Αν κάνουμε ετυμολογική ανάλυση της λέξης «δημαγωγός» θα αντιληφθούμε ότι πρόκειται για αυτόν που κατευθύνει τον Δήμο. Ενώ αρχικά ο όρος σχετίστηκε με πολιτικούς που οδηγούσαν το λαό στον σωστό δρόμο, μακριά από λάθη, στην πορεία εξέλαβε αρνητική χροιά.

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά αρνητικά τη συγκεκριμένη λέξη, για να περιγράψουν μια νέα τάξη ηγετών των μαζών, με ευχέρεια λόγου, που ουσιαστικά «γεννηθήκαν» και αναδείχθηκαν όταν το πολιτικό σύστημα δεν απολάμβανε της εμπιστοσύνης του λαού (μετά τον θάνατο του Περικλή, το 429 π.χ.).

Σήμερα σε ένα πολιτικό σύστημα, ο δημαγωγός είναι ο ηγέτης  που χρησιμοποιεί τα  μέσα που η ίδια η Δημοκρατία του παρέχει, ουσιαστικά  για να την ακυρώσει.

Εκμεταλλεύεται τους φόβους, τα συναισθήματα, τις προκαταλήψεις, την άγνοια και την αδυναμία των πολιτών για να κερδίσει πολιτική δύναμη ή να διατηρήσει τη πολιτική του δύναμη και να προωθήσει προσωπικούς στόχους και συμφέροντα.

Την τελευταία δεκαετία υπήρξαμε μάρτυρες ενός κύματος απόρριψης των δημοκρατικών θεσμών. Οι ματαιώσεις που βίωσε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού σε σχέση με τις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί για την κατάσταση της οικονομίας  και το μέλλον, δημιούργησε μια αντίδραση και μία τιμωρητική στάση απέναντι στο πολιτικό σύστημα συνολικά.

Το γεγονός αυτό εκφράστηκε από τη μεριά των ψηφοφόρων με την επιλογή ακραίων πολιτικών σχημάτων και με την ανάδειξη δημαγωγών.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις μέρες μας οι πολιτικοί και τα κόμματα έχουν μπει και στη μάχη της κυβερνοπολιτικής (“cyberpolitics”) δημιουργώντας ιστότοπους, προκειμένου να επικοινωνήσουν τα μηνύματά τους στους ψηφοφόρους και να κατανοήσουν τον  «λαϊκό παλμό».

Ηλεκτρονικές δημοσκοπήσεις, ιστοσελίδες, κοινωνικά δίκτυα έχουν προστεθεί στο «οπλοστάσιο» των δημαγωγών. Μαζί με ιδέες που στηρίζονται σε επιχειρήματα και ένα πολιτικό σχέδιο  προς όφελος των πολιτών,  έχουμε και τη διάδοση των μηνυμάτων  δημαγωγών, τα οποία ασκούν γοητεία στο εκλογικό σώμα.

Η δημαγωγία λειτουργεί επιτυχημένα  γιατί απευθύνεται στο ναρκισσιστικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Απευθύνεται στον μεγαλοϊδεατισμό και στις ιδέες περί ανωτερότητας. Μοιάζει σαν κάποιος να υπόσχεται το μεγάλο, το ιδανικό που είτε πιστεύουμε ότι το αξίζουμε, είτε ελπίζουμε να το αξίζουμε.

Ενώ ο λαϊκιστής πολλές φορές επιθυμεί να ενεργοποιήσει τα κατώτερα ένστικτα της μάζας, ο δημαγωγός στοχεύει στην ενεργοποίηση ναρκισσιστικών ιδεών.

Η λαϊκότητα είναι η συμμετοχή και η παρουσία του λαού σε αποφάσεις. Ο λαϊκισμός αποτελεί κατ’επίφαση λαϊκότητα.  

Βέβαια και στις δύο περιπτώσεις (δημαγωγία- λαϊκισμός) χρησιμοποιείται η κολακεία, ο έπαινος, οι αδυναμίες και γίνεται επίκληση  στο συναίσθημα και στις ευαισθησίες, ενώ ο φόβος σε δεύτερο επίπεδο γιγαντώνει τον δημαγωγικό λόγο.

Το κομμάτι της κοινωνίας που μένει σιωπηλό (είτε αποτελεί πλειοψηφία, είτε μειοψηφία), είναι αδιάφορο τόσο για τους λαϊκιστές όσο και για τους δημαγωγούς. Μέσω της προπαγάνδας, της χειραγώγησης, των υπεραπλουστεύσεων, των εύκολων λύσεων, του εκχυδαϊσμού του δημοσίου λόγου, της κατακρεούργησης της γλώσσας, και των εννοιών, διαδίδεται ξεκάθαρο το μήνυμα και βρίσκει συμπαραστάτες.

Η αποδυνάμωση του πολιτικού συστήματος εξαιτίας των λανθασμένων πολιτικών επιλογών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής και η ανασφάλεια, βοηθούν στην αποδόμηση των θεσμών και στην κυριαρχία των δημαγωγών οι οποίοι εξυπηρετούν το δικό τους σχέδιο.

Τα πολιτικά «κενά» εκμεταλλεύονται όσοι εργαλειοποιούν τα εθνικά θέματα, τους θεσμούς της Δημοκρατίας, τις ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας.

Το Δημοκρατικό έλλειμμα αποτελεί συνέπεια των τακτικών αυτών. Είναι οξύμωρο το γεγονός του ότι η επίκληση στη Δημοκρατία, στη Δικαιοσύνη, στην Ελευθερία και στο «καλό του λαού»,  έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα.

Μέρος της ευθύνης βέβαια έχει και ο πολίτης. Η όποια ματαίωση δεν μπορεί να αποτελεί λόγο παράδοσης της συνείδησής μας σε δημαγωγούς.

Όπως αναφέρει και ο Π. Κανελλόπουλος («Το αδιέξοδο», Ελληνική Φωνή, 1936):

« Κράτος υπάρχει, όταν ο πολίτης χρησιμοποιεί το κόμμα, μόνον και μόνον, δια να διευκολύνεται η επαφή της συνειδήσεώς του προς το πολιτικόν σύνολον…»

Facebook Comments