Η αποτροπή του πραξικοπήματος στην Τουρκία ανέδειξε μία διαφορετική διάσταση της «επιτυχίας» Ερντογκάν που ελάχιστα έχει αναλυθεί μέχρι σήμερα. Μία διάσταση που εδράζεται στο γεγονός της σύνδεσης της αποτυχίας του πραξικοπήματος με την νέα κοινωνική και οικονομική δομή μεγάλου τμήματος του πληθυσμού που ο ίδιος ο Ερντογκάν επέλεξε να αποτελέσει την βάση της δικής του «ενδιάμεσα» ισλαμικής φιλοσοφίας. Αυτή η νέα δομή βασισμένη στην αναβίωση «παραδοσιακών αξιών» δίνει σήμερα την δυνατότητα διαμόρφωσης ρητορικής αμφισβήτησης της Συνθήκης της Λωζάνης, ίσως κάτω από το πρίσμα μίας πιθανής ύφεσης στην γείτονα. 
 
Το αξιοπρόσεκτο όμως της εικοσαετούς αυτής πορείας της Τουρκίας βρίσκεται στο γεγονός πως μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας των αναπτυξιακών «αντανακλαστικών» της θα μπορούσε να έχει πεδία εφαρμογής στην αντιμετώπιση της κρίσης της Χώρας μας. Σε ορίζοντα ενός αναπτυξιακού σχεδίου που αναζητούμε, πρέπει να ξεφύγουμε από το μοντέλο κρατισμού όπως «ξέφυγε» η Ανατολία και να αναδείξουμε ένα νέο τρόπο σκέψης για το πώς δομείται μία νέα «καθαρή»  και κοινωνικά διεισδυτική οικονομική βάση.
 
Η ανάπτυξη της Τουρκίας –αλλά και η βάση υποστήριξης του Ερντογκάν -την τελευταία δεκαετία εντοπίζεται στην εμφανή διαφοροποίηση τόσο της γεωγραφικής στόχευσης, όσο και της πολιτικοθρησκευτικής αντζέντας, καθώς η έμφαση δόθηκε στην ενίσχυση περιοχών εκτός ιστορικής επιρροής του συντηρητικού Κεμαλικού κατεστημένου. Η επιλογή της «Ανατολίας» σε σύγκριση με τα «Κεμαλικά» παράλια, εξυπηρέτησε την διάσταση αυτή. Σε αυτές τις περιοχές αναπτύχθηκα ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης και λειτουργίας του κράτους. Συλλογικό. Τουρκοκεντρικό. Στα πλαίσια δε της «Ισλαμικής οικονομίας» βαπτίσθηκε το εγχείρημα ως «ηθικός καπιταλισμός», δίνοντας ταυτόχρονα μία διάσταση συνεκτικότητας και κοινού οράματος. Αλλά κυρίως συνεταιρισμού και αλληλοβοήθειας. Χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα σε κάθε χώρα που προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί από την βάση.
 
Ως προς το επιχειρηματικό μοντέλο, αυτό σταδιακά μεταλλάχθηκε από υποστηριζόμενες οικογενειακές επιχειρήσεις σε ομίλους «ισλαμικής ταυτότητας» μετά το πραξικόπημα του 97’ και την αντίστοιχη οικονομική κρίση των Ασιατικών αγορών. Παρατηρούμε δηλαδή το φαινόμενο η αλληλουχία εξελίξεων/κρίσεων στην Τουρκία χρονικά να προσδιορίζουν το επόμενο βήμα μετάλλαξης της χώρας στα πλαίσια του προγραμματισμού του Ερτογκάν. Προσέγγισε δε τα θέματα μεθοδικά εκμεταλλευόμενος τις ιστορικές εξελίξεις αλλά και κρίσεις. Αναδείχθηκαν νέες οικογενειακές βιομηχανίες με έμφαση στις κατασκευές, την βιομηχανία τροφίμων την υφαντουργία και τα δέρματα. Ο «τίγρεις της Ανατολίας» μέσα από την συνολική τους διασύνδεση μέσα από τον «Ισλαμικό Σύνδεσμο Επιχειρηματιών» ανέδειξαν μία νέα αστική τάξη σε απόσταση από το «Κεμαλικό κεφάλαιο».
 
Έχοντας περιγράψει την βάση μετασχηματισμού της Τουρκικής οικονομίας και κοινωνίας, αναδεικνύεται ως «ιστορική αλήθεια» πως η μεγάλη αποτυχία μας ως χώρα σε σύγκριση με την Τουρκία, έγκειται στο γεγονός ότι σε σπάνιες μόνον περιπτώσεις μεταλλάξαμε αυτόφωτα την κοινωνία και οικονομία μας ως αντίδραση σε κάποια κρίση. Ούτε βέβαια αντιδράσαμε καθ οιονδήποτε τρόπο με στόχο την αποτροπή των επακόλουθων κρίσεων χρησιμοποιώντας την οδό της διπλωματίας και των διεθνών ισορροπιών. «Όπλα» που η Τουρκική διπλωματία χρησιμοποιεί συνεχώς και με αυξανόμενη ένταση όσο μεγαλύτερο είναι το υπό διαμόρφωση πρόβλημά της. Η αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάνης εντάσσεται σε αυτό το «ιστορικό της παίγνιο».
 
Τα βασικότερα «δομικά αντανακλαστικά» επάνω στα οποία αναδύθηκε η Τουρκία του Ερτογκάν αναδεικνύουν εκείνα ακριβώς που αδυνατούμε να προωθήσουμε αποτελεσματικά ως χώρα:  Α. Αναπτύχθηκαν νέες δομές επιχειρηματικότητας. Νέα τοπικά και περιφερειακά μοντέλα με βάση τις ιδιαιτερότητες των περιφερειών και την δυνατότητα στήριξης παράλληλων δομών όπως παιδεία και υγεία. Β. Δόθηκαν κίνητρα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων Γ. Προωθήθηκαν ανεξάρτητοι θεσμοί με περιορισμένο ρόλο που όμως αποτελούσε καινοτομία στην μέχρι εκείνη την στιγμή λειτουργία του κράτους. Ε. Τα τοπικά Ισλαμικά συμβούλια έδρασαν με ρόλο τόσο στην επιχειρηματικότητα όσο και την ανάδειξη των ουσιαστικών δομών υποστήριξης της κοινωνίας όπως παιδεία και υγεία, ως βάση του «υγιούς καπιταλισμού» που προήγαγε το νέο καθεστώς. ΣΤ. Το τραπεζικό σύστημα βοήθησε ουσιαστικά στην στήριξη συνεταιριστικών επιχειρήσεων αναπτύσσοντας σχέσεις μέσω ενός παράλληλου πλέγματος «ισλαμικής εμπιστοσύνης» που ενίσχυσε την ανάδειξη ομίλων με σφαιρική περιφερειακή ισχύ. Με λίγα λόγια δόθηκε σε μία δεκαπενταετία η ώθηση και στήριξη μίας νέας μορφής εκσυγχρονισμού με νέες δομές και δεσμούς.
 
Αυτοί ήταν οι βασικοί λόγοι που η Τουρκία αναπτύχθηκε και το πραξικόπημα απέτυχε. Κάθε αναπτυξιακός κύκλος όμως με τα χαρακτηριστικά ανάπτυξης της Τουρκίας ακολουθείται από έντονη ύφεση ή κατά πολλούς από το σκάσιμο της «φούσκας». Η Τουρκία πέραν των γεωστρατηγικών της προβλημάτων λόγω Συρίας, βρίσκεται στο τέλος του αναπτυξιακού της κύκλου. Κατά συνέπεια, εύκολα γίνεται αντιληπτός ο λόγος για τον οποίο σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι ανάγκη να δοθούν νέα «ερείσματα συνοχής» από τον Ερντογκάν- έστω και αν δημιουργούν ιστορικές αμφισβητήσεις- προκειμένου η γενιά που ανέδειξε να παραμείνει ισχυρή. Σε κάθε περίπτωση όμως, το μοντέλο της Τουρκίας εμπεριέχει στοιχεία που προσαρμοζόμενα θα μπορούσαν να αποτελούν βάση ενός δίκαιου και ηθικού μοντέλου εκσυγχρονισμού για την χώρα μας.  

Facebook Comments