Στις 16 Ιουνίου, το Δικαστήριο της ΕΕ εξέδωσε μια πολύ σημαντική απόφαση, με την οποία έλυσε τα χέρια του Μάριο Ντράγκι για να εφαρμόσει, εφόσον χρειαστεί, το πρόγραμμα OMT (Outright Monetary Transactions) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Στο απόγειο της κρίσης του ευρώ το καλοκαίρι του 2012, ο νέος τότε διοικητής της ΕΚΤ Ντράγκι δήλωσε: «Θα κάνω ό,τι χρειαστεί για να διατηρηθεί η ακεραιότητα της ευρωζώνης».

Εκείνη η δήλωση και μόνο ηρέμησε τις αγορές, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων των χωρών της ευρωζώνης σε σχετικά φυσιολογικά επίπεδα. Λίγο καιρό μετά, στις 6 Σεπτεμβρίου 2012, η ΕΚΤ ανακοίνωσε επίσημα την έναρξη του προγράμματος ΟΜΤ, με το οποίο επιτρέπεται στις Κεντρικές Τράπεζες του Ευρωσυστήματος (ΕΣΚΤ) να αγοράζουν στις δευτερογενείς αγορές ομόλογα των κρατών μελών της ευρωζώνης προκειμένου να αποκατασταθεί ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής, που είχε διαρραγεί απ’ τον πανικό λόγω πιθανής αλυσιδωτής μετάδοσης της ελληνικής κρίσης σε όλη την ευρωζώνη.

Με την απόφαση Gauweiler, το Δικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι το πρόγραμμα ΟΜΤ είναι σύμφωνο με το πρωτογενές δίκαιο της Ένωσης εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Η άμεση και προφανής συνέπεια της σημαντικής αυτής απόφασης είναι ότι πλέον μπαίνει σε σταθερό νομικά έδαφος η δυνατότητα της ΕΚΤ να είναι ο «δανειστής εσχάτου καταφυγίου» των κρατών μελών της ευρωζώνης, όπως είναι όλες οι κεντρικές τράπεζες όλων των ομοσπονδιακών νομισματικών ενώσεων στον κόσμο. Η ομάδα πολιτών που έφερε την υπόθεση στα γερμανικά δικαστήρια, τα οποία με τη σειρά τους παρέπεμψαν προδικαστικά την υπόθεση στο Δικαστήριο του Λουξεμβούργου, δεν μπορούν πια να αμφισβητήσουν τη νομιμοποίηση της ΕΚΤ στη λήψη τέτοιων μέτρων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ήρθη ένα ακόμα εθνικιστικής φύσεως εμπόδιο στην πραγματική νομισματική ολοκλήρωση της ευρωζώνης.

Σε αρκετά άρθρα στον ελληνικό τύπο γράφτηκε ότι αυτή η απόφαση ουσιαστικά αφαίρεσε απ’ την ελληνική πλευρά οποιαδήποτε δυνατότητα εκβιασμού των αρχών της ευρωζώνης λόγω των καταστροφικών συστημικών συνεπειών που θα μπορούσε να φέρει ένα Grexit (αντικείμενο του άρθρου μου της προηγούμενης εβδομάδας). Ο Ντράγκι θα μπορεί πια να κατασβήσει την φωτιά αγοράζοντας απεριόριστες ποσότητες ομολόγων των κρατών μελών της περιφέρειας της ευρωζώνης στις δευτερογενείς αγορές μετά απ’ την σίγουρη κερδοσκοπική επίθεση που θα δέχονταν αυτά στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων, καταπνίγοντας έτσι εν τη γενέσει της την κρίση εμπιστοσύνης προτού εξελιχθεί σε ένα παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κραχ τύπου Lehman Brothers.

Νομικά, αυτό το επιχείρημα δε στέκει: το Δικαστήριο της ΕΕ φρόντισε να τονίσει στην απόφασή του ότι, για να είναι νόμιμο το πρόγραμμα ΟΜΤ, θα πρέπει να μην αποτελεί μέτρο οικονομικής πολιτικής, δηλαδή να μην αντιστοιχεί σε νομισματοποίηση του χρέους, η οποία απαγορεύεται ρητά απ’ τις Συνθήκες της ΕΕ.

Σύμφωνα με την απόφαση Gauweiler, η εφαρμογή του προγράμματος εξαρτάται από την εκ μέρους των κρατών μελών πλήρη τήρηση προγραμμάτων μακροοικονομικής προσαρμογής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), περιορίζεται στα βραχυπρόθεσμα μόνο (μέχρι τριετούς διάρκειας) κρατικά ομόλογα, οφείλει να προβλέπει μια ελάχιστη προθεσμία μεταξύ της εκδόσεως ενός χρεογράφου στην πρωτογενή αγορά και της επαναγοράς του στις δευτερογενείς αγορές και κυρίως, δε θα πρέπει «οι δυνάμενοι να αγοράσουν κρατικά ομόλογα στην πρωτογενή αγορά συναλλασσόμενοι [να έχουν] τη βεβαιότητα ότι το ΕΣΚΤ θα προβεί στην επαναγορά των ομολόγων αυτών εντός προθεσμίας και υπό όρους που θα παρέχουν τη δυνατότητα στους συναλλασσόμενους αυτούς να ενεργήσουν, de facto, ως ενδιάμεσοι του ΕΣΚΤ για την απευθείας αγορά των εν λόγω ομολόγων από τις αρχές και τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου του οικείου κράτους μέλους». Με άλλα λόγια, δε θα πρέπει οι παράγοντες της αγοράς να είναι σίγουροι για την απεριόριστη πυροσβεστική παρέμβαση της ΕΚΤ ως δανειστή εσχάτου καταφυγίου. Όμως έτσι, το δίχτυ ασφαλείας της ΕΚΤ δε θα είναι βέβαιο, κάτι που πιθανώς δε θα κατευνάσει τον πανικό των αγορών σε περίπτωση domino effect μετά απ’ την άτακτη πτώχευση ενός κράτους μέλους της ευρωζώνης.

Όλα αυτά, βέβαια, νομικά. Στην πραγματικότητα, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο (ενδεχόμενο που ευτυχώς δείχνει να απομακρύνεται οριστικά με την επικείμενη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της ευρωζώνης), η ΕΚΤ θα αγόραζε απεριόριστες ποσότητες κρατικών ομολόγων στις δευτερογενείς αγορές, παραβιάζοντας τους παραπάνω νομικούς περιορισμούς προκειμένου να σωθεί η νομισματική ένωση. Εξίσου αληθινό είναι, όμως, ότι μια νομισματική ένωση εντός της οποίας παραμένει κανείς μόνο απ’ τον φόβο των αδήριτων βραχυπρόθεσμων συνεπειών μιας εξόδου και όχι λόγω πραγματικής προσκόλλησης στο κοινό νόμισμα, μεσομακροπρόθεσμα είναι το ίδιο θνησιγενής με ένα κακό γάμο.

Facebook Comments