Πρώτα η Αμερική ή Αmerica First. Μια νέα μορφή απομονωτισμού και η ανάδυση ενός νέου εθνικισμού. Αποχώρηση από τη Συνθήκη των Παρισίων για το Κλίμα, ακύρωση της φιλόδοξης εμπορικής συμφωνίας με τις χώρες του Ειρηνικού (TTP), απαξίωση των διεθνών οργανισμών και του θεσμικού τους πλαισίου. Όλα αυτά είναι μερικοί μόνο από τους στόχους που προέταξε ο Ντόναλντ Τραμπ ως προτεραιότητες κατά τους πρώτους μήνες τις θητείας του στον Λευκό Οίκο. Κάποιους ήδη τους πέτυχε. Και έπεται συνέχεια. Πολλοί διερωτώνται: Μήπως ήρθε η ώρα να πούμε αντίο στις ΗΠΑ; Τουλάχιστον όπως τις γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.

Είναι ίσως ακόμη νωρίς για να δοθεί μια κατηγορηματική απάντηση. Ακόμη και επί Τραμπ οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διατηρούν το βάρος της υπερδύναμης σε πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο. Όπως συμβαίνει εδώ και δεκαετίες, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο στους τομείς της διπλωματίας και της στρατηγικής. Εντούτοις αυτό που έχει μεταβληθεί επί Τραμπ, όπως εκτιμούν οι Νew York Times, είναι η φύση του αμερικανικού ρεαλισμού. «Πρόκειται για μια απομάκρυνση από το όραμα της διεθνούς συνεργασίας στη βάση κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως αυτό είχε τεθεί ως στόχος από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο».

Για πολλές δεκαετίες έτσι ο υπόλοιπος κόσμος περίμενε να ακούσει πρώτα τι έχουν να πουν οι ΗΠΑ. Με άλλα λόγια οι ΗΠΑ έθεταν πάντα την ατζέντα της διεθνούς πολιτικής. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να επιθυμεί να αλλάξει αυτή την εικόνα των ΗΠΑ ως υπερδύναμης, απλώς θέλει να της δώσει πίσω το χαμένο κομμάτι της εσωτερικής κυριαρχίας της, όπως λέει χαρακτηριστικά. Θέλει οι ΗΠΑ να ασχολούνται πλέον πρωτίστως με τα οίκου τους και όχι με τις υποθέσεις άλλων κρατών.

Η αμερικανική ηγεμονία και η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων

Λαμβάνοντας υπόψιν τα νέα δεδομένα του δόγματος Τραμπ, το περιοδικό Foreign Affairs διερωτάται: Μπορεί να επιβιώσει πια η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο; Στο ερώτημα αυτό η απάντηση είναι επίσης ακόμη θολή. Ο νυν αμερικανός πρόεδρος μετά την ομιλία του στη Βαρσοβία θέλησε να φανεί ως ο θεματοφύλακας του δυτικού πολιτισμού. Το ίδιο και στην Ιερουσαλήμ, όπου τάχθηκε υπέρ της ειρήνευσης στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Όμως ποια είναι η πραγματικότητα; Διεθνή ιδρύματα και ινστιτούτα όπως το Carnegie, το Brookings και το CSIS επισημαίνουν ότι για πολλές δεκαετίες οι ΗΠΑ ήταν το κατεξοχήν πρότυπο για πολλές χώρες του κόσμου ως προς την οικοδόμηση δημοκρατικών θεσμών και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με ειδικούς, ο Ντόναλντ Τραμπ στην πραγματικότητα είτε από ιστορική άγνοια, είτε από αλαζονεία είτε απλώς από πολιτική ανικανότητα απειλεί με τη στάση του να διαταράξει αυτό το ιστορικό πρότυπο.

Το περιοδικό New Yorker, βλέπει για παράδειγμα την ανάδυση μιας νέας μετα-αμερικανικής εποχής στη διεθνή πολιτική σκακιέρα. Χώρες που παραδοσιακά θεωρούνταν ως ασήμαντοι εταίροι ίσως επιδιώξουν να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ, εκτιμά το αμερικανικό περιοδικό. Από την άλλη πλευρά, ο Τζόζεφ Νίε, πρώην κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ, εκτιμά ότι ακόμη και σήμερα, λαμβάνοντας υπόψιν την απρόβλεπτη πολιτική Τραμπ, παραμένει εντούτοις αβέβαιο κατά πόσο η Κίνα ή η ΕΕ ή η Ρωσία θα μπορέσουν να παίξουν έναν αντίστοιχο κεντρικό ρόλο σε διεθνές επίπεδο.

Πριν και μετά τον Τραμπ…

Πίσω στην ιστορία, ο όρος «αμερικανικός αιώνας» προέρχεται από το 1941 και αποδίδεται στον ιδρυτή του περιοδικού «Τime» Χένρι Λιους. Ο Λιους δεν αντιλαμβανόταν την έννοια «αμερικανικός αιώνας» κατά κυριολεξία, ως μια χρονική περίοδο 100 χρόνων, αλλά σαν μια μακρά ιστορική φάση όπου τα αμερικανικά ιδανικά θα ήταν κυρίαρχα παγκοσμίως. Αυτά τα ιδανικά δεν ήταν άλλα από την ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία της θρησκείας, την ισότητα ευκαιριών. Πρόκειται για μια σειρά αξιών και ιδεωδών που σήμερα κανείς πλέον δεν συνδέει με την ηγεσία Τραμπ. Για πολλούς Αμερικανούς, ο όρος «αμερικανικός αιώνας» απέπνεε υπερηφάνεια. Δεν συνδεόταν όμως αυτή η υπερηφάνεια με μια ρεαλιστικά μετρήσιμη δύναμη που ήταν υπεράνω όλων των άλλων αλλά κυρίως με την πίστη στα παραπάνω ιδεώδη, είχε γράψει κάποτε ο διπλωμάτης των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Στένγκελ στο Atlantic.

Πρόσφατη μελέτη του Ερευνητικού Ινστιτιούτου Pew σε 27 χώρες κατέδειξε ότι ο κόσμος βλέπει διαφορετικά τις ΗΠΑ επί Τραμπ από ό,τι επί Ομπάμα. Το 64% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι εμπιστευόταν τον Μπαράκ Ομπάμα στη διακυβέρνησή του, ενώ μόλις το 22% τον Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, οι ΗΠΑ παραμένουν ακόμη στην πρόσληψη του κόσμου μια τεράστια παγκόσμια δύναμη, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Το ίδιο ισχυρή παραμένει η χώρα στους τομείς της ποπ κουλτούρας, των επιστημών αλλά και των σπορ. Κι όπως άλλωστε υποστηρίζουν πολλοί, ό,τι και να γίνει, ο Τραμπ δεν θα είναι για πάντα πρόεδρος. Οι ΗΠΑ θα εξακολουθούν να υπάρχουν ως μια σημαντική χώρα αυτού του πλανήτη και μετά από αυτόν.

Facebook Comments