Ο τυφώνας Τραμπ στις ΗΠΑ παρέσυρε στο διάβα του τα πάντα: δημοσκόπους, επιτελείς κομμάτων εξουσίας, οικονομικές, πολιτικές και ακαδημαϊκές ελίτ. Η νίκη του προκλητικά ακραίου στις απόψεις μεγιστάνα ήρθε κυρίως από τους λευκούς άνδρες χωρίς ανώτατη εκπαίδευση (white non-college males) της λεγόμενης «Ζώνης της σκουριάς» (Rust Belt), μιας ευρείας ζώνης στις βόρειες και βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ που μαστίζεται από την προοδευτική αποβιομηχάνιση και τη δημογραφική παρακμή.
 
Η εργατική και η μεσαία τάξη άλλοτε εύπορων περιοχών νιώθουν προδομένες και αφημένες στη μοίρα τους, τη στιγμή που βλέπουν τις αναδυόμενες και πιο μορφωμένες τάξεις των ψηφιακών και επιστημονικών ελίτ να ευημερούν παράγοντας καινοτομία μέσω εφαρμογών κινητών, ρομποτικής, νανοηλεκτρονικής και έξυπνης ενέργειας. Πολεμική ιαχή όλων των οικονομικά περιθωριοποιούμενων, κοινωνικά υποβαθμιζόμενων και ανασφαλών τάξεων είναι: «Αναχαιτίστε την παγκοσμιοποίηση και προστατέψτε μας από τη νέα φτώχεια!».
 
Αυτό είναι το σύνθημα που εργαλειοποίησε αριστοτεχνικά και πολύ κυνικά ο – κατά τα άλλα άσχετος με οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης – Ντόναλντ Τραμπ για να αναρριχηθεί στην Προεδρία των ΗΠΑ. Διότι, όπως φάνηκε και από το βρετανικό δημοψήφισμα για το Brexit, το κύμα υπέρ του οικονομικού προστατευτισμού, της εθνικιστικής αναδίπλωσης και της αντιπαγκοσμιοποίησης είναι πλέον πανίσχυρο στα άλλοτε κραταιά προπύργια του οικονομικού φιλελευθερισμού και ωθεί το εκλογικό σώμα ολοένα και περισσότερο προς τα άκρα – κυρίως προς την άκρα Δεξιά. Ο Τραμπ μπορεί να μην είχε επεξεργασμένες και κοστολογημένες προτάσεις για πολλά θέματα, αυτό όμως δεν είχε καμία σημασία μπροστά στο ωστικό κύμα της αντιπαγκοσμιοποίησης: του αρκούσε να σφυροκοπά με απλοϊκά συνθήματα την Κίνα, το παγκόσμιο εμπόριο και τις «διεθνοποιημένες και διεφθαρμένες ελίτ» για να νικήσει, ακριβώς όπως είχε συμβεί και στον ευρωπαϊκό Μεσοπόλεμο, όταν η άνοδος του φασισμού διέκοψε αιματηρά τη λεγόμενη «πρώτη παγκοσμιοποίηση» των προηγούμενων δεκαετιών.
 
Μπορεί να λέγεται συχνά ότι «η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται», όμως η ακαταμάχητη άνοδος ενός δημαγωγού και υπερσυντηρητικού εκφραστή της μισαλλοδοξίας και του φόβου αποδεικνύει ότι το βασικό μοτίβο παραμένει το ίδιο: η οικονομική ανασφάλεια οδηγεί στο αίσθημα αλλοτρίωσης, στην αγανάκτηση και στη ριζοσπαστική αναζήτηση άμεσων λύσεων υπέρ του «λαού», μιας αδιαμόρφωτης φαντασιακής κοινότητας που ο καθένας αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Η ανασφαλής μάζα των αλλοτριωμένων στρέφεται ενστικτωδώς προς ένα χαρισματικό ηγέτη που θα της υποσχεθεί επαναφορά της προηγούμενης ευημερίας δια της προστασίας των «ντόπιων» απέναντι στους διεθνείς ανταγωνιστές. Αυτό πούλησε προεκλογικά ο λόγος του πλουτοκράτη Τραμπ και έπιασε.
 
Έτσι, δύο μόλις ημέρες μετά τον αναπάντεχο θρίαμβο του Τραμπ, οι ηγέτες και των δύο κομμάτων στο Κογκρέσο ανακοίνωσαν ότι δε θα κυρώσουν την Διειρηνική Συμφωνία Συνεργασίας (Trans-Pacific Partnership) μεταξύ των ΗΠΑ και ένδεκα εθνών της Ασίας, της Νότιας Αμερικής και του Ειρηνικού Ωκεανού, που η κυβέρνηση Ομπάμα είχε διαπραγματευτεί ως αντίβαρο απέναντι στην άνοδο της Κίνας. Επίσης, η Επίτροπος Εμπορίου της ΕΕ Σεσίλια Μάλμστρεμ παραδέχθηκε δημόσια ότι η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων ΗΠΑ-ΕΕ (γνωστή ως TTIP) θα παγώσει και αυτή για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Τέλος, ο Τραμπ υποσχέθηκε να ξηλώσει ακόμα και τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (γνωστή ως NAFTA), που έχει άρει τους εμπορικούς δασμούς μεταξύ των ΗΠΑ, του Καναδά και του Μεξικού από την δεκαετία του 1990, πάντα στο όνομα της προστασίας των Αμερικανών εργαζόμενων στις παραδοσιακές και συχνά ενεργοβόρες και μη αποδοτικές βιομηχανίες.
 
Θεωρώ ότι η στάση μέρους της Αριστεράς και των προοδευτικών δυνάμεων απέναντι στην αναστροφή της παγκοσμιοποίησης είναι επικίνδυνη: την υποστηρίζουν χάριν της προστασίας των λαϊκών τάξεων, τη στιγμή που ο οικονομικός προστατευτισμός συνδυάζεται συχνά με εθνικιστική αναδίπλωση και ρατσιστικές αντιλήψεις και καταλήγει σε συγκρούσεις και αιματοχυσία. Επιπλέον, σε αντίθεση με τον Μεσοπόλεμο, σήμερα η κλιματική αλλαγή είναι πια μια πανανθρώπινη απειλή που δε γνωρίζει σύνορα. Όμως ο Ντόναλντ Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα προσπαθήσει να καταργήσει τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ απέναντι στη διεθνή κοινότητα με την Συμφωνία του Παρισιού του Δεκεμβρίου 2015 επειδή διατείνεται – αυτός και οι υποστηρικτές του βαρόνοι των επιχειρήσεων πετρελαίου, σχιστολιθικού αερίου και άνθρακα – ότι πρόκειται για μια «απάτη των Κινέζων και των φιλελεύθερων ελίτ».
 
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι α λα καρτ, αλλά ενιαία: στον ίδιο πλανήτη αυξάνονται διαρκώς οι συναλλαγές και το εμπόριο και οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η νέα φτωχοποίηση πλήττει ασύμμετρα τις λαϊκές τάξεις και τις φτωχότερες χώρες, τόσο λόγω ελλιπούς προσαρμογής στα νέα οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα όσο και λόγω της υπερθέρμανσης της Γης. Οι λύσεις σε αυτά τα ζωτικής σημασίας προβλήματα δεν μπορεί παρά να είναι διεθνικές, όχι λαϊκιστικές και απομονωτιστικές.

Facebook Comments