Η Οδύσσεια της Ελληνικής μεσαίας τάξης

H μεσαία τάξη χαρακτηρίζεται από πολλούς ως η θεμέλια λίθος της δημοκρατίας. Η ευημερία της θα έπρεπε λοιπόν να θεωρείται ως κεφαλαιώδους σημασίας ζήτημα από τους υποστηρικτές του δημοκρατικού πολιτεύματος. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον λοιπόν να δούμε ποιες είναι οι, έως τώρα, επιπτώσεις της παρούσας πολυετούς κρίσης στην ελληνική μεσαία τάξη.

Κατ’αρχήν πρέπει να οριστεί η μεσαία τάξη. Η Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμων (Household Budget Survey) της ΕΛΣΤΑΤ χωρίζει τα νοικοκυριά σε οκτώ εισοδηματικές κατηγορίες. Μπορούν λοιπόν οι δύο κατηγορίες που αντιστοιχούν σε χαμηλότερα εισοδήματα (0 – 1100 Ευρώ) να χαρακτηρισθούν ως η κατώτερη τάξη, οι τέσσερις ενδιάμεσες (1101 – 2800 Ευρώ) ως η μεσαία τάξη και τέλος οι δυο που αντιστοιχούν σε εισοδήματα μεγαλύτερα από 2.801 Ευρώ, να χαρακτηριστούν ως η ανώτερη τάξη.

Αφού ορίσαμε την μεσαία τάξη μπορούμε να δούμε την μεταβολή του αριθμού των νοικοκυριών που ανήκουν στις τάξεις της βάσει του παραπάνω ορισμού.

Όσο αναπάντεχο και αν είναι κάτι τέτοιο, ο αριθμός των νοικοκυριών που κατατάσσονται στην μεσαία τάξη αυξήθηκε κατά την διάρκεια της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, το 2016, στην μεσαία τάξη ανήκε περίπου το 54% των Ελληνικών νοικοκυριών έναντι 49,5% το 2008.

πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ίδιοι υπολογισμοί

Φυσικά, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός πως η ορισμένη παραπάνω ως ανώτερη τάξη εξαερώθηκε, χάνοντας τα 2/3 της μάζας που είχε πριν την κρίση. Το πιθανότερο είναι πως τα νοικοκυριά που «εγκατέλειψαν» την ανώτερη τάξη μετακινήθηκαν στα αμέσως χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια (αν και κάθε άλλο παρά σπανίζουν οι ανεκδοτολογικές διηγήσεις που περιγράφουν πολύ πιο ακραίες εισοδηματικές μεταβολές). Ταυτόχρονα, η «κατώτερη τάξη» διπλασίασε το μέγεθος της μιας και το 2016 περιλάμβανε περίπου το 33% των νοικοκυριών σε σχέση με 15% το 2008.

Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η μεταβολή του αριθμού των νοικοκυριών που περιλαμβάνει η κάθε μια από τις οκτώ εισοδηματικές κατηγορίες.

πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ίδιοι υπολογισμοί

Ο συνδυασμός του παραπάνω γραφήματος με το αμέσως επόμενο, που παρουσιάζει ποιο ποσοστό του συνόλου της μεσαίας τάξης αντιστοιχεί σε κάθε μια από τις τέσσερις εισοδηματικές κατηγορίες της,  καθιστά ξεκάθαρο το γεγονός πως η ελληνική μεσαία τάξη έγινε, κατά μέσο όρο, φτωχότερη. Είναι ενδεικτικό πώς ενώ το 2008 οι δύο χαμηλότερες εισοδηματικές κατηγορίες της αντιστοιχούσαν στο 45% του συνόλου, το αντίστοιχο ποσοστό το 2016 ήταν λίγο μεγαλύτερο του 55%.

πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ίδιοι υπολογισμοί

Συμπερασματικά, καταλήγουμε πως η Ελληνική μεσαία τάξη μπορεί να μην μειώθηκε αριθμητικά κατά την διάρκεια της κρίσης αλλά έγινε, δυστυχώς, φτωχότερη. Μακάρι η σχετική αυτή ανθεκτικότητα να διατηρηθεί και σύντομα να καλλιεργηθούν οι συνθήκες που θα οδηγήσουν σε , εκ νέου, ανοδική εισοδηματική κινητικότητα των νοικοκυριών.