Ο λύκος της Wall Street

Εδώ και αρκετά χρόνια αναρωτιόμουν  πώς είναι δυνατό ο Αμερικανικός κινηματογράφος να μην μπορεί να παράγει μια ταινία με την οποία να στηλιτεύει  αποτελεσματικά όσα συμβαίνουν στις αγορές  τα τελευταία χρόνια,   αποτέλεσμα  όπως γνωρίζουμε της υπερτροφικής διόγκωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Ακόμη και η ταινία που βασιζόταν στα πραγματικά περιστατικά της κατάρρευσης της Lehman Brothers,  με πρωταγωνιστές μεγάλους ηθοποιούς όπως ο Τζέρεμι  Αιρονς,  ο Κέβιν Σπέισι και η Ντέμι Μουρ (Margin Call – Ο δρόμος του χρήματος, 2010), απέτυχε να περάσει μηνύματα  στο πλατύ κοινό, ενώ μόνο ο «δικός μας» Κώστας Γαβράς με «Το Κεφάλαιο» μπόρεσε να ευαισθητοποιήσει περισσότερους για τα καίρια ζητήματα της αλαζονικής συμπεριφοράς πολλών εκ των ταγών του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Η προφανής απάντηση είναι ότι είναι αντιφατικό να προσδοκούμε ότι οι Αμερικανοί που εξέθρεψαν την παγκοσμιοποίηση, ανέπτυξαν τις κατάλληλες τεχνολογικές εφαρμογές και επέβαλλαν τη θεσμική απελευθέρωση να παράγουν ταινίες που θα έχουν ως μήνυμα τον αιχμηρό καταγγελτικό λόγο για τη μετάπτωση του χρηματοπιστωτικού κλάδου σε απέραντο στίβο καθημερινού στοιχηματισμού με έντονα νεοδαρβινικά χαρακτηριστικά.

Να όμως που εκτός από τα σχετικού περιεχομένου ντοκιμαντέρ   που φυσιολογικά δεν ακουμπούν το ευρύ κοινό, το Χόλλυγουντ έκανε την έκπληξη:  με την ταινία «Ο λύκος της Wall Street», που αυτές τις μέρες προβάλλουν οι αθηναϊκοί κινηματογράφοι , ο αειθαλής σκηνοθέτης Μάρτιν Σκορτσέζε μεταφέρει την πραγματική  ζωή του χρηματιστή Τζόρνταν Μπέλφορντ  (εκπληκτικός ο Ντι Κάπριο στο ρόλο ) που μέσα σε λίγα χρόνια έκανε τεράστια περιουσία εξαπατώντας επενδυτές για να να καταλήξει στη συνέχεια στη φυλακή καταφέρνοντας να κόψει την ανάσα του θεατή με όσα πραγματεύεται από τη ζωή του.   Αν διαβάσατε ότι η διάρκεια της ταινίας είναι υπερβολική και το σενάριο «το παρακάνει», παρακαλώ αγνοήστε το.

Ο Σκορτσέζε, χρησιμοποιεί  ένα κοκτέιλ γεμάτο από ιερόδουλες, πλούτη χωρίς όρια με πολυτελή σκάφη –αυτοκίνητα και ελικόπτερο, αλλά και κοκαΐνη, συνταγή που έχει άλλωστε χρησιμοποιήσει σε πολλές ταινίες του, για να πετύχει τη μέγιστη συγκέντρωση του θεατή. 

Έχοντας αφομοιώσει τα της λειτουργίας των αγορών καλύτερα και από τους έμπειρους επαγγελματίες της επενδυτικής κοινότητας, γνωρίζει ότι μόνο ένα αδιάλειπτο κρεσέντο από τις απεχθέστερες συνιστώσες της απληστίας και του υπερτροφικού εγώ, μπορούν να οδηγήσουν το θεατή να βγει από τον κινηματογράφο με τη διάθεση «να κάνει κάτι» για να αλλάξει αυτό που συμβαίνει στις αγορές.

Εξηγείται ,έτσι,  η υπερβολή του  ευρηματικού σεναρίου  καθώς υπηρετεί  τη φιλόδοξη  στόχευσή του. Ο χαρισματικός πωλητής Μπέλφορντ , ιστορικός χρηματιστής της Wall Street,  συγκεντρώνει την ομάδα των πρώτων πιστών στο όραμά του με βάση τη διαίσθησή του ότι μπορεί να γίνουν σαν και αυτόν ! Η ονομασία της εταιρείας του (Stratton Oakmont)  παραπέμπει σε μεγάλες επιτεύγματα ονομαστών θαλασσοπόρων.

Ο τρόπος που πουλούν τις μετοχές – σκουπίδια (penny stocks) ευφυέστατος , με την έξαψη της προσδοκίας του γρήγορου κέρδους. Και «στο καπάκι» η επόμενη επενδυτική πρόταση, εξίσου υψηλής επικινδυνότητας. Καμία σκέψη για τοποθετήσεις σε ποιοτικές μετοχές με την  προσδοκία λελογισμένων αποδόσεων σε εύλογο βάθος χρόνου από τη διακράτησή τους.

Εισαγωγή εταιρειών με ευφάνταστο σενάριο ταχείας ανάπτυξης των μεγεθών τους,  επικεντρώνοντας στην  εταιρεία παπουτσιών Στηβ Μέντεν (μία από τις 35 που εισήγαγε !) με στόχο τη γρήγορη αναρρίχηση της τιμής όσο είναι μικρός ο αριθμός των μετοχών που διαπραγματεύονται (free float). Άφθονη  και άμετρη χρήση ναρκωτικών και υπηρεσιών call girls για την επίτευξη των στόχων με το απαραίτητο ντοπάρισμα.

Παθιασμένοι λόγοι του ιδρυτή προς τα στελέχη που μοιάζει με  σύγχρονο  Μεγαλέξανδρο όταν  κραυγάζει «πολεμικές ιαχές» προς τους πωλητές του ώστε εκείνοι να  φαντασιώνουν ότι επιτίθενται  κατά των Περσών στα Γαυγαμήλα την ώρα που τηλεφωνούν στους πελάτες, καθώς  αυτοί  πρέπει  με κάθε τρόπο να συνομολογήσουν με την προτεινόμενη επενδυτική πρόταση !

Κάποτε όμως όλα τελειώνουν. H SEC (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ)  και το FBI τον βάζουν στο στόχαστρο. Αστικού και ποινικού χαρακτήρα οι κατηγορίες σε βάρος του. Οι ελιγμοί των συνηγόρων του για να γλυτώσει τη φυλακή απορρίπτονται από τον αλαζονικό χρηματιστή και όταν υιοθετούνται είναι αργά. Καταλήγει στη φυλακή όπου όμως σύντομα ξαναρχίζει να παραδίδει σεμινάρια πωλήσεων και να βγάζει πάλι λεφτά ! Άλλωστε, και ο πραγματικός Μπέλφορντ έχει σήμερα δική του τηλεοπτική εκπομπή και δίνει συμβουλές για το πώς μπορεί κάποιος να πλουτίσει: είναι το στίγμα της σημερινής κοινωνίας που διατηρεί πάντα στο θρόνο τον καλό πωλητή…

Αήττητος λοιπόν ο καπιταλισμός  στη σύγχρονη νεοδαρβινική εκδοχή του: καταπίνει τον ηττημένο και συνεχίζει. Άλλωστε έτσι δεν έγινε και στην πραγματικότητα σε όλες τις δυτικές οικονομίες;

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα συγκεντρώθηκε σε λιγότερες –ισχυρότερες και ασφαλέστερες τράπεζες μειώνοντας τον αριθμό των μεσαίων και μικρών φορέων (στην Ελλάδα σχεδόν εξάλειψε ολοσχερώς μικρές & μεσαίες τράπεζες !) με χιλιάδες εργαζόμενους στην ανεργία. Το FBI, η SEC, το Υπουργείο Δικαιοσύνης στις ΗΠΑ και οι ομόλογες αρχές σε άλλες χώρες φρόντισαν γι’ αυτό.

Ο Σκορτσέζε μας αφήνει με μια στυφή επίγευση. Η τιμωρία του Μπέλφορντ  είναι αρκετή για την αντιμετώπιση άκρατων μορφών απληστίας και αλαζονείας από άλλους υποψήφιους; Όχι, απαντά έμμεσα, όσο υπάρχουν οι πολλαπλοί φορολογικοί παράδεισοι (ο Μπέλφορντ προτιμά την παραδοσιακή Ελβετία για να κρύψει τα κέρδη του από τις απάτες και το ξέπλυμα χρήματος), η ελευθεριότητα των συναλλαγών μακρυά από εποπτικές αρχές κοκ.

Όμως, πέντε και πλέον χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers παραμένει η συνύπαρξη εμπορικής και επενδυτικής τραπεζικής ενώ η εφαρμογή του κανόνα Volcker κατηγορείται ως γραφειοκρατικό νομοθέτημα που συμβάλει στη μείωση της ρευστότητας του συστήματος (Economist 14/12/2013). Δεν φαίνεται λοιπόν ότι οι κυβερνήσεις έχουν την ισχύ για να πάρουν τις συντονισμένες εκείνες πρωτοβουλίες για την ουσιαστική αλλαγή της αρχιτεκτονικής του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Απέκτησαν όμως στο πρόσωπο του Σκορτσέζε,   ένα απροσδόκητο σύμμαχο που καθοδηγεί με μαεστρία τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο σε μια ακόμη μεγάλη ερμηνεία !