Η πολιτική είναι παιχνίδι ανθρώπινων ισορροπιών. Ο πολιτικός καλείται να συναρμόσει αντικειμενικές εκτιμήσεις βάσει δεδομένων και αφού αντιληφθεί μια κατάσταση, να την αντιμετωπίσει με όπλο τα στοιχεία της προσωπικότητάς του και τα χαρακτηριστικά της πνευματικής και ηθικής του συγκρότησης. Υπό αυτήν τη σκοπιά, η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων πολιτικών, με πρώτους τους κους Σαμαρά και Τσίπρα, αποτελούν απολιθώματα μιας εποχής που παρέρχεται αφήνοντας τον κόσμο γύρω τους σε συντρίμμια – δυστυχώς, το ίδιο ισχύει και για τους περισσότερους  Έλληνες πολίτες, που αξίζουν τη μοίρα που τους ετοιμάζεται.

Εξηγούμαστε: Για χρόνια, κυρίαρχη έχει υπάρξει η αντίληψη, ότι, τόσο στην πολιτική, όσο και στον πόλεμο, ή και στην ανταγωνιστική οικονομία, ζητούμενο είναι η εκμηδένιση του αντιπάλου και η πλήρης επικράτηση. Πρόκειται για μια ναπολεόντια θέαση του κόσμου, βασισμένη και στην αντίληψη του πολιτικού φιλοσόφου Χομπς, όπως εκφράζεται στον Λεβιάθαν, πως «άνθρωπος ανθρώπω λύκος (εστί)». Στην υπόθεση αυτή εδράζεται και η λογική του Μακιαβέλι, στις συμβουλές του προς τον Ηγεμόνα. Πρόκειται για τον πυρήνα της θεωρίας στην οποία ομνύει ο κοινωνικός δαρβινισμός του dog eat dog, της εγωιστικής απενοχοποίησης της επικράτησης του ισχυρού, όπως θεωρητικοποιήθηκε από επιγόνους του Δαρβίνου. Το Ευαγγέλιο του Πλούτου που στα 1900 έγραψε ο Κάρνεγκι απηχεί ακριβώς αυτήν την εικόνα της εξέλιξης: η συγκέντρωση της εξουσίας και των πόρων είναι θεμέλιο της εξέλιξης του είδους μας. Ακόμα και η Άυν Ραντ, φωτεινό μυαλό του νέου φιλελευθερισμού, φαίνεται να πατά την πεπονόφλουδα: ο εγωισμός είναι αρετή, λέει. Δυστυχώς, η παραπάνω ιδεολογία καθοδηγεί σήμερα όχι μόνο τους παλαιολιθικούς δεξιούς, αλλά και τους υποτιθέμενα προοδευτικούς και ριζοσπάστες αυτής της χώρας: Εμείς, όχι οι άλλοι, εμείς και μόνοι εμείς μπορούμε, γνωρίζουμε, αξίζουμε, δικαιούμαστε.

Στην πραγματικότητα, όλα αυτά είναι αποκαρδιωτικά ξεπερασμένα – όσο και η ηθική και οι ορίζοντες των επιτελείων των Ελλήνων πολιτικών αρχηγών, με προεξάρχοντες τους «μεγάλους παίκτες». Τα ευρήματα της γενετικής, της βιολογίας, της ηθολογίας, της τεχνολογίας των δικτύων και της θεωρίας των παιγνίων φέρνουν στην επιφάνεια συντριπτικά συμπεράσματα περί της σημασίας της συνεργασίας, της ανάληψης πρωτοβουλιών συμπόρευσης, της αξίας της υποχώρησης και της σύνθεσης. Συμπεράσματα, τα οποία οι άνθρωποι στους οποίους έχουμε εμπιστευθεί τις αποφάσεις για την πορεία της χώρας, αγνοούν, σνομπάρουν ή παραγνωρίζουν.

Πρώτος, ομολογουμένως, νεωτερικός στοχαστής που μας έκλεισε το μάτι για αυτά είναι ο αναρχικός πρίγκηπας Κροπότκιν, μανιώδης φυσιοδίφης, που ήδη από το 1890 παρατήρησε, πως τα είδη που επικρατούν, είναι τελικώς εκείνα που εντυπώνουν και αυτοματοποιούν μορφές συνεργασίας και αλληλέγγυας προκοπής – ειδικά στον ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε κάτι να σκαμπάζουν σχετικά, όμως ο «άνθρωπος με άλφα κεφαλαίο» προφανώς μας τελειώνει στα όρια της παράταξης. Δεν μιλάμε για έναν ωφελιμισμό τύπου Μπένθαμ. Ούτε καν για τα μοντέλα συν-διαχείρισης πόρων της Έλινορ Όστρομ, που τα think-tank της ΝΔ όφειλαν να παίζουν στα δάχτυλα. Μιλάμε για αυτό που περιγράφει ο Άξελροντ ήδη από τη δεκαετία του ογδόντα, στις πρώτες μελέτες του πάνω στο δίλημμα του φυλακισμένου, όπου ο μαθηματικός και ψυχολόγος Ανατόλ Ραποπόρτ δίνει την ιδιοφυή και απλούστατη win-win τακτική «tit for tat»: Εμπιστεύσου τον αντίπαλο, δες τον ως συμπαίκτη, μην επιτίθεσαι, απάντα μόνο όταν σου επιτεθούν και με ισόβαθμο χτύπημα. Ζώα στη ζούγκλα το κάνουν και επιβιώνουν, έντομα και μικρόβια το κάνουν, προγράμματα που διαχειρίζονται απύθμενα δίκτυα το κάνουν, μόνον οι πολίτες και οι πολιτικοί που εκείνοι εκλέγουν ΑΔΥΝΑΤΟΥΝ να το πάρουν είδηση.

Είναι προφανές, ότι οι βασικοί παίκτες στην πολιτική σκηνή της χώρας μας δεν αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως μέρη του ίδιου, αρραγούς και ομοούσιου συστήματος – κάποιος θα μπορούσε να το πει και «πατρίδα». Αγνοώντας τις επιστημονικές αποδείξεις περί των οφελών της συνεργατικότητας και επιμένοντας στον ακραίο συντηρητισμό του πιο κοντόφθαλμου εγωισμού, παραδίδουν, κατά την τελευταία αυτή πράξη του ελληνικού δράματος, που λέγεται διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, ρεσιτάλ-ρέκβιεμ αναποτελεσματικής και αδαούς κακομαθησιάς: «Παλιόπαιδα», που τα θέλουν όλα για πάρτη τους. Δεν εξηγείται αλλιώς, πώς ο κος Σαμαράς έφτασε να καταπονηθεί σε τέτοιο βαθμό, προσωπικά και πολιτικά, πριν αποτολμήσει το διστακτικό του άνοιγμα για ελάχιστη συνεννόηση. Ούτε ερμηνεύεται με άλλο πειστικό τρόπο η επιμονή Τσίπρα, να θέλει εδώ και τώρα τα πάντα δικά του, ακόμα κι αν αυτό φέρει στα χέρια του μια βόμβα που νομοτελειακά θα σκάσει.

«Είναι καιρός να αφήσουμε τους εγωισμούς και να κάνουμε κάτι και για τον εαυτό μας», έλεγε ο Μοντεχρίστος του Αρκά, σε ένα από τα ιδιοφυέστερά του λογοπαίγνια. Οι νυν αρχηγοί, είναι προφανές ότι δεν το πιάνουν, η ουσία του τους υπερβαίνει, καθώς επιμένουν κολλημένοι σε παίγνια μηδενικού αθροίσματος. Επιθυμούν, ως δήθεν κάτοχοι της απόλυτης γνώσης, άρα και του δίκιου, την απόλυτη επικράτηση. Κι έτσι καταλήγουν να θυμίζουν την τελευταία σκηνή της έξοχης ταινίας του Ταραντίνο, Reservoir Dogs, όπου σε ένα τελικό μακελειό οι «παίχτες» καθαρίζουν ο ένας τον άλλον πριν τους την πέσει η αστυνομία. Το ποιος εξωτερικός παράγων θα παίξει τον ρόλο της «αστυνομίας της ιστορίας» για τον τόπο αυτό, είναι ακόμα άδηλο. Οι αγορές; Οι εταίροι; Οι δανειστές; Η εσωτερική διχόνοια; Ο θρησκευτικός φανατισμός; Ο γειτονικός επεκτατισμός; Ο οικείος φασισμός; Άλλος ολοκληρωτισμός; Μια γενική ακηδία;

Ας ελπίσουμε, πως μετά την συντέλεια της κατάπτωσής μας, μια γενιά, που μεγαλώνει και πλάθεται σήμερα έξω από την παρακαταθήκη του φαταουλισμού και της ψευτογκλαμουριάς, θα αισθανθεί και θα καταλάβει το μεγαλείο της αποτελεσματικότητας ενός πιο γενναίου δρόμου, που βρίσκεται εγγεγραμμένος στον πυρήνα του ανθρώπινου γονιδίου και αποδίδεται ελληνιστί ποικιλοτρόπως δια της πρόθεσης «συν». Ότι αυτή θα παράξει τη μαγιά – το αναγκαίο πέντε τοις εκατό ενός δεδομένου πληθυσμιακού συνόλου κατά Άξελροντ – που είναι ικανή να μπολιάσει την κοινωνία με τον σπόρο της πραγματικής αλλαγής. Τα υπόλοιπα είναι τεκταινόμενα της παροδικής προεδρολόγου επικαιρότητας, εν πολλοίς για να γεμίζουμε τις ώρες μας στα κανάλια με παραγωγή ειδησεογραφίας του σασπένς.

Χρόνια καλά.

ΥΓ – Ο υπο-γράφων ευχαριστεί, για την πρώτη του επαφή με τα παραπάνω θεωρητικά κι εφαρμοσμένα-εφαρμόσιμα, τον δάσκαλό του στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Δημήτρη Ποταμιάνο, από τους ελάχιστους ακαδημαϊκούς στην Ελλάδα, που μαθήτευσαν διδάσκοντες επί του αντικειμένου της εν τοις πράγμασι αλληλεγγύης, συνεργασίας, αγάπης –  ας το πει καθείς όπως επιθυμεί, αρκεί να το θυμάται στην πράξη σε κάθε κρίσιμη ώρα, όχι μόνο τώρα που έρχονται γιορτές (και πανηγύρια). Το τελευταίο βιβλίο του Δ.Π., Αμφιθέατρο, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ποταμός και αποτελεί ωραίο δώρο.

Facebook Comments