Τρεις προϋποθέσεις της μεταρρύθμισης

Η εμπειρία των τελυταίων ετών έχει καταστήσει σαφές οτι η μεταρρύθμιση είτε ως προϊόν επώδυνου συμβιβασμού είτε ως  αποτέλεσμα συνειδητής πολιτικής επιλογής, πρόκειται να παραμείνει το επόμενο διάστημα ι) βασικός άξονας γύρω από τον οποίο θα δομηθεί, θα υλοποιηθεί και εν τέλει θα αξιολογηθεί το κυβερνητικό έργο και ιι) το κύριο όχημα για την πραγματοποίηση αλλαγών σε κρίσιμους τομείς όπως η ανασυγκρότηση του κράτους. Μετά από το  δεδομένη λοιπόν, τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, επανέρχεται το ερώτημα: Ποιές είναι οι προϋποθέσεις εκείνες που μπορούν να αναδειχθούν σε πολλαπλασιαστές της προσπάθειάς να αλλάξουμε τη δημόσια διοίκηση προς το καλύτερο.

Η εμπειρία της προηγούμενης περιόδου διακυβέρνησης κατέστησε σαφές ότι, η top-down προώθηση αλλαγών και η συγκρουσιακή λογική που την υποστήριξε αδυνατούν να παράξουν βιώσιμα αποτελέσματα. Ο de facto αποκλεισμός από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων ομάδων με καταλυτικό ρόλο στην υλοποίηση των επιχειρούμενων αλλαγών και η προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων σε ζητήματα όπως π.χ. η αξιολόγηση του προσωπικού, ενεργοποίησαν αμυντικά αντανακλαστικά δημιουργώντας ένα τεράστιο κύμα αντίστασης εκ των έσω απέναντι σε κάθε προσπάθεια αλλαγής. Το πλέον παράδοξο είναι, πως σχεδόν κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια των προηγούμενων ετών οδηγήθηκε σε τέλμα, όταν το ζητούμενο για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (κοινωνικό σύνολο-πολιτική ηγεσία-δημόσιοι υπάλληλοι) παραμένει διαχρονικά κοινό (τουλ. σε θεωρητικό επίπεδο) και συνοψίζεται στην ανάγκη δημιουργίας μιας σύγχρονης, ανοικτής και αξιοκρατικής διοίκησης που απαλλαγμένη από κομματικές εξαρτήσεις θα μπορέσει να παράξει με τρόπο διαφανή και αποδοτικό ποιοτικές υπηρεσίες για τον πολίτη.    

Με στοίχημα τη μετάβαση από μια περίοδο αποσπασματικών πολιτικών παρεμβάσεων σε μια περίοδο προώθησης ολοκληρωμένων μεταρρυθμιστικών πολιτικών το αμέσως επόμενο διάστημα θα επιχειρηθεί μια ακόμη προσπάθεια διοικητικής μεταρρύθμισης. Η επιτυχία ή η αποτυχία της θα καθοριστεί εν πολλοίς από τις παρακάτω τρεις προϋποθέσεις:

Πρώτον, η ανασυγκρότηση του κράτους προϋποθέτει τη διαμόρφωση ευρείας συναίνεσης αναφορικά με το διακύβευμα και το περιεχόμενο της μεταρρύθμισης σε επίπεδο στόχων, στρατηγικών και προτεραιοτήτων. Μια ανοικτή και χρονικά προσδιορισμένη διαβούλευση χωρίς a priori αποκλεισμούς θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία αυτής της διαδικασίας μέσα από την οποία θα τεθούν οι βάσεις για τη διαμόρφωση ενός νέου συμβολαίου μεταξύ πολιτικής, κοινωνίας και διοίκησης σχετικά με το εύρος, τη δομή και τη λειτουργία του κράτους. Κύριο ζητούμενο η επαναοριοθέτηση της σχέσης μεταξύ πολιτικής και διοικητικής δράσης, μεταξύ στρατηγικού προσανατολισμού και επιχειρησιακής διαχείρισης των αλλαγών και η ορθολογική ανακατανομή λειτουργιών και αρμοδιοτήτων τόσο μεταξύ κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης όσο και μεταξύ φορέων.     

Δεύτερον, το ανθρώπινο δυναμικό της διοίκησης μπορεί, οφείλει και πρέπει να αποκτήσει πιο ενεργό ρόλο σε κάθε στάδιο της διαδικασίας παραγωγής πολιτικής. Από τον σχεδιασμό/προγραμματισμό μέχρι την αξιολόγηση αποτελεσμάτων, η συμμετοχή της διοίκησης συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου η τελευταία να καταστεί για πρώτη φορά κύριος των μεταρρυθμίσεων και όχι απλός διεκπεραιωτής τους. Μια τέτοια εξέλιξη δύναται να αποτελέσει καταλύτη για την εμπέδωση των προωθούμενων αλλαγών προσδίδοντάς ισχυρή «εσωτερική» νομιμοποίηση στο όλο εγχείρημα, ενώ παράλληλα θα συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση συνεκτικών λύσεων παρέχοντας στους διαμορφωτές πολιτικών κρίσιμη ανατροφοδότηση «από τα κάτω». 

Τρίτον, έμφαση πρέπει να δοθεί στη χρονική αλληλουχία των μεταρρυθμιστικών ενεργειών, το λεγόμενο sequencing της μεταρρύθμισης. Παρά τους περιορισμούς και τα στεγανά που θέτει η στάθμιση του πολιτικού χρόνου και η ενίοτε ασφυκτική πίεση για μετρήσιμα αποτελέσματα, κάθε συγκροτημένη απόπειρα ανασυγκρότησης του κράτους οφείλει να υπακούει σε μια εσωτερική λογική. Λογική που μεταφράζεται σε ένα ξεκάθαρο σχέδιο δράσης με συγκεκριμένη ακολουθία βημάτων που θα χτίζουν σταδιακά και με τρόπο συνεκτικό τις βάσεις για τις μεγάλες τομές που έχει ανάγκη η ελληνική δημόσια διοίκηση.