Η πρωτοβουλία της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας που έχει ήδη εξαγγελθεί από τον περασμένο Νοέμβριο και εξειδικεύθηκε τις προηγούμενες ημέρες, είναι ίσως το πιο αξιομνημόνευτο μέτρο οικονομικής πολιτικής διεθνώς το τελευταίο διάστημα.

Οι Ιάπωνες προτίθενται να διπλασιάσουν την νομισματική βάση το επόμενο διάστημα ρίχνοντας πάνω από 1 τρις ευρώ (σε γιεν 135 τρις !!) με αγορές ισόποσης αξίας κρατικών ομόλογων τα επόμενα δύο έτη. Θα πετύχουν με αυτό την πολυπόθητη ανάκαμψη της οικονομίας τους; Ενδεχομένως, ναι…

Ας θυμίσω καταρχάς ότι η χαλαρή νομισματική πολιτική έχει υιοθετηθεί από όλες τις Κεντρικές Τράπεζες μετά το 2008 (ΗΠΑ, Βρετανία, Ιαπωνία, Ελβετία, Ε.Ε.) με την ΕΚΤ να διατηρεί σήμερα το παρεμβατικό της επιτόκιο ψηλότερα απ΄ όλες (στο 0,75%), καθώς κατά τους Γερμανούς που διατηρούν ως κιβωτό τις μνήμες του υπερπληθωρισμού της εποχής του μεσοπολέμου, ο τρέχων πληθωρισμό ύψους 7% μπορεί να συνιστά απειλή όταν η ανεργία ανέρχεται στο 12% ! Μάλλον όμως, σύντομα και ο Ντράγκι θα πεισθεί για την ανάγκη περαιτέρω υποχώρησης τους σύμφωνα με τις τελευταίες δηλώσεις του.

Τελικά η «από ελικοπτέρου» κατά την προσφυή έκφραση του Friedman ρήψη χρήματος έχει γίνει μερικώς τουλάχιστον πράξη παντού. Δεν φτάνει ωστόσο σε αυτούς που την έχουν ανάγκη (νοικοκυριά ή επιχειρήσεις) για τονωθεί η κατανάλωση ή οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Παραμένει αποθησαυρισμένη σε μεγάλα χαρτοφυλάκια (τράπεζες, επενδυτικούς φορείς, ταμεία πολυεθνικών-μόνο στις ΗΠΑ διαθέτουν 1,8 τρις $ !).

Για όλους πάντως, η χαλαρή νομισματική πολιτική είναι μονόδρομος για την αντιμετώπιση της ύφεσης, καθώς η έκρηξη του δημόσιου χρέους έχει καταστήσει πρακτικά αδύνατη την περαιτέρω επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αφού η χαλάρωση της λιτότητας (ιδιαίτερα στη «γερμανική Ευρώπη») δεν εξετάζεται καν !

Έτσι, λαμβάνοντας υπόψιν ότι στην Ιαπωνία το δημόσιο αλλά εσωτερικής κατοχής χρέος της ανέρχεται στο 230% του ΑΕΠ, η επιθετική νομισματική πολιτική είναι και γι’ αυτή τη χώρα περίπου μονόδρομος στην προσπάθεια επανόδου της ανάκαμψης. Ο χρόνιος αποπληθωρισμός και η αναιμική εσωτερική ζήτηση ίσως αντιμετωπιστούν επιτυχώς αν επανέλθει η αισιοδοξία στους χρόνια απαισιόδοξους Ιάπωνες καταναλωτές.

Παράλληλα, η διολίσθηση της ισοτιμίας του γιεν ως προς το δολάριο και το ευρώ θα ωθήσει τις ιαπωνικές εξαγωγές αυξάνοντας την παραγωγή των αντίστοιχων προϊόντων, εκτοπίζοντας αντίστοιχα ευρωπαϊκά και αμερικανικά προϊόντα από τις σχετικές αγορές.

Για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη η πρόκληση είναι προφανής. Θα αντιδράσουν στην επιθετική διολίσθηση του γιεν ή όχι; Μάλιστα, οι ΗΠΑ θα έχουν τώρα ένα ακόμη αντίπαλο καθώς ήδη η Κίνα με την ελεγχόμενη ισοτιμία του γουάν διατηρεί εντέχνως υπερτιμημένη την ισοτιμία του (ίσως κατά περισσότερο από 15%) ώστε να επιτυγχάνει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τα προϊόντα της. Για την Ευρώπη, η ιαπωνική πρόκληση θα οδηγήσει ταχύτερα σε απάντηση στο μέτωπο του παρεμβατικού επιτοκίου κατά 25 μ.β., στην επόμενη ίσως σύνοδο της ΕΚΤ.

Στο χρηματιστήριο του Τόκυο, έχει ήδη προεξοφληθεί ότι η επιθετική νομισματική πολιτική θα φέρει και οικονομική ανάκαμψη. Καθώς οι αγορές βραχυχρόνια είναι πάντα παρορμητικές και προεξοφλούν τις μελλοντικές εξελίξεις, ο δείκτης Nikkei καταγράφει κέρδη κατά 40% από το Νοέμβριο έχοντας πλέον ξεπεράσει τις 10.000 μονάδες.

Υπενθυμίζω, ωστόσο, ότι στη δεκαετία του 1990, ο ίδιος δείκτης είχε αποπειραθεί να ξεπεράσει τις 20.000 μονάδες 6 (έξι) τουλάχιστον φορές (!) προεξοφλώντας την υπέρβαση της ύφεσης, χωρίς τελικά αυτό να επιτυγχάνεται. Οι λόγοι σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τα σοβαρά λάθη που είχαν σωρευθεί στο ιαπωνικό τραπεζικό σύστημα που αδυνατούσε να εξυγιανθεί, παρά τις αλλεπάλληλες ανακεφαλαιοποιήσεις του και λοιπές ενέργειες για την αποκατάστασή του.

Όμως, η υπερβολική ποσοτική χαλάρωση μπορεί να επιφέρει και απρόβλεπτες παρενέργειες. Μια ταχεία διολίσθηση του γιεν σε μια οικονομία όπου οι αποταμιεύσεις κατευθύνονται σε κρατικούς τίτλους, μπορεί να προκαλέσει  κρίση εμπιστοσύνης στις καταθέσεις και διαρροή κεφαλαίων στο εξωτερικό, υπονομεύοντας την προσπάθεια άντλησης χρημάτων για τα κρατικά ομόλογα. Το αποτέλεσμα θα ήταν δραματικό, καθώς θα κατέρρεαν οι τιμές τους, ενώ οι αποδόσεις θα εκτοξεύονταν! Θα συντελείτο δηλαδή κρίση χρέους, κάτι που ήδη υπαινίχθηκε ο George Soros. Νομίζω όμως, ότι εμείς οι Έλληνες κατέχουμε καλύτερα απ’ όλους αυτό το θέμα…

Τελικά, ο Νιλ Ιργουιν έχει δίκιο όταν χαρακτηρίζει αλχημιστές τους τρεις Κεντρικούς Τραπεζίτες, τον Μπερνάκε, τον Κινγκ και τον Ντράγκι. Οι ποσοτικές χαλαρώσεις είναι αναγκαίες στην οικονομία όταν ο αποθησαυρισμός του χρήματος από τα μεγάλα κέντρα συσσώρευσής του το εξαφανίζει από τις αγορές.

Το μάθαμε αυτό από την εμπειρία της κρίσης του 29 και ουδείς δικαιούται να το αγνοεί, ανεξάρτητα από τα βαθμό υπερχρέωσης των σημερινών κρατών, λόγω της στήριξης του εκτροχιασμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος μετά την κρίση του 2008. Η ποσοτική χαλάρωση επιδιώκει να αυξήσει το χρήμα που κυκλοφορεί με την προσδοκία ότι η χρήση του θα φτάσει και στην πραγματική οικονομία. Δεν είναι πανάκεια, δίνει όμως χρόνο στους κυβερνώντες και συμβάλλει στην αποτροπή επιδείνωσης της ύφεσης. Στο χρόνο αυτό οι κυβερνήσεις έχουν να κάνουν πολλά, αυτά που επιγράφονται με το γενικόλογο και συχνά ασαφή όρο των διαρθρωτικών αλλαγών.

Θα χρειασθεί επομένως να κάνουν συμπληρωματικά και τις κατάλληλες διαρθρωτικές αλλαγές οι Ιάπωνες ώστε η όποια πρόσκαιρη οικονομική ανάκαμψη  λόγω της ποσοτικής χαλάρωσης να είναι μονιμότερου χαρακτήρα αυτή τη φορά. Ανάμεσά τους και τη λήψη μέτρων ώστε να επενδυθούν τα «βουνά διαθεσίμων» (cash piles) των μεγάλων ιαπωνικών keiretsu (των επιχειρηματικών ομίλων δηλαδή), όπως εύστοχα επισημαίνει και ο Martin Wolf στους F.T.

Δημήτρης Τζάνας

Facebook Comments