Το φαγητό είναι κάτι που μπορεί να το απολαμβάνουμε, αργά, νωχελικά, στην παραλία ή να το τρώμε βιαστικά, στον δρόμο προς την δουλειά. Σε κάθε περίπτωση, το τι τρώμε καθορίζει κατά πολύ την υγεία μας, ακόμα και την διάθεσή μας. Πολλές φορές, πεινασμένοι και βιαστικοί, με το μυαλό μας αλλού, τρώμε ό,τι βρεθεί μπροστά μας και έχει την ταμπέλα «φαγητό». Άλλες φορές, ψάχνουμε, ελέγχουμε, θέλουμε να ξέρουμε τι τρώμε.

Ένα είναι σίγουρο: όταν πρόκειται για το φαγητό των παιδιών μας, σκεφτόμαστε διπλά τι θα τους δώσουμε.

Το φαγητό μας είναι προϊόν της γεωργίας και όλοι γνωρίζουμε ότι η σύγχρονη γεωργία χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα για να μπορεί να μας ταΐσει όλους. Πολλοί καταναλωτές αναρωτιούνται: τι γίνεται με τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων; Κάποιοι, για να τα αποφύγουν, αγοράζουν βιολογικά. Όμως, τα βιολογικά είναι πιο ακριβά από τα συνηθισμένα, τα συμβατικά.

Όλοι οι καταναλωτές δικαιούνται να γνωρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει με τα φυτοφάρμακα. Πόσα υπολείμματα φυτοφαρμάκων υπάρχουν στο πιάτο μας;

Προσπάθησα να προσεγγίσω το θέμα. Ασφαλώς και κάθε αγρότης παράγει διαφορετικά και τα λαχανικά και φρούτα του ή τα κτηνοτροφικά του προϊόντα έχουν διαφορετικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Άρα, αν δεν γνωρίζουμε τον κάθε παραγωγό και αν δεν γνωρίζουμε τι και πότε ραντίζει ή τι τροφή δίνει στα ζώα του, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι.

Επαναδιατυπώνω την ερώτηση: Έχουν τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα: φρούτα, λαχανικά, κρέας, γάλα, περισσότερα ή λιγότερα φυτοφάρμακα από τα εισαγόμενα;

Αν δεν θέλετε να διαβάζετε πολλά, πηγαίνετε κατ’ ευθείαν στα συμπεράσματα.

Πώς Ανέλυσα το Θέμα:

Ένας τρόπος για να απαντήσουμε στην παραπάνω ερώτηση θα ήταν στατιστικώς τυχαίοι έλεγχοι δειγμάτων στα εργαστήρια. Αν και γίνονται κάποιοι έλεγχοι, δεν είναι αρκετοί αλλά και ούτε στατιστικώς τυχαίοι για να μπορούν να απαντήσουν στο ερώτημα.

Υπάρχει ένας άλλος τρόπος. Είναι γενικός, αλλά μπορεί να δώσει μία ιδέα για την μέση επιβάρυνση της αγροτικής παραγωγής ενός κράτους με φυτοφάρμακα.

Ο FAO, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών διατηρεί μία εκτεταμένη βάση δεδομένων για την γεωργία όλων των χωρών. Εκεί συγκεντρώνει στοιχεία από τις στατιστικές υπηρεσίες τους.

Υπάρχει, λοιπόν, ένας πίνακας που περιλαμβάνει τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν κατά έτος, σε κάθε χώρα, σε τόνους δραστικής ουσίας. (Υπολογίζονται τα ποσά δραστικής ουσίας, καθώς ένα φυτοφάρμακο με πχ 20% δραστική ουσία έχει διπλή επιβάρυνση από ένα άλλο με την ίδια δραστική ουσία, αλλά 10% περιεκτικότητα).

Πώς θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτά τα στοιχεία; Είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Διάλεξα να τα χρησιμοποιήσω σε σχέση με την συνολική αγροτική έκταση κάθε χώρας, δηλαδή να καταλήξω σε ένα νούμερο που δείχνει πόση ποσότητα φυτοφαρμάκων (σε δραστική ουσία) έχει χρησιμοποιηθεί για κάθε στρέμμα, εκτάριο κλπ στην χώρα.

Τι μας δείχνει αυτό; Προφανώς δεν μας δείχνει πόσα φυτοφάρμακα έχει δεχθεί η τομάτα που έχουμε στο πιάτο μας. Όμως, μας δείχνει μια τάση: Με πόση ένταση χρησιμοποιούν φυτοφάρμακα οι αγρότες μίας χώρας.

Θα με ρωτήσετε: Και γιατί δεν έκανες αναγωγή στην ποσότητα της αγροτικής παραγωγής της χώρας σε τόνους; Ναι, είναι μία θεμιτή παρατήρηση. Όμως, έχει κάποια κρίσιμα σημεία στα οποία οι δυνατές απαντήσεις μπορούν να αμφισβητηθούν και γι αυτό την απέφυγα. Πώς θα κατένειμα τα φυτοφάρμακα στα διάφορα αγροτικά προϊόντα, στα λαχανικά, στο γάλα, στο κρέας;

Έκανα, λοιπόν, μία υπόθεση: Όσο περισσότερα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούν οι αγρότες μίας χώρας, ανά στρέμμα αγροτικής γης, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχει να είναι αυξημένα τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων στην παραγωγή, όχι μόνον από την απ’ ευθείας εφαρμογή, αλλά και διότι τόσο περισσότερο θα είναι μολυσμένο το αγροτικό έδαφος και το νερό.

Γι αυτήν την ανάλυση, επέλεξα να εξετάσω 27 χώρες της ΕΕ (πλην Λουξεμβούργου), για τις οποίες τα στοιχεία είναι σίγουρα καλύτερης ποιότητας από αυτά τρίτων χωρών.

Τα Στοιχεία

Στον παρακάτω πίνακα, φαίνονται οι καταναλώσεις, σε τόνους δραστικής ουσίας ανά 1.000 ha (10.000 στρέμματα ή 1 km2) αγροτικής γης, βασικών κατηγοριών φυτοφαρμάκων και συνολικώς. Η τελευταία στήλη δείχνει την κατάταξη της χώρας στην ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων, όπου πρώτη είναι η χώρα με την μεγαλύτερη ένταση χρήσης και τελευταία η χώρα με την μικρότερη ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων.

Κράτος

Μυκητοκτόνα & Βακτηριοκτόνα

Ζιζανιοκτόνα

Εντομοκτόνα

Φυτορυθμιστικοί παράγοντες

Τρωκτικοκτόνα

Συνολικώς

Κατάταξη

Αυστρία

0,606

0,507

0,098

0,020

0,000

1,231

14

Βέλγιο

2,326

1,936

0,418

0,196

4,875

3

Βουλγαρία

0,037

0,131

0,033

0,201

27

Γαλλία

1,199

1,076

0,121

0,097

0,000

2,494

7

Γερμανία

0,753

1,066

0,048

0,133

0,006

2,006

9

Δανία

0,147

0,458

0,007

0,043

0,656

23

Ελλάς

0,249

0,243

0,486

0,145

0,036

1,159

15

Εσθονία

0,088

0,437

0,029

0,059

0,613

25

Ηνωμένο Βασίλειο

0,362

0,469

0,037

0,159

1,027

17

Ιρλανδία

0,141

0,456

0,011

0,056

0,664

22

Ισπανία

1,445

0,561

0,286

0,006

2,298

8

Ιταλία

2,809

0,576

0,691

0,026

0,002

4,104

5

Κροατία

0,650

0,589

0,102

0,048

1,389

13

Κύπρος

6,457

1,415

1,684

0,009

9,565

2

Λετονία

0,120

0,453

0,034

0,147

0,004

0,757

20

Λιθουανία

0,205

0,472

0,015

0,170

0,862

18

Μάλτα

12,022

0,144

0,030

12,196

1

Ολλανδία

2,648

1,776

0,162

0,246

4,831

4

Ουγγαρία

0,681

0,750

0,173

0,038

0,001

1,642

10

Πολωνία

0,510

0,837

0,102

0,148

0,000

1,596

12

Πορτογαλία

2,227

0,651

0,085

0,000

0,001

2,965

6

Ρουμανία

0,166

0,274

0,046

0,486

26

Σλοβακία

0,216

0,479

0,044

0,079

0,001

0,819

19

Σλοβενία

1,178

0,388

0,055

0,001

0,000

1,621

11

Σουηδία

0,095

0,494

0,015

0,010

0,613

24

Τσεχία

0,333

0,550

0,067

0,157

0,002

1,110

16

Φινλανδία

0,088

0,576

0,006

0,039

0,708

21

Μέσος Όρος

0,910

0,673

0,168

0,080

0,002

1,833

 

Το βασικό: Τι γίνεται με την Ελλάδα;

Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων από τους Έλληνες αγρότες είναι κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, οι Έλληνες αγρότες δεν κάνουν κατάχρηση φυτοφαρμάκων. Στο βαθμό που τηρούνται οι προβλεπόμενες ημέρες τελευταίου ψεκασμού, μπορούμε να περιμένουμε ότι, κατά μέσο όρο, τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα έχουν μία λογική, εντός ορίων,  επιβάρυνση από φυτοφάρμακα. Επίσης, αυτό δείχνει ότι η αγροτική γη στην Ελλάδα είναι λιγότερο επιβαρυμένη από φυτοφάρμακα από ό,τι στις μισές χώρες της ΕΕ. Καλά νέα!

Εδώ, να τολμήσω να κάνω μία παρατήρηση από προσωπική εμπειρία. Εννοείται ότι την καταθέτω με επιφύλαξη, καθώς δεν είναι αποτέλεσμα μετρήσεων. Θεωρώ ότι ένας παράγοντας που έχει συμβάλει στην καλή αυτή επίδοση των Ελλήνων αγροτών είναι η οικονομική κρίση και το μεγάλο κόστος των φυτοφαρμάκων. Οι αγρότες, πλέον, σκέπτονται πολύ να ψεκάσουν λόγω κόστους. Θυμηθείτε ότι ο πίνακας δεν αναφέρει το κόστος των φυτοφαρμάκων. Εδώ δεν έχουμε υποκατάσταση φυτοφαρμάκων από φθηνότερα, αλλά συνολική μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Χώρες με χαμηλή ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων

Η χαμηλότερη ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων παρατηρείται στην Βουλγαρία, όπου οι αγρότες της χρησιμοποιούν, κατά μέσο όρο, 6 φορές λιγότερα φυτοφάρμακα ανά στρέμμα αγροτικής γης από ό,τι στην Ελλάδα. Αυτό, το πιθανότερο, οφείλεται στο ότι στην Βουλγαρία οι αγρότες είναι φτωχοί και οι τιμές των αγροτικών προϊόντων χαμηλές. Πάλι θα μπορούσε να υποκρύπτει μαύρη διακίνηση φυτοφαρμάκων, αλλά θεωρώ ότι η πρώτη εξήγηση είναι ισχυρή, καθώς η Ρουμανία, μία άλλη φτωχή χώρα, έρχεται δεύτερη στην «καλή λίστα».

Όπως, πολλοί θα αναμένατε, στις Σκανδιναβικές χώρες, Σουηδία, Δανία, Φινλανδία, η ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων είναι πολύ χαμηλή, στο μισό από ό,τι στην Ελλάδα. Η περιβαλλοντική συνείδηση των Σκανδιναβών είναι γνωστή.

Ενδιαφέρον είναι το ότι οι καλές συνήθειες, στην περίπτωσή μας, δείχνουν να μεταδίδονται και στους γείτονες. Έτσι και οι χώρες της Βαλτικής, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, έχουν χαμηλή ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων.

Χώρες με πολύ υψηλή ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων

Πρωταθλήτρια στην χρήση φυτοφαρμάκων δείχνει η Μάλτα. Εδώ παρατηρείται κατάχρηση μυκητοκτόνων, όπως και στην Κύπρο, που είναι η δεύτερη χώρα της ΕΕ σε ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων. Και αν η Μάλτα ελάχιστα μας ενδιαφέρει, η Κύπρος είναι μία δυσάρεστη έκπληξη αυτής της έρευνας.

Οι αμέσως επόμενες χώρες, με την σειρά κατάταξης 3, 4 και 5 είναι χώρες που μου δημιουργούν μία ανησυχία, καθώς είναι χώρες με σημαντικές εξαγωγές προς την Ελλάδα. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι αποτελούν μία ομάδα όπου η ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων είναι περίπου 4 (τέσσερις) φορές μεγαλύτερη από ό,τι στην Ελλάδα!  Πρόκειται για το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ιταλία.

Δεν ξέρω τι να πω. Θεωρούσα ότι αυτές οι χώρες θα είχαν καλύτερη περιβαλλοντική συνείδηση. Φαίνεται, όμως, ότι η ένταση της αγροτικής τους παραγωγής τις έχει κάνει να εξαρτώνται από κατάχρηση φυτοφαρμάκων. Δεν το λέω εγώ. Το λένε τα στοιχεία του FAO! Την επόμενη φορά που θα πάω να ψωνίσω, θα αποφύγω να αγοράσω τρόφιμα από αυτές τις χώρες όχι μόνο διότι, καθώς είμαι Έλληνας γεωπόνος και αγρότης, προτιμώ τα Ελληνικά, αλλά και καλού κακού, καθώς ποτέ δεν ξέρεις…

Η πολύ μεγάλη ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων από αυτές τις 4 χώρες (αλλά και Μάλτα και Κύπρο) φαίνεται από το ότι η αμέσως επόμενη χώρα, η Πορτογαλία, έχει το 60% της έντασης χρήσης αυτών των χωρών, αν και ακόμα 2,5 φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα! Η Πορτογαλία, μαζί με την Γαλλία και την Γερμανία σχηματίζουν μία επόμενη ομάδα, όπου η ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων είναι περίπου διπλή από ό,τι στην Ελλάδα.

Συμπεράσματα

Καθώς δεν μου αρέσει να τρώω φυτοφάρμακα, θα συνεχίσω να εμπιστεύομαι τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα: φρούτα, λαχανικά, κρέας, γάλα. (Να μη ξεχνάμε ότι η ένταση χρήσης φυτοφαρμάκων έχει επίπτωση και στα κτηνοτροφικά προϊόντα!). Αν θα πρέπει να στραφώ σε εισαγόμενα, σαφώς θα προτιμήσω τα Σκανδιναβικά προϊόντα ή τα προϊόντα των χωρών της Βαλτικής, δηλαδή κυρίως τα Δανέζικα, διότι αυτά έρχονται σε σημαντικές ποσότητες στην Ελλάδα.

Αν κάτι δείχνει ο παραπάνω πίνακας, είναι το ότι οι πιθανότητες να έχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα είναι μικρότερες από ό,τι τα αγροτικά προϊόντα των μισών χωρών της ΕΕ και ειδικότερα των χωρών με σημαντική αγροτική παραγωγή. Δεν μας λέει πόσα υπολείμματα έχουν οι τομάτες ή το γάλα που αγοράζετε: Αυτό μπορούν να μας το δείξουν μόνον οι έλεγχοι της συγκεκριμένης παρτίδας.

Facebook Comments