Γιατί ο Ντράγκι δεν θα βγάλει το «μπαζούκα»

«Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εισέρχεται σε αχαρτογράφητες περιοχές». «Το επόμενο μεγάλο πείραμα των κεντρικών τραπεζών». «Οι τράπεζες θα πληρώνουν για να καταθέτουν κεφάλαια για ένα 24ωρο».

Ο Μάριο Ντράγκι, διοικητής της ΕΚΤ, είναι έτοιμος να κυριαρχήσει και πάλι στα πρωτοσέλιδα, στην επόμενη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ στις 5 Ιουνίου. Τα ανοιχτά υπονοούμενα το τελευταίο διάστημα ότι η ΕΚΤ θα δράσει εναντίον του κινδύνου χαμηλού πληθωρισμού στην ευρωζώνη, έχουν οδηγήσει τις αγορές στο συμπέρασμα ότι η ΕΚΤ θα περάσει σε αρνητικά επιτόκια –θα χρεώνει δηλαδή τις τράπεζες για να χρησιμοποιούν τον overnight μηχανισμό καταθέσεων.

Αν γίνει, η ΕΚΤ θα είναι η πρώτη από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες που θα δοκιμάσουν αυτό το βήμα. Ο στόχος θα είναι να αποδυναμωθεί το ευρώ και να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες να δανείσουν περισσότερο στις διψασμένες για ρευστό επιχειρήσεις των πιο αδύναμων κρατών της Ευρώπης. Για τον κ. Ντράγκι, θα είναι μια ευκαιρία να δώσει τις διαπιστεύσεις του ως αποφασιστικός κεντρικός τραπεζίτης.

Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: Το αρνητικό επιτόκιο στον μηχανισμό καταθέσεων της ΕΚΤ – που είναι σήμερα μηδέν δηλαδή 25 μονάδες βάσης κάτω από το βασικό επιτόκιο– ίσως έχει μικρή επίδραση. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια στην αγορά μπορεί να πέσουν λίγο, αλλά οι επιδράσεις ίσως έχουν ήδη σε μεγάλο βαθμό προεξοφληθεί, προειδοποιούν οι αναλυτές.

«Είναι ένα από εκείνα τα μέτρα που θα έχουν μια κάποια επίδραση αλλά όχι φοβερά μεγάλη –λίγο με την διαφορά που θα κάνουν στην τοποθέτηση πόρων και λίγο με την αποδυνάμωση στου ευρώ- αλλά δεν είναι αυτό μεγάλο μπαζούκα», σχολιάζει ο Gabriel Stein του Oxford Economics.

Ο κ. Ντράγκι θα λάβει πάντως τα εύσημα ότι είναι καινοτόμος. Η κεντρική τράπεζα της Δανίας έχει χρησιμοποιήσει τα αρνητικά επιτόκια για να ελέγχει την κορώνα, αλλά όχι στο πλαίσιο ευρύτερου οικονομικού πακέτου στήριξης.

Το αρνητικό επιτόκιο της ΕΚΤ στον μηχανισμό καταθέσεων θα έχει όμως μικρότερη επίδραση τώρα, απόσο θα είχε λίγους μήνες νωρίτερα. Στις κρίσεις μετά το 2007, η ΕΚΤ μείωσε δραματικά τα επιτόκια αλλά, που είναι ακόμη πιο σημαντικό, πλημμύρισε το χρηματοπιστωτικό σύστημα με ρευστότητα μέσω των επιχειρήσεων μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης (longer term refinancing operations -LTRO).

Καθώς το χρηματοπιστωτικό σύστημα πλημμύριζε με ρευστότητα, το κόστος overnight δανεισμού στην αγορά, που παλαιότερα βρισκόταν κοντά στο βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ, έπεσε στο κατώτατο επίπεδο που καθορίζεται από το επιτόκιο καταθέσεων. Αν το επιτόκιο καταθέσεων γινόταν αρνητικό τότε, ίσως ακολουθούν και τα overnight επιτόκια.

Καθώς οι οικονομικές συνθήκες στην ευρωζώνη έχουν βελτιωθεί, όμως, οι τράπεζες έχουν αποπληρώσει τα κεφάλαια από τα LTRO, μειώνοντας δραματικά τα ποσά υπερβάλλουσας ρευστότητας. Ως εκ τούτου, τα overnight επιτόκια –που αποτελούν σημεία αναφοράς για το κόστος δανεισμού γενικότερα στην οικονομία- έχουν επιστρέψει προς το επίπεδο του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ στο 0,25.

Αν το βασικό επιτόκιο μειωθεί κατά 10 ή 15 μ.β. τον Ιούνιο και το επιτόκιο καταθέσεων πέσει σε αρνητικά επίπεδα, τα επιτόκια overnight στην αγορά θα πέσουν, αλλά πιθανόν όχι κάτω από το μηδέν.

Σε κάποιους θα προσφέρει ανακούφιση. Μια ανησυχία της ΕΚΤ ήταν ότι οι αγορές θα δυσλειτουργήσουν. Τα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών της τράπεζας θα μπορούσαν να «τρελαθούν» με τα αρνητικά επιτόκια. Τα money market funds θα μπορούσαν να «στεγνώσουν» δημιουργώντας προβλήματα ρευστότητας. Θα μπορούσε να επέλθει υπερανάληψη κεφαλαίων, καθώς δεν επιβάλλονται αρνητικά επιτόκια στο ρευστό.

Αν τα επιτόκια overnight παραμείνουν σε θετικά εδάφη, ο κίνδυνος θα είναι λιγοστός. Αλλά θα είναι και οι επιδράσεις λιγοστές.

Μια μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ «θα κατεβάσει ελαφρώς το κόστος δανεισμού αλλά δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει το παιχνίδι με την έννοια να απελευθερώσει κανάλια δανεισμού στην πραγματική οικονομία», σχολιάζει ο Guiseppe Maraffino της Barclays.

Στο ευρώ, οι επιδράσεις ίσως να έχουν ήδη προεξοφληθεί επί το πλείστον. Το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα ανήλθε στο σχεδόν $1,40 πριν τα σχόλια του κ. Ντράγκι στις αρχές Μαΐου. Έχει υποχωρήσει έκτοτε κάτω από το $1,37.

«Αμφιβάλλουμε ότι από μόνο του το αρνητικό επιτόκιο θα είναι αρκετό για να ξεκινήσει bear (πτωτική) τάση στο ευρώ», εκτιμά ο Chris Turner της ING. Τα μέτρα στήριξης της ΕΚΤ θα προσελκύσουν περισσότερες επενδύσεις στις περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης, οπότε οι κινήσεις του Ιουνίου «ίσως δεν έχουν μεγάλη επίδραση όσον αφορά τις πιέσεις στο ευρώ», προσθέτει η Jane Foley της Rabobank.

Οι παρατηρητές περιμένουν ότι οι μειώσεις επιτοκίων του Ιουνίου θα συνοδευτούν με άλλα μέτρα, όπως οι ενέσεις ρευστότητας με στόχο την βοήθεια μικρών επιχειρήσεων που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Αλλά η ΕΚΤ δύσκολα θα προχωρήσει σε «ποσοτική χαλάρωση», ένα στυλ προγράμματος που θα προκαλούσε σημαντική αύξηση στα ποσά υπερβάλλουσας ρευστότητας στο σύστημα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η επιβολή αρνητικών επιτοκίων στον μηχανισμό καταθέσεων της ΕΚΤ, θα είναι μάταιη. Πράγματι, αν ο στόχος του κ. Ντράγκι είναι να τονώσει τις επιχειρήσεις και την καταναλωτική εμπιστοσύνη, θα είναι ό,τι ακριβώς πρέπει. Ενας Ευρωπαίος τραπεζίτης σχολίασε: «Δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι μια πολύ θεαματική κίνηση, αλλά δεν είναι –και αυτό ακριβώς θέλει η ΕΚΤ αυτή την στιγμή».