Η «τεχνητή» αύξηση των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες

Αν γνωρίζετε κάποιον που αποφάσισε να βάλει τα χρήματά του και πάλι στις ελληνικές τράπεζες ενώ ακόμα είμαστε σε καθεστώς capital controls, λιτότητας, υψηλού χρέους, συνεχούς εποπτείας και αβεβαιότητας για το αποτέλεσμα των stress tests, τότε ναι η «επιστροφή των καταθέσεων» που καταγράφεται θα έχει κάποια εξήγηση ουσίας. Γιατί κατά τα άλλα η εικόνα είναι τεχνητή και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η βελτίωση δεν αποτελεί αποτέλεσμα τις επιστροφής της εμπιστοσύνης των καταθετών.

Εδώ και κάποιους μήνες τόσο από τα στοιχεία της ΤτΕ, όσο και από τα στοιχεία στα οικονομικά αποτελέσματα των συστημικών τραπεζών διαβάζουμε για αύξηση των καταθέσεων. Πριν μερικές ημέρες δόθηκαν στη δημοσιότητα τα τελευταία στοιχεία του Δεκεμβρίου (ΤτΕ), σύμφωνα με τα οποία οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα παρουσίασαν μηνιαία αύξηση κατά 2,5 δισ. ευρώ έναντι αύξησης κατά 273 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα και ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής διαμορφώθηκε στο 4,7% από 4,8% τον προηγούμενο μήνα. Επίσης, ο  ετήσιος ρυθμός μεταβολής του συνόλου των καταθέσεων διαμορφώθηκε στο 4,5% από 7,0% τον προηγούμενο μήνα, ενώ η μηνιαία καθαρή ροή ήταν αρνητική κατά 734 εκατ. ευρώ, έναντι θετικής καθαρής ροής 1.760 εκατ. ευρώ το Νοέμβριο του 2017.

Για το σύνολο του 2017 τα στοιχεία ήταν επίσης θετικά. Η καταθετική βάση των τραπεζών έκλεισε το 2017 στο υψηλότερο επίπεδο της εποχής των capital controls, αφού για πρώτη φορά από το Μάιο του 2015 έσπασε το φράγμα των 125 δισ. ευρώ. Μέσα σε αυτό το διάστημα, καταγράφηκαν καθαρές εισροές 7,35 δισ. ευρώ.

Όπως αποκάλυψαν οι ελληνικές συστημικές τράπεζες σε συναντήσεις που είχαν με την JP Morgan στην Αθήνα πριν μερικές ημέρες, αναμένουν συνέχιση των εισροών καταθέσεων αλλά δεν αναμένουν σημαντική επιτάχυνση στο βραχυπρόθεσμο διάστημα. Τα χρήματα σε κυκλοφορία παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, στα 36 δισ. το Νοέμβριο του 2017 (από 50 δισ. το πρώτο εξάμηνο του 2015) αλλά θα χρειαστούν περισσότερα κίνητρα για να επιστρέψουν στις τράπεζες ως καταθέσεις, όπως είπαν.

Τι συμβαίνει όμως στην πράξη;

Σύμφωνα με αναφορές, στα στοιχεία του 2017 η αύξηση του τελευταίου μήνα του χρόνου, προήλθε στο μεγαλύτερο βαθμό από κοινοτικές επιδοτήσεις, περί τα 1,2 δισ. ευρώ, που καταβλήθηκαν σε αγρότες, ενώ στην άνοδο των μεγεθών συνέβαλαν επίσης το κοινωνικό μέρισμα ύψους 750 εκατ. ευρώ, αλλά και το δώρο Χριστουγέννων στους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα, που υπολογίζεται στα 1,6 δισ. ευρώ.

Με λίγα λόγια, ο μποναμάς Τσίπρα και το δώρο Χριστουγέννων καταγράφονται ως στοιχεία για την βελτίωση της εικόνας του τραπεζικού συστήματος και την αύξηση των καταθέσεων. Πείτε μου, τα δυο αυτά αποτελούν απόδειξη της επιστροφής της εμπιστοσύνης των καταθετών; Διασφαλίζεται έτσι η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών;

Προφανώς όχι. Και δεν είναι μόνο αυτό. Σύμφωνα με τραπεζικούς κύκλους, η συσσώρευση-μαμούθ ρευστότητας από το Δημόσιο – πείτε το υπερπλεόνασμα, πείτε το φορο-λαίλαπα, πείτε το «τσεκούρι» στις δαπάνες – δημιουργεί μία εσφαλμένη εικόνα αύξησης των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες και βελτίωσης του κλίματος. Και αυτό γιατί λόγω της ύπαρξης των capital controls, της αυξημένης χρήσης καρτών αλλά και της ιδέας της φορο-λοταρίας, οι Έλληνες φορολογούμενοι και ασφαλισμένοι μεταφέρουν συνεχώς τα κεφάλαιά τους προς τους λογαριασμούς διαφόρων κρατικών φορέων, κι έτσι παραμένουν στο τραπεζικό σύστημα και «μετρώνται», ενώ παράλληλα δεν περισσεύουν λεφτά για… εκροές. Αυτό προφανώς «τεχνητά», βελτιώνει την γενικότερη εικόνα των τραπεζών.

Εν τω μεταξύ, τα στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ότι όχι μόνο δεν έρχονται στην ουσία καταθέσεις αλλά ότι τα μετρητά των νοικοκυριών τελειώνουν. Όπως καταγράφεται, το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα  των  νοικοκυριών το 2017 συνέχισε  να  μειώνεται λόγω της μείωσης του εισοδήματος από την ακίνητη περιουσία, καθώς και από ένα πλέγμα  υψηλής  φορολόγησης  των  εισοδημάτων μιας  ευρύτερης  κατηγορίας  μισθωτών  και συνταξιούχων, παρά το γεγονός ότι λαμβάνονται μέτρα στήριξης των οικονομικά ασθενέστερων νοικοκυριών.

Να σημειώσουμε ότι η  εγχώρια αποταμίευση κινείται κοντά στο 10% του ΑΕΠ από περίπου 17% που ήταν στις αρχές του 2000, την ώρα που στην ευρωζώνη το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 35%.

Το θέμα είναι ότι οι συνολικές καταθέσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα ήταν 160 δισ. ευρώ στο τέλος του 2014 και σήμερα είναι στα 126 δισ. ευρώ περίπου και πολύ κοντά στο επίπεδο που βρέθηκαν μετά το bank run που προκάλεσαν οι πρώτοι μήνες του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία το 2015, ενώ οι καταθέσεις που έχουν χαθεί από τις ελληνικές τράπεζες στα οκτώ χρόνια της κρίσης, ανέρχονται σε 115 δισ. ευρώ.

Η αύξησή τους το τελευταίο διάστημα – και το stop που έχει μπει στις εκροές αλλά και η βελτίωση της καταθετικής εικόνας των τραπεζών – δεν αποδεικνύουν την επιστροφή της εμπιστοσύνης, απλά υπογραμμίζουν, σε μεγάλο βαθμό, την φορομπηχτική στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης.