“Η νοοτροπία του θύματος”

Θα μπορούσα να μιλήσω για τις πολιτικές θεωρίες των διεθνών σχέσεων, για γεωπολιτικές, γεωστρατηγικές, διπλωματικές και στρατιωτικές αναλύσεις, όμως μικρό νόημα θα είχαν καθότι το ουσιαστικότερο πρόβλημα των Ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι πολύ βαθύτερο και πολύ πιο πρωτόγονο από τις βαρύγδουπες νοητικές και ακαδημαϊκές ασκήσεις των πολιτικών/στρατιωτικών αναλυτών και διεθνολόγων. Το πρόβλημα είναι πως ως έθνος έχουμε αναπτύξει εδώ και δεκαετίες (τουλάχιστον από την Κυπριακή εισβολή) τη νοοτροπία του θύματος.

Για να γίνει απλά κατανοητή αυτή η νοοτροπία δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από το να κοιτάξουμε όλοι μέσα στον ίδιο τον ψυχισμό μας, στο ίδιο μας το παρελθόν και το παρόν, να αφουγκραστούμε τις ίδιες μας τις εμπειρίες, τα ίδια μας τα συναισθήματα, τα ίδια μας τα ένστικτα. Τότε όλα θα γίνουν πιο ξεκάθαρα, τότε θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε πως το πρόβλημα δεν είναι ούτε ο πληθυσμός, ούτε οι στρατιωτικές δυνάμεις, ούτε η επιθετικότητα, ούτε ο εκφοβισμός, ούτε τα συμφέροντα τρίτων χωρών, που επιτρέπουν στη Τουρκία να συμπεριφέρεται ως θύτης και ως αρπακτικό.

Όταν τα αρπακτικά κυνηγάνε επιλέγουν τα πιο αδύναμα θηράματα, αυτά που θα προβάλουν την μικρότερη αντίσταση, τα ανήλικα, τα τραυματισμένα, τα απομονωμένα από την αγέλη τους, αυτά που όταν έρθει η ώρα της μάχης θα έχουν τις λιγότερες αμυντικές ικανότητες και τη μικρότερη διάθεση να αντεπιτεθούν. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι πως ο θύτης ενστικτωδώς δεν θέλει να τραυματιστεί ο ίδιος κατά την εμπλοκή με το θύμα, είναι πηγαίο ένστικτο αυτοσυντήρησης και αυτοπροστασίας.

Το ίδιο ένστικτό που όλοι μας έχουμε συναντήσει, στα σχολικά, φοιτητικά, στρατιωτικά, επαγγελματικά, κοινωνικά μας χρόνια. Τα θύματα εκφοβισμού που επιλέγουν οι θύτες τους, είναι πάντοτε αυτά που συμπεριφέρονται προβάλλοντας την εσωτερική τους αδυναμία, τον φόβο της σύγκρουσης, την έλλειψη αυτοπεποίθησης να υπερασπιστούν τον ίδιο τους τον εαυτό, είναι αυτά που δεν έχουν κάποιο όριο πέρα από το οποίο είναι διατεθειμένα να αντεπιτεθούν με κάθε κόστος. Τα θύματα δυστυχώς έλκουν τους θύτες τους, είναι μια αόρατη ενστικτώδης έλξη, που όσο και αν δεν θέλουμε να παραδεχτούμε υπάρχει και υποσυνείδητα την κατανοούμε όλοι μας.

Αν αυτή η άβολη πραγματικότητα μετριάζεται σε κάποιες από τις σύγχρονες κοινωνίες, από την ύπαρξη του κράτους δικαίου και της τιμωρίας των θυτών από τα όργανα της επιβολής του νόμου, το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για το διεθνές σύστημα που παραμένει αναρχικό όπως διατύπωσε ο Κέννεθ Βάλτς και οι σχέσεις των κρατών του παραμένουν σχέσεις ισχύος όπως παρατήρησε αρχικά ο Θουκυδίδης αναφερόμενος στον Πελοποννησιακό πόλεμο και μετέπειτα έθεσε ως μια από τις 6 αρχές της ρεαλιστικής θεωρίας ο Χανς Μοργεντάου. Το διεθνές δίκαιο που οραματίστηκε ο Ούγκο Γκρότιους και προσπάθησε να δημιουργήσει ο Γούντροου Oυίλσον, μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με τα 14 σημεία της επίτευξης και διατήρησης της ειρήνης, αποδείχτηκαν μια ανεφάρμοστη ουτοπία.

Η σχέση Ελλάδας – Τουρκίας, είναι στη πραγματικότητα μια απλή ενστικτώδης σχέση θύματος – θύτη, θηράματος και αρπακτικού, διότι η Ελλάδα απέκτησε τη “νοοτροπία του θύματος” επέτρεψε να προβάλει αυτή την αδυναμία, δεν έβαλε ποτέ το όριο που πέρα από αυτό θα αντεπιτεθεί με κάθε κόστος. Όταν έχασε την Κύπρο κατέφυγε στην ουτοπία, όταν της τέθηκε το Causus Belli σε περίπτωση που κάνει χρήση του δικαιώματος της για επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια κατέφυγε στην ουτοπία, όταν πάτησαν οι Τούρκικες δυνάμεις τα Ίμια και γκρίζαρε το Αιγαίο κατέφυγε στην ουτοπία, όταν έπρεπε να ανακηρύξει αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ κατέφυγε στην ουτοπία. Η Ελλάδα λόγω αυτής της νοοτροπίας επέλεξε από δειλία να “πεθαίνει” κάθε μέρα, ακριβώς όπως κάνουν τα θύματα εκφοβισμού.

Διαβάζω καθημερινά άρθρα, αναλύσεις και ακούω απόψεις για το παράδειγμα του Ισραήλ που πρέπει να μιμηθούμε, στην οικονομία, στη τεχνολογία, στο μοντέλο νεοφυών επιχειρήσεων στην αγροτική καλλιέργεια, στη χρήση των υδάτινων πόρων. Ένας φωστήρας δεν βρέθηκε να δείξει το παράδειγμα του Ισραήλ σαν νοοτροπία έθνους που σέβεται τον εαυτό του; που έχει όριο; που είναι διατεθειμένο να υπερασπιστεί με κάθε κόστος την κυριαρχία του; Πως γίνεται ένα κράτος μικρότερο από το δικό μας, με λιγότερο πληθυσμό από τον δικό μας, που βρίσκεται σε μια περιοχή περιτριγυρισμένο από εχθρικά κράτη, να έχει καταφέρει να μην τολμάει κανείς να το αμφισβητήσει;

Η απάντηση δεν βρίσκεται στις φαντασιόπληκτες θεωρίες συνωμοσίας των ψεκασμένων. Η απλή απάντηση είναι πως το Ισραήλ έχει αποδείξει ότι είναι διατεθειμένο να κάνει ότι χρειαστεί ώστε να μην επιτρέψει να γίνει θύμα. Αυτή η νοοτροπία είναι ένα υποσυνείδητο μήνυμα που εκπέμπεται στην οικουμένη και σε όλους τους πιθανούς θύτες. Τα αρπακτικά ξέρουν ενστικτωδώς πως εάν προσπαθήσουν να το κάνουν θήραμα, κινδυνεύουν να τραυματιστούν πολύ σοβαρά κατά την εμπλοκή. “Ο Γενναίος πεθαίνει μια φορά, ο δειλός κάθε μέρα”.