Τα έθιμα του θυμού – Από το έθος στο ήθος

Έθος και ήθος, δυο λέξεις που ομοιάζουν τόσο και διαφοροποιούνται από ένα φωνήεν. Από το έθος, δηλαδή τον εθισμό, τη συνήθεια, προέρχονται τα έθιμα. Επαναλαμβανόμενες ενέργειες ανά ορισμένη χρονική περίσταση που έχουν συνδεθεί με την παράδοση ενός λαού και τόπου και τηρούνται συνήθως από την πλειοψηφία.

Ιδιαίτερη αναφορά τις τελευταίες ημέρες έχει γίνει για τον “ρουκετοπόλεμο” στη Χίο ο οποίος μετά από αιώνες δε θα γίνει φέτος κατά τη διάρκεια της ανάστασης. Ο λόγος; Οι απειλές των ίδιων των κατοίκων για μηνύσεις και εξώδικα που ζητούν αυστηρά την εφαρμογή του ισχύοντος νόμου. Για το παγανιστικό έθιμο με τα αρνιά να σφάζονται, να σουβλίζονται επιδεικτικά και να τρώγονται απολαυστικά βέβαια ουδέποτε στην Ελλάδα διεξήχθη η οποία συζήτηση ή έστω προκλήθηκε κάποιος προβληματισμός, σε όλους μοιάζει ένα καθόλα χριστιανικό έθιμο. Τι, όχι; Ο “ρουκετοπόλεμος” στη Χίο αποτελεί μία παράδοση ετών. Προέρχεται από την τουρκική κατοχή και πρόκειται για μια ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες ενορίες της πόλης του Βροντάδου, του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής.

Σε όλη την ελληνική επικράτεια είναι εξαιρετικά διαδεδομένη η ρήψη κροτίδων, πυροτεχνημάτων, βαρελότων, κτλ το βράδυ της ανάστασης. Τα ατυχήματα ή και δυστυχήματα που σημειώνονται κάθε χρόνο τόσο στους χειριστές των μηχανισμών κρότου και λάμψης όσο και σε απλό κόσμο ο οποίος παρακολουθεί το θέαμα ή βρίσκεται στον προαύλιο χώρο των εκκλησιών είναι πολυάριθμα. Άνθρωποι που χάνουν τη ζωή τους, την ακοή τους, μέλη του σώματός τους, που προκαλούν πυρκαγιές και υλικές ζημιές, που θέτουν σε κίνδυνο άλλους συνανθρώπους τους για ένα εντυπωσιακό έθιμο. Γιατί ισχυρίζονται ότι είναι στο αίμα τους, γιατί είναι παράδοση, γιατί είναι έθιμο.

Αρνάκια, οι αθώοι αμνοί του θεού, που σφαγιάζονται τις ημέρες που ο Χριστός “Κρεμάται επί Ξύλου ο εν Ύδασιν την Γην Κρεμάσας”, ευτελίζονται ανηλεώς, τους βγάζουν τα συκώτια και τα έντερα τα οποία μαγειρεύουν χωριστά, τρυπάνε με σούβλα τα πτώματά τους τα οποία σουβλίζουν παραδειγματικά για ώρες χορεύοντας, γελώντας και κανιβαλίζοντάς τα. Ένα παγανιστικό έθιμο που ουδεμία σχέση έχει με τη χριστιανική διδασκαλία («Προσφέρατε σε θυσία τόσα πρόβατα και βοοειδή, μα δεν Μου δίνει ευχαρίστηση το αίμα των δαμαλιών, των προβάτων και των κατσικιών. Όταν εσείς σηκώνετε τα χέρια, Εγώ παίρνω τα μάτια από πάνω σας και όταν προσεύχεστε δεν σας ακούω, γιατί τα χέρια σας είναι γεμάτα αίματα») και παρέμεινε ως συνήθεια.

Το ήθος αποδίδει τις ιδιότητες του χαρακτήρα του ατόμου που συναρτώνται με την ηθική. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη προκύπτει από το έθος, δηλαδή τις συνήθειες. Το ζήτημα είναι αν τα έθη θα επικρατήσουν του ήθους ή το ήθος θα υπερβεί εαυτόν και θα προστάξει τα έθη. Περισσότερη αξία έχει μία λαμπερή νύχτα ή μια ανθρώπινη ζωή; Η ικανοποίηση του ουρανίσκου ή ο στοιχειώδης σεβασμός σε ένα έμβιο ον που αισθάνεται; Εντέλει αυτό είναι το ήθος μας;