Οι δύο δεκαετίες που ακολούθησαν την περίοδο του  Ψυχρού Πολέμου χαρακτηρίστηκαν ως η κορύφωση της Παγκοσμιοποίησης. Η διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων, αγαθών και ανθρώπων εξαπλώθηκε ραγδαία. Μεταξύ της πτώσης του τείχους του Βερολίνου το 1989 και της αρχής της τελευταίας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2007, η διεθνής ροή κεφαλαίων αυξήθηκε από 5,0% του παγκόσμιου ΑΕΠ στο 21,0%. Το διεθνές εμπόριο αντίστοιχα αυξήθηκε από 39,0% στο 59,0% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Παράλληλα ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν έξω από την χώρα γέννησής τους αυξήθηκε περισσότερο από 25,0%. Την περίοδο που ακολούθησε την κρίση, μέχρι και τις σημερινές ημέρες η εικόνα έχει γίνει περισσότερο σύνθετη. Η διασυνοριακή ροή κεφαλαίων έχει μειωθεί σημαντικότατα και πολλοί ομιλούν για ουσιαστική κατάρρευση.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γραφικής Παράστασης 1, η διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων, έφθασε στην κορύφωσή της το 2007, λίγο πριν την χρηματοπιστωτική κρίση, όταν άγγιξε το 20,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2015 κατρακύλησε στο 2,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ , ενώ ως  ετήσιος μέσος όρος , την περίοδο 2011-2015, κυμάνθηκε στο 5,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σε απόλυτους αριθμούς από 11,9 τρις δολάρια το 2007 σε 3,5 τρις δολάρια το 2015.

Για να διευκολυνθούμε στην κατανόηση των παραπάνω εξελίξεων χωρίζουμε τις διασυνοριακές κεφαλαιακές ροές σε τέσσερις επιμέρους κατηγορίες :

1.       Τις κεφαλαιακές ροές που προορίζονται στην αγορά μετοχών στα διεθνή χρηματιστήρια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γραφικής Παράστασης 2, μεταξύ του 2007-2015 οι ροές αυτού του είδους (απεικονίζονται με το γαλάζιο χρώμα ) αυξήθηκαν από 0,9  σε 1,0 τρις δολάρια παρουσιάζοντας μέση ετήσια αύξηση κατά 2,0% σε όρους δολαρίου.

2.       Τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων που κατευθύνονται στην αγορά ομολόγων στις αντίστοιχες διεθνείς αγορές (απεικονίζονται με σκούρο μπλέ). Αυτές οι ροές από 2,7 τρις δολάρια το 2007 μειώθηκαν σε 1,3 τρις δολάρια το 2015, παρουσιάζοντας μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης κατά 8,0%.

3.       Τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων που κατευθύνονται σε Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) (απεικονίζονται με γκρίζο-τυρκουάζ χρώμα) , από 2,6 τρις δολάρια το 2007 μειώθηκαν σε 1,9 τρις δολάρια το 2015, παρουσιάζοντας μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης κατά 4,0%.

4.       Τις διασυνοριακές κινήσεις τραπεζικού δανεισμού (τραπεζικά δάνεια) (απεικονίζεται με το κεραμιδί χρώμα), από 5,7 τρις δολάρια το 2007 κατρακύλησε σε αρνητικό επίπεδο -0,7 τρις δολάρια το 2015 (δηλαδή το ύψος των νέων  δανείων  που χορηγούνται είναι  μικρότερο από όσα αποπληρώνονται), παρουσιάζοντας μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης κατά -177%.

Στη μείωση του τραπεζικού δανεισμού (ο οποίος έχει ουσιαστικά καταρρεύσει) οφείλεται επί της ουσίας η σημαντικότατη μείωση των διασυνοριακών κινήσεων κεφαλαίων που παρατηρήθηκε στην αναφερόμενη περίοδο. Στα χρόνια πριν το 2007 , και κυρίως την περίοδο εισαγωγής σε κυκλοφορία του ευρώ , δύο παράλληλες «μανίες» προκάλεσαν την τρομακτική διόγκωση του διεθνούς τραπεζικού δανεισμού:

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες εισήλθαν με έντονο τρόπο στην αγορά των στεγαστικών υποθηκευμένων δανείων (subprime loans) και παράλληλα οι τράπεζες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης δάνεισαν απεριόριστα και χωρίς μέτρο τις λεγόμενες περιφερειακές χώρες της Ευρώπης (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία), προφανώς με καθαρά κερδοσκοπικό τρόπο με την έννοια της απληστίας , δημιουργώντας μια τεράστια χρηματοπιστωτική φούσκα. Το σπάσιμο της χρηματοπιστωτικής φούσκας αποτέλεσε το τέλος αυτής της διαδικασίας, με τα γνωστά αποτελέσματα.  Συνεπώς δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η κατάρρευση του διασυνοριακού τραπεζικού δανεισμού οφείλεται κυρίως και πρωταρχικά στις Ευρωπαϊκές τράπεζες. Σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών  (BIS) τα ευρωπαϊκά τραπεζικά ιδρύματα μείωσαν τις απαιτήσεις τους (στις διεθνείς αγορές) περίπου κατά 1 τρις δολάρια ετησίως τα οκτώ έτη που ακολούθησαν την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η μείωση αυτή , όπως γίνεται κατανοητό, ήταν τεράστια και υπερέβη κατά πολύ τις αντίστοιχες εξελίξεις σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Μπορούμε να χωρίσουμε την από-παγκοσμιοποίηση σε δύο φάσεις : η πρώτη, οξεία φάση, αρχίζει με την έναρξη της κρίσης και η δεύτερη αντίστοιχα ξεκινά περίπου το 2012. Σύμφωνα με την Γραφική Παράσταση 3 η δεύτερη φάση της από-παγκοσμιοποίησης προκαλείται από τη μείωση του διασυνοριακού  τραπεζικού δανεισμού προς τραπεζικά ιδρύματα και όχι από τον τραπεζικό δανεισμό προς μη τραπεζικά ιδρύματα. Η παραπάνω εξέλιξη φαίνεται ότι συνοδεύεται από μια μεγαλύτερη σταθεροποίηση του τραπεζικού δανεισμού που κατευθύνεται προς τις εγχώριες ανάγκες των διαφόρων χωρών. Υπάρχει δηλαδή μια σχετική επανεθνικοποίηση των τραπεζικών ροών.

Γραφική παράσταση 1.

Διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων

Ως % του παγκόσμιου ΑΕΠ.

 

 

 

 

 

 

 

Γραφική παράσταση 2

Εξέλιξη κίνησης κεφαλαίων, ανά είδος. Σε τρις δολάρια.

 

 

 

 

 

 

 

 

Γαλάζιο χρώμα: κεφάλαια για αγορά μετοχών

Μπλε χρώμα: κεφάλαια για αγορά ομολόγων

Γκρι-μπλε χρώμα: κεφάλαια για ΑΞΕ

Κεραμιδί χρώμα: τραπεζικά δάνεια 

Γραφική Παράσταση 3.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πηγή: BIS.

Facebook Comments