Το σύνδρομο του Παρθενώνος επανακάμπτει

Η Ελλάς, ήδη απο το Σύνταγμα της Τροιζήνας (1827) έχει αποκλείσει τη σύσταση κληρονομικής αριστοκρατίας, με μικρά διαλείμματα περιορισμένου εύρους που αφορούσαν αυστηρώς στην Βασιλική οικογένεια, όταν το πολίτευμα ήταν μοναρχικό. Στο εν ισχύι Σύνταγμα αυτό διατυπώνεται ως “τίτλοι ευγένειας ή διάκρισης ούτε απονέμονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες πολίτες”. Η έλλειψη αριστοκρατικών τίτλων και προνομίων ωστόσο, υποκαταστάθηκε εκ των πραγμάτων από άλλους κληρονομουμένους τίτλους, αυτούς της έγγειας ιδιοκτησίας.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς η Ελλαδική οικονομία ήδη απο τα πρώτα χρόνια μετά την Απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, οικοδομήθηκε γύρω απο την ιδιοκτησία και την οικοδομή καθώς και οι δραματικές κινήσεις και μετακινήσεις πληθυσμών μέσα στον Ελλαδικό χώρο. Επειδή όμως ξεφεύγει απο τους σκοπούς αυτού του άρθρου, σημειώνω απλώς ότι υπήρξε μια γενική απαξίωση κτημάτων και βοσκοτόπων της περιφέρειας και εντυπωσιακή εκτόξευση κτημάτων και ποιμνιοστασίων (στάνες) των αστικών κέντρων, με πρώτη την Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή της.

Η επικέντρωση της οικονομίας γύρω από την οικοδομή και τη διαχείριση της είχε πολλές θετικές και πολλές αρνητικές επιπτώσεις. Μια από αυτές, ιδιαιτέρως διαδεδομένη, ειναι η πεποίθηση ότι η ιδιοκτησία, ειδικά η κληρονομική, είναι η λύση για όλα τα οικονομικά προβλήματα. Όπως ακριβώς ο τίτλος ευγενείας σε άλλους πολιτισμούς αποτελούσε το κλειδί για μια ζωή κατά την οποία οι άλλοι οφείλουν να πληρώνουν τον κομιστή του, αντίστοιχες πεποιθήσεις αναπτύχθηκαν στους τυχερούς των οποίων τα πατρογονικά περιβόλια και στάνες βρέθηκαν εντός σχεδίου πόλεως.

Στην περίπτωση των ανεπτυγμένων ακινήτων το φαινόμενο αποκρυσταλλώνεται στο λεγόμενο “σύνδρομο του Παρθενώνος“. Ο ιδιοκτήτης που ως Έλλην έχει συνήθως άρνηση να αντιληφθεί ή να αποδεχθεί τους νόμους της οικονομίας και την αγορά, αποδίδει στο ακίνητο του μεταφυσικές περίπου ιδιότητες. Είναι ίσως έτοιμος να κάνει την παραχώρηση ότι υπάρχει ένα ακίνητο καλύτερο από το δικό του, ο Παρθενών, αλλά μέχρις εκεί. Αυτό είναι συνοπτικά το σύνδρομο: η πεποίθηση ότι αν υπάρχει κάποιο πιο επιθυμητό ή αξιόλογο ακίνητο απο το δικό μας αυτό το πολύ-πολύ είναι ο Παρθενώνας.

Θυμάμαι πόσο εντύπωση μου έκανε αυτό το φαινόμενο όταν πρωτοξεκίνησα στο χώρο των ακινήτων στην Ελλάδα. Λιγότερες φορές γνώρισα ιδιοκτήτες που αντιμετώπιζαν τα ακίνητα ως περιουσιακό στοιχείο, με συγκεκριμένη τιμή, τη συγκεκριμένη στιγμή και την εργασία μου ως υπηρεσία που πληρώνεται. Περισσότερο έπρεπε να διαχειριστώ αντιλήψεις μετά τα φυσικά. Ισχυρές πεποιθήσεις χωρίς αντιστοιχία στη πραγματική ζωή, αλλά τόσο κοινές και ριζωμένες όσο το ότι η παχυλή συνταξιοδότηση με εφάπαξ στα 40 είναι η λύση για να κινηθεί η αγορά.

Μετά βεβαίως ήρθε η κρίση και οι παλαιοί θεοί και δαίμονες αμφισβητήθηκαν. Ακόμα και οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις – άλλο ισοδύναμο τίτλου ευγένειας, ευτυχώς με περιορισμούς στη μεταβίβαση- ακόμα και η ιδιοκτησία. Με τρόπο βίαιο και εν πολλοίς άδικο, το πάρτυ των ακινήτων που κράταγε δεκαετίες έφτασε σε απότομο τέλος. Οι “Παρθενώνες” έγιναν ξαφνικά απλά διαμερίσματα σε μια πόλη που καιγόταν με συγκεκριμένη περιοδικότητα, σε μια χώρα που άδειαζε απο πληθυσμό.

Να μην ευλογήσω τα γένεια μου, αυτό καταφέραμε και το ανατρέψαμε σε πολλές νησίδες του αστικού ιστού, βάζοντας τις δυνάμεις της αγοράς να δουλέψουν. Προσελκύοντας κεφαλαία απο το εξωτερικό, γεμίζοντας τα άδεια καταστήματα μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, πείθοντας τους ιδιοκτήτες οτι δεν εχει νόημα να συσσωρεύουν χρέη. Το παιχνίδι στο κέντρο της πόλεως έχει ήδη γυρίσει. Και μαζί του επέστρεψε το “σύνδρομο του Παρθενώνος”.

Η κατάσταση είναι τόσο εύθραυστη και η οικονομία τόσο επιβαρυμένη και ευάλωτη που η γενίκευση του σε αυτη τη φάση παίζεται. Αντιθέτως, όπως σε καθε οικονομία που έχει γνωρίσει υφέσεις και ανακάμψεις, είμαι βέβαιος ότι κάθε φορά θα περιορίζεται μέχρι όλοι να αντιληφθούν οτι η αγορά λειτουργεί με συγκεκριμένους τρόπους.

Ένας είναι ο ανεκτίμητος Παρθενωνας παιδιά, τα υπόλοιπα ειναι απλώς κουρασμένα μπετά κι έχουν μια τιμή. Η αγορά τα λύνει αυτά, όχι η μεταφυσική.