήνυμα της Ευρωπαϊκής Ιδέας, που μάλλον πρέπει να ξαναθυμηθούμε.
Αυτή την ιδέα λησμονούν – ή δεν ενστερνίστηκαν ποτέ – όσοι επιθυμούσαν το Brexit ή ψήφισαν υπέρ αυτού.
Αλλά και όσοι ψήφισαν υπέρ του Remain, πάλι μπορεί να το έκαναν για στενά ωφελιμιστικούς λόγους.

Η Ευρωπαϊκή ιδέα όμως είναι κάτι πέρα και πάνω από τα άμεσα οφέλη. Έχει σχέση με τα μακροπρόθεσμα γενικότερα οφέλη:
Κάποιοι μπορεί να ωφεληθούν περισσότερο και κάποιοι λιγότερο. Όλοι όμως έχουν να κερδίσουν και αυτό πρέπει να μετρήσει σε τελευταία ανάλυση.

Με τα παραπάνω δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι κάποιοι λαοί που είναι πιο μπροστά, με σκληρή και συστηματική δουλειά πρέπει να ανέχονται άλλους, που εμμένουν στην «αρχή»: «Μέγιστες απολαυές με τον μικρότερο κόπο και την ήσσοντα προσπάθεια».

Αυτό το «μοντέλο» (που εκθειάζει και νομίζει ότι μπορεί να… επιβάλει ο δικός μας κ. Τσίπρας) είναι ό,τι πιο διαλυτικό για την «ευρωπαϊκή ιδέα» που ο ίδιος νομίζει ότι θέλει (και μπορεί) να προωθήσει.
Όπως λέμε και παραπάνω, κάθε συμβαλλόμενο μέρος πρέπει να κάνει «ό,τι καλύτερο μπορεί» για να προσφέρει στην ευρωπαϊκή ιδέα.
Τίποτα λιγότερο από το… μάξιμουμ της προσπάθειας και της προσφοράς.

 Δεν γνωρίζω αν μια επιχειρηματολογία όπως η παραπάνω χρησιμοποιήθηκε στην εκστρατεία υπέρ του Remain.
Νομίζω πως όχι. Άλλωστε, δεν είμαστε ακόμη αρκετά Ευρωπαίοι, ώστε να βάζουμε το στενό εθνικό συμφέρον σε δεύτερη μοίρα χωρίς να θεωρηθούμε … «εθνικοί μειοδότες».
Υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει πάνω στο θέμα αυτό και η αλήθεια είναι ότι δεν έχει γίνει ανάλογη προσπάθεια για να δημιουργηθεί στους λαούς της ΕΕ η «ευρωπαϊκή συνείδηση».

Δεν γνωρίζω τα συστήματα παιδείας στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Στο δικό μας ξέρουμε ότι προβάλλεται ασυγκρίτως περισσότερο η εθνική ιστορία, γεμάτη από πολέμους και νίκες απέναντι στους… τωρινούς «εταίρους».

Η ιστορία της ίδιας της Ευρώπης ως συνόλου διαφορετικών μεν λαών, που όμως έχουν πολλά κοινά στοιχεία και έχουν να επιδείξουν τεράστια πολιτιστικά επιτεύγματα … σχεδόν αγνοείται.

Πώς αλήθεια μπορούν να σφυρηλατηθεί το μοντέλο του σύγχρονου Ευρωπαίου Πολίτη κάτω από αυτές τις συνθήκες;

Αλλά το ευρωπαϊκό φιλόδοξο και πρωτοφανές στα παγκόσμια χρονικά εγχείρημα είναι σαν το… ποδήλατο. Πρέπει να προχωρεί συνεχώς, αλλιώς πέφτει μαζί με τον ποδηλάτη.

Προβληματισμός για τα Δημοψηφίσματα

Δεν είναι ούτε μεθοδολογικά ούτε ηθικά σωστό να κρίνουμε τον θεσμό του δημοψηφίσματος ανάλογα με το εάν μας αρέσει ή όχι η έκβασή του.

Το δικό μας Σύνταγμα προβλέπει τη διενέργεια δημοψηφισμάτων «για κρίσιμα εθνικά θέματα» ή «για σοβαρά κοινωνικά ζητήματα» κατά το άρθρο 44, υπό προϋποθέσεις.

Για παράδειγμα: Η μορφή του πολιτεύματος με διατήρηση ή κατάργηση της Βασιλείας δεν θα μπορούσε να καθοριστεί παρά μόνο με δημοψήφισμα. 

Επεκτείνοντας τη λογική αυτή, θα ήταν θεμιτό ένα δημοψήφισμα για ένταξη ή αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί άπτεται της «εθνικής κυριαρχίας», μέρος της οποίας εκχωρείται με τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει κάθε κράτος – μέλος απέναντί της.

Αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση πάλι υπάρχουν προϋποθέσεις: Για να αποφεύγεται η επίδραση «παρανοήσεων» όπως αυτές που περιγράφηκαν παραπάνω σχετικά με το Brexit και οδήγησαν σε ένα σοβαρό ποσοστό «μετανοημένων», θα ήταν λογικό να απαιτείται μια μορφή αυξημένης συμμετοχής ή/και πλειοψηφίας για να ΑΛΛΑΞΕΙ κάτι που είχε αποφασιστεί παλαιότερα ή που είχε καθιερωθεί επί πολλές δεκαετίες.

Μια δεύτερη προϋπόθεση είναι η ωριμότητα ή «ετοιμότητα» του εκλογικού σώματος να αναλάβει μια τέτοια τεράστια ευθύνη ακόμη και αν το «ερώτημα» του δημοψηφίσματος είναι σχετικά απλό και κατανοητό στη διατύπωσή του.

Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό και εκφεύγει της δυνατότητας ανάλυσης από ένα μη ειδικό, όπως ο γράφων.

Ωστόσο, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ένας λαός που δεν έχει τη σχετική «κουλτούρα» συμμετοχής σε παρόμοιες αποφάσεις, είναι πολύ πιθανό να μη γνωρίζει όλα τα δεδομένα καθιστάμενος έτσι ευάλωτος σε εξαπάτηση και σε παράλογη «συναισθηματικού τύπου» αντίδραση. Είναι σαν να γνωρίζει κάποιος να οδηγεί μόνο αυτοκίνητο και να καλείται ξαφνικά να οδηγήσει αεροπλάνο…   

Η διαφοροποίηση της βαρύτητας της ψήφου (που έχει εφαρμοστεί σε κάποιες χώρες στο παρελθόν) ανάλογα με τα δεδομένα που ένας ψηφοφόρος αποδεικνύει ότι κατέχει ή ανάλογα με τη θέση του στην κοινωνία (π.χ. σε παραγωγική ηλικία ή όχι…) θα ήταν ένα μέσο που θα προλάβαινε πολλές λανθασμένες επιλογές, που καταλήγουν σε οδυνηρές για ΟΛΟΥΣ καταστάσεις. 

Επειδή όμως αυτό που μετράει περισσότερο (και σύμφωνα με όσα υποστήριξα αμέσως πριν!) είναι η γνώμη των ειδικών, παραπέμπω σε ένα βιβλίο σχετικά με τα δημοψηφίσματα του καθηγητή πολιτικής επιστήμης κ. Θανάση Διαμαντόπουλου

«Το δημοψήφισμα ως θεσμός και ως πολιτική πράξη» (Νοέμβριος 2011) [4]

Καθώς και σε ένα άρθρο του ιδίου στην «Καθημερινή», στο οποίο παρουσιάζει κάποιες ολέθριες επιπτώσεις  δημοψηφισμάτων,  που δεν ήσαν τίποτα περισσότερο από μέσα, τα οποία χρησιμοποίησαν κάποιοι πολιτικοί – συχνά δικτάτορες – για να επιβάλουν την κυριαρχία τους. [5] 
 

Επίλογος

Δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο να κλείσω το άρθρο αυτό από τον επίλογο ενός άρθρου που γράφτηκε από τον κ. Χαρίδημο Τσούκα, καθηγητή στα πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick (που βρίσκεται στην «καρδιά» της επαρχιακής Αγγλίας, που ψήφισε υπέρ του Brexit), γραμμένο ακριβώς την επομένη του δημοψηφίσματος:

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ό,τι καλύτερο συνέβη στην ήπειρό μας. Κράτησε την ειρήνη, διασφάλισε την ελευθερία και το κράτος δικαίου, παρήγαγε ευημερία. Η Ευρώπη είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Απαιτείται τολμηρή και εμπνευσμένη ηγεσία να κρατήσουμε το όραμα ζωντανό.

Η Βρετανική αποχώρηση είναι χτύπημα αλλά δεν είναι το τέλος του κόσμου. Με κατάλληλη ηγεσία, ίσως καταστεί ευκαιρία για την ηπειρωτική Ευρώπη.

Ας δούμε την κρίση ως ευκαιρία να αναμορφώσουμε την Ευρώπη.

Με κρίσεις και οδύνη η Ιστορία προχωρεί.»  [6]

(όταν δεν υπάρχει επαρκής …κρίση σε επαρκές τμήμα του πληθυσμού, θα συμπλήρωνα εγώ)

 

Παραπομπές

[1]http://www.kathimerini.gr/864529/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/to-brexit-8a-einai-h-megalyterh-gkafa-ths-vretanias

[2]http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/brexit-eu-referendum-bregret-leave-petition-second-remain-latest-will-we-leave-a7105116.html

[3]http://www.telegraph.co.uk/news/2016/06/28/petition-for-second-eu-referendum-hits-4-million-as-hundreds-att/

[4]http://www.patakis.gr/viewshopproduct.aspx?id=606193

[5]http://www.kathimerini.gr/866270/opinion/epikairothta/politikh/dhmoyhfismatikos-fasismos

[6]http://www.liberal.gr/arthro/60262/apopsi/arthra/meta-to-seismo-to-tsounami.html

Facebook Comments