Ανοιχτές διαδικασίες ή θεσμικό ξεχαρβάλωμα;

Ας ξεκινήσουμε από τα στοιχειώδη: η σχέση σου με ένα οργανωμένο σύνολο μπορεί να έχει την ένταση που εσύ της δίνεις. Μπορείς να είσαι απλός παρατηρητής (των αγώνων του Ολυμπιακού, ας πούμε, για να μην πάμε κατευθείαν στα πολιτικά), φίλα προσκείμενος, συμπαθών, θιασώτης, βαμμένος οπαδός, μέλος του συλλόγου, μέλος της διοίκησης. Η κοινή λογική λέει ότι υπάρχει πάντα μια γραμμή που χωρίζει τους “απ’ έξω” από τους “από μέσα”. Και η κοινή πάλι λογική λέει ότι ενώ λόγο για τα εσωτερικά ενός οργανωμένου συνόλου μπορεί να έχουν οι πάντες, εκτελεστική δύναμη πρέπει να έχουν οι “από μέσα”. Όσο πιο μέσα, τόσο μεγαλύτερη. Διότι η δικαιοδοσία πάει πακέτο με την ευθύνη. Μεγέθη ευθέως ανάλογα.

Ας δούμε το αντίστοιχο στα κομματικά. Υπάρχουν οι περιστασιακοί ψηφοφόροι ενός κόμματος, οι οπαδοί, τα μέλη, τα αιρετά στελέχη. Και όλα τα ενδιάμεσα. Μέλος πάει να πει “συμμέτοχος”. Στο αύριο ή στο χθες είναι άλλο θέμα, πάντως σημαίνει ότι αισθάνεσαι σαρξ εκ της σαρκός του πολιτικού σχηματισμού. Ποια στιγμή, από απλός φίλος, παίρνεις απόφαση να συμμετάσχεις στα δρώμενα; Δεν υπάρχει κανόνας. Όλα τα κόμματα συμφωνούν στο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει τη στιγμή μιας κρίσιμης ψηφοφορίας. Είχες τόσον καιρό να εκδηλώσεις τη διάθεσή σου να ασχοληθείς περισσότερο με τα κοινά και το θυμήθηκες σήμερα το πρωί που ψηφίζουμε για πρόεδρο; Όσο πιο σοβαρό είναι ένα κόμμα, τόσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα συμμετοχής που απαιτεί από ένα μέλος πριν του δώσει τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε εσωτερικές αρχαιρεσίες. Μάλιστα, τα μεγάλα κόμματα της Ευρώπης σε δέχονται πρώτα ως δόκιμο μέλος, για μια χρονική περιόδο κάποιων μηνών, πριν σε κάνουν δεκτόν ως πλήρες μέλος, με δικαίωμα ψήφου. Πολύ λογικό: να σε δούμε, να σε μυρίσουμε, να σε ζυγίσουμε, να ξεδιπλωθεί η προσωπικότητά σου, οι προθέσεις σου, οι ικανότητες και τα κουσούρια σου. Διότι ένας βαλτός ή ένας προβληματικός μπορεί ως μέλος να κάνει μεγάλη ζημιά σε ένα κόμμα με ανάρμοστες δηλώσεις ή συμπεριφορά την οποία τα αντίπαλα ΜΜΕ θα σπεύσουν να προβάλουν κατάλληλα. Κι ένα αντίπαλο κόμμα μπορεί να στείλει «φυτευτούς» που θα αλλοιώσουν το αποτέλεσμα των εκλογών ανάλογα με το αλλότριο συμφέρον. Στοιχειώδεις αρχές δεοντολογίας, αγαπητέ Γουώτσον.

Στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας όμως πρέπει να δείξουμε μπούγιο. Να πουν οι ειδήσεις: «ξεπέρασε κάθε προσδοκία η προσέλευση των ψηφοφόρων για την ανάδειξη νέου προέδρου στο Χ κόμμα.» Πρέπει να μαζέψουμε και λεφτά. Μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι επί μερικά ευρώ ο καθένας μάς κάνουν μερικά εκατομμύρια. Not bad. Οπότε, ας πάει και το παλιάμπελο της δεοντολογίας. Μπάτε όσοι θέλετε. Ψηφίστε όποιον θέλετε, σκάστε και το παραδάκι. Δεν μας ενδιαφέρει ούτε ποιοι είστε ούτε ποια είναι η σκοπιμότητα της πρωτοβουλίας σας. Πληρώστε – ψηφίστε – τελειώσατε. Αυτό το θεσμικό ξεχαρβάλωμα, τα κόμματα της χώρας της φαιδράς πορτοκαλέας το έχουν ονομάσει «ανοιχτές διαδικασίες».  Και καμαρώνουν κι από πάνω. «Κοιτάξτε πόσους κινητοποιήσαμε! Πόσοι στήθηκαν στην ουρά για να ψηφίσουν!» Το γιατί δεν τους κινητοποίησαν έναν μήνα πριν δεν φαίνεται να τα απασχολεί. Ούτε το αν θα συνεχίσουν να τους κινητοποιούν έναν μήνα μετά. Αρκεί που καταγράφηκε μπουγιόζικη «λαϊκή εντολή».

Έτσι εξελέγη ο Κυριάκος. Μολονότι το καταστατικό της ΝΔ προβλέπει ότι η εγγραφή από το δικαίωμα ψήφου πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 15 μέρες, στις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου της ΝΔ δεν απείχαν ούτε 15 λεπτά. Έτσι νίκησε στον πρώτο γύρο και η Φώφη. Μόνο που εκεί η πρωτοτυπία ήταν ακόμα πιο προωθημένη. Δεν χρειαζόταν καν εγγραφή. Λογικό κι αυτό μέσα στο σουρεαλιστικό πλαίσιο «λειτουργίας» του ελληνικού πολιτικού συστήματος: αφού δεν υπάρχει πολιτικός φορέας, πού να γραφτείς, ακόμα κι αν ήθελες; Απλώς ακόμα μια φορά δείξαμε στον υπόλοιπο κόσμο πόσο μπροστά είμαστε σε θέματα δημοκρατίας. Ενώ οι βελανιδοφάγοι ψηφίζουν υπαρκτά κόμματα, εμείς εκλέγουμε προέδρους σε ανύπαρκτα. Και χωρίς να έχουμε ξεκαθαρίσει τίποτε από τα μετά. Ούτε τι θα είναι το υπό διαμόρφωση κόμμα, ούτε πώς θα λέγεται, ούτε ποιοι θα το συναποτελούν, ούτε τι θα «κληρονομήσει» από τις συνιστώσες του, ούτε τι ιδεολογία θα έχει, ούτε ποιες θέσεις θα προτείνει. Αρκεί να εκλεγεί ο «επικεφαλής». Κάτι σαν την ασώματο κεφαλή που είχαν στα πανηγύρια. Πολιτική για τα πανηγύρια.

Και πάμε τώρα σε σένα. Καλά, το «κόμμα εν τω γεννάσθαι» σού δίνει το δικαίωμα να συμμετάσχεις σε αυτό το θέατρο παραλόγου, τύφλα νάχει ο Ιονέσκο. Εσύ που πήγες και ψήφισες, με ποιο ηθικό δικαίωμα το έκανες; Αν μου πεις ότι «όποιος και να βγει» εγώ θα είμαι εκεί, αφοσιωμένο μέλος παλεύοντας για τις ιδέες που υποστηρίζω, το ψιλοκαταλαβαίνω. Και λέω «το ψιλο-» διότι δεν έχει διευκρινισθεί τι μέλλον θα έχουν οι ιδέες που υποστηρίζεις αν δεν βγει ο υποψήφιος που υποστηρίζεις. Όταν μάλιστα είναι γνωστό ότι κάποιοι υποψήφιοι έχουν ασύμβατες μεταξύ τους ιδέες. Άρα, αν σου πει η Φώφη (που σου το έχει πει πολλές φορές μέχρι τώρα) πως πολεμάει το τέρας του φιλελευθερισμού, εσύ ο φιλελεύθερος πώς βλέπεις τη συμμετοχή σου από δω και μπρος στον κοινό φορέα;

Αν ψήφισες, και απογοητευμένος από το αποτέλεσμα είσαι έτοιμος να την κάνεις από την επαναληπτική κιόλας ψηφοφορία, με ποιο ηθικό δικαίωμα εκθέτεις τους εκλεκτούς σου σε μια περιπέτεια λοχαγών χωρίς στρατό; Πώς θα διαμορφωθούν οι συσχετισμοί δυνάμεων στο εσωτερικό του νέου φορέα αν απόσχουν από τη συνέχεια οι ψηφοφόροι των χαμένων της πρώτης Κυριακής;

Μα επειδή πήγα, πλήρωσα τρία ευρώ και έριξα ένα ψηφοδέλτιο, σημαίνει ότι παντρεύτηκα τον, όπως προκύψει, νέο φορέα; Ναι, αυτό θα έπρεπε να σημαίνει. Αλλά δεν σημαίνει. Διότι ψηφοφόροι και πολιτικοί έχουμε εθισθεί στην άσκηση δικαιωμάτων χωρίς την ανάληψη ευθύνης. Συμμετέχω στις αρχαιρεσίες ενός φορέα, υπάρχοντος ή υπό διαμόρφωση, σημαίνει ότι έχω εκ προοιμίου αποδεχθεί το πλαίσιο λειτουργίας του, ακόμα κι αν είναι σε εμβρυακή μορφή. Αλλιώς όλο αυτό το σκηνικό είναι ακόμα ένα γήπεδο. Και η δυνατότητα ψήφου είναι η ψευδαίσθηση ότι κατέβηκες για λίγο από την κερκίδα και έπαιξες στο χορτάρι. Από ψευδαισθήσεις όμως χορτάσαμε. Αλήθειες πού θα βρούμε;