Η μεγάλη πρόκληση της Ευρώπης, δοκιμασία για την Ελλάδα

Το 1907, κι αυτό είναι ελάχιστα γνωστό, οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν το πρώτο μεγάλο χρηματιστηριακό κραχ, με τρομακτικές συνέπειες στην πραγματική οικονομία, πολύ πριν από το γνωστό σε όλους κραχ του 1929. Τότε οι πολιτικοί κι οι οικονομικοί ηγέτες της χώρας αυτής, που σήμερα παραμένει η ισχυρότερη δύναμη στον Πλανήτη, παρά την μεγαλειώδη άνοδο της Κίνας, έπρεπε να αντιμετωπίσουν ένα σοβαρό δίλημμα. Είτε θα προχωρούσαν σε μια ουσιαστικότερη ενοποίηση του κράτους, ενισχύοντας του κεντρικούς θεσμούς της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και δημιουργώντας ομοσπονδιακή τράπεζα, εις βάρος της όποιας αυτονομίας της κάθε Πολιτείας η θα διέλυαν την Ένωση, που με κόπο κτίστηκε την επαύριο του Εμφυλίου Πολέμου από τον Λίνκολν και τους διαδόχους του.

Η επιλογή, που έκαναν ήταν η πρώτη. Σήμερα, ενόψει μάλιστα του δημοψηφίσματος που πραγματοποιείται την μεθεπόμενη Πέμπτη στην Βρετανία με λίαν πιθανό ενδεχόμενο της έξοδο της μεγάλης αυτής χώρας από την ΕΕ,  παρόμοιο δίλημμα αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ή θα ενισχύσει τους κεντρικούς, ευρωπαϊκούς θεσμούς της σταδιακά αλλά αποφασιστικά η θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Και τούτο διότι η πίεση, που δέχονται αυτόν τον καιρό η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ευρώ προέρχεται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίον η κοινότητα αυτή λειτουργεί. Αλλά όχι μόνον.

O κόσμος αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Από την Κίνα μέχρι την Μέση Ανατολή κι από την Ινδία μέχρι τη Βραζιλία, ο κόσμος μεταβάλλεται με τρόπο πρωτόγνωρο στην ανθρώπινη ιστορία. Η τρομακτική εξέλιξη στην τεχνολογία και στις επιστήμες αλλάζει τη μορφή του πλανήτη μας με ταχύτητες που ουδέποτε άλλοτε είχαν υπάρξει. Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες, οι αλλαγές ήταν αργές και μακρόσυρτες. Τα τελευταία 50- 60, οι αλλαγές είναι ταχύτατες κι ουσιαστικές. Η προσαρμογή σε αυτές τις μεταβολές είναι μοιραία μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Κι είναι βέβαιο ότι οι κοινωνίες εκείνες, που προσαρμόζονται γρηγορότερα, όπως οι αναδυόμενες της Ασίας κι οι ΗΠΑ, θα έχουν καλύτερες δυνατότητες επιβίωσης. Ενώ αντίθετα εκείνες, που αδυνατούν να προσαρμοσθούν κι επιχειρούν απεγνωσμένα να κρατηθούν γαντζωμένες στο παρελθόν, κινδυνεύουν με την εξαφάνιση, όπως ορίζει η δαρβινική θεωρία και διδάσκει η ιστορική εμπειρία. Και πολύ φοβόμαστε ότι οι χώρες της παλιάς Ευρώπης, όπως είναι η Γαλλία κι η Πορτογαλία, ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Και το δυστύχημα ότι σε ακόμα χειρότερη κατάσταση βρίσκεται η Ελλάδα.

Κι ο λόγος είναι η πολυδιάσπαση, ο γιγαντισμός κι οι εσωτερικές της αντιπαλότητες, που δεν επιτρέπουν τη δημιουργία ισχυρών κεντρικών θεσμών και δομών, που θα επέτρεπαν την συντονισμένη κι αποφασιστική λειτουργία της υπό συνθήκες μεγάλων αλλαγών κι ανακατατάξεων. Στην πραγματικότητα, η διεθνής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις κολοσσιαίες αλλαγές, που επιφέρουν η τεχνολογία κι η καινοτομία στην καθημερινότητα μας, ισοδυναμεί με έναν παγκόσμιο πόλεμο, οι συνέπειες του οποίου θα είναι καταλυτικές για την ανθρωπότητα. Και μέσα από τις κοσμοϊστορικές αυτές αλλαγές, που επέρχονται είναι βέβαιο ότι ο μεγάλος χαμένος θα είναι η Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι διαθέτει ισχυρή πολιτιστική παράδοση κι επί 5 περίπου αιώνες, από τον 14^ο αιώνα με τις μεγάλες ανακαλύψεις των θαλασσοπόρων της και μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε αναμφίβολα η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο. Είναι βέβαιο ότι αυτό αλλάζει με δραματικό τρόπο κι η Ευρώπη θα κινδυνεύσει να μείνει στο περιθώριο του παγκόσμιου γίγνεσθαι γιατί δεν μπόρεσε να προσαρμοσθεί εγκαίρως και να εκμεταλλευθεί τα όποια συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Επί δεκαετίες τώρα η Ευρώπη απέτυχε να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές. Εγκλωβισμένη καθώς ήταν από τον φόβο του κομμουνισμού, δημιούργησε ένα γιγαντιαίο κοινωνικό κράτος, που τώρα δεν αντέχει πλέον να εξυπηρετήσει κι αμέλησε να δημιουργήσει θεσμούς, δομές και πλούτο σύμφωνα με τις συνθήκες, που επέρχονταν εξαιτίας της πρωτοφανούς ανάπτυξης της τεχνολογίας, της επιστήμης, της καινοτομίας, της εκπαίδευσης.