Διδάγματα από τα δυο συλλαλητήρια για το μακεδονικό

Οι αναπάντεχες επιτυχίες των «μακεδονικών» συλλαλητηρίων στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα ξεδίπλωσαν διάφορες πτυχές της «ελληνικής πραγματικότητας». Θεωρώ χρήσιμο να διερευνήσω μερικές, συνοπτικά έστω.

1. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν δίνει διάρα τσακιστή ούτε για τα συμφέροντα της χώρας, ούτε για την κατάντια της οικονομίας και της κοινωνίας. Δεν διστάζει να χρησιμοποιεί οποιοδήποτε μέσον για να διχάσει τους πολίτες ώστε να αποσπάσει ψήφους από την δημοσκοπικά πολύ ψηλότερη ΝΔ για να κρατηθεί στην εξουσία. Ιδού μερικά μέσα:

• Άρνηση να συνεννοηθεί με την αντιπολίτευση, όπως έκαναν μέχρι τώρα όλες οι κυβερνήσεις που χειρίστηκαν το Μακεδονικό. Στόχος δεν ήταν η συναίνεση για τη λύση του προβλήματος. Ήταν να διεμβολίσει την ΝΔ.
• Τρομολαγνικές προφητείες του «Ρουβίκωνα» για αίμα που θα χυθεί (που πρόδωσε έτσι την ταυτότητα των καθοδηγητών του). Στόχος ήταν η αποτροπή της συμμετοχής πολιτών για να μην κινδυνεύσουν. Παράλληλα, υπήρξε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ, που ακολουθεί πιστή γραμμή υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ (και γι’ αυτό έχει εξουθενωθεί κυκλοφοριακά), ότι δήθεν η ΕΛΑΣ  φοβάται επεισόδια βίας στο συλλαλητήριο της Κυριακής στην Αθήνα.  Το δημοσίευμα έκανε λόγο για δράση  ακροδεξιών ομάδων, με ισχυρισμούς ότι η Αστυνομία δεν μπορεί να διαθέσει μεγάλες δυνάμεις λόγω του ντέρμπυ Ολυμπιακού-ΑΕΚ και με προβλέψεις για αντισυγκεντρώσεις κλπ. Επρόκειτο περί παραμυθιού. Δεν υπήρξε καμία επίσημη επιβεβαίωση από την ΕΛΑΣ.
• Συνεννόηση με την εκκλησία για αποθάρρυνση της συμμετοχής των πιστών στα συλλαλητήρια (πέτυχε μόνο για εκείνο της Θεσσαλονίκης).
• Λογοκρισία των συλλαλητηρίων στην κρατική (κομματική) τηλεόραση.
• Χυδαίες επιθέσεις πολλών κυβερνητικών στελεχών εναντίον του Μίκη Θεοδωράκη, που ήταν κεντρικός ομιλητής στο συλλαλητήριο της Αθήνας, ξεχνώντας τους τεμενάδες που του έκαναν άλλοτε (μέχρι ο πρωθυπουργός τον είχε επισκεφτεί στο σπίτι του).
• Πισωγυρίσματα στις θέσεις για την επίλυση τις ονομασίας της ΠΓΔΜ. Ενώ αρχικά είχαν διακηρύξει τη θέση τους για σύνθετη ονομασία, μόλις είδαν ότι οι αντιδράσεις ήσαν επικίνδυνες για την καρέκλα, ανακάλυψαν τις «αλυτρωτικές διατάξεις» που έπρεπε να φύγουν προηγουμένως. Δηλαδή παρέπεμψαν το θέμα στις καλένδες.
• Κλασσικό δείγμα οπορτουνισμού ο μαθημένος σε κομμουνιστικά τερτίπια Νίκος Κοτζιάς. Η οργάνωση «Πράττω» που έχει συνεταιρικά με τον κ. Τόσκα, χαρακτήρισε τη συμμετοχή στο συλλαλητήριο «Δημοκρατικό δικαίωμα έκφρασης».
• Στρίβειν δια των «σκανδάλων». Όταν είδαν τις τρομακτικές απώλειες σε κοινωνική υποστήριξη από τα συλλαλητήρια, έβγαλαν το ίδιο βράδυ τον επόμενο άσσο από το μανίκι: το σκάνδαλο ή «σκάνδαλο» με τη φαρμακευτική εταιρεία Novartis. Ερασιτέχνες όμως, όπως είναι, ξεκίνησαν τη διαδικασία με ένα δικό τους σκάνδαλο: την επομένη του συλλαλητηρίου της Αθήνας, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος επισκέφτηκε τον Άρειο Πάγο, ενημερώθηκε επί του θέματος ως μη όφειλε και σε λίγην ώρα αποχωρούσε σχεδόν ταυτόχρονα με το κλιμάκιο των δικαστικών λειτουργών που μετέφεραν τη δικογραφία στη Βουλή. Την ίδια μέρα, το λιμενικό προβαίνει σε δικαστική απόφαση: απαλλάσσει τον ΣΥΡΙΖΑίο υπουργό κ. Κουρουμπλή από εμπλοκή στην υπόθεση Novartis. Η δε δικογραφία έκλεισε μόλις την προηγούμενη μέρα. Δηλαδή ανήμερα την Κυριακή του συλλαλητηρίου υπήρχε μάρτυρας που κατέθετε! Με δυο λόγια, πρόκειται περί καμπανάτης κατάργησης της διάκρισης των εξουσιών. Για να ικανοποιηθεί η κα Μπαζιάνα που το έχει νταλκά. Έτσι, η υπόθεση πήρε αμέσως το άρωμα κυβερνητικής προπαγάνδας και συνεπώς η οποιαδήποτε κατάληξή της θα είναι πολιτικά άσφαιρη. Δεν θα έχει καμία πολιτική επίπτωση. Το άρωμα της κυβερνητική προπαγάνδας έσπευσε να εμπλουτίσει ο αφελής και αθυρόστομος υπουργός κ. Πολάκης πανηγυρίζοντας ότι «τώρα αρχίζει το γλέντι».

2. Η αξιωματική αντιπολίτευση της ΝΔ

Ο κ. Μητσοτάκης, στην προσπάθειά του να διατηρήσει την ενότητα σε ένα διαφοροποιημένο κόμμα που παρέλαβε και να αμυνθεί στην κυβερνητική επίθεση με επίθεση, έκανε υποχωρήσεις σε θέσεις.

• Υποχώρησε από την διακομματική θέση του 2008 περί σύνθετης ονομασίας με ένα περίτεχνο τρόπο: την έθεσε ως ελάχιστο δεκτό σημείο, ενώ προέβαλε ως επιθυμητή απαίτηση την  απαλοιφή της λέξης «Μακεδονία», εν γνώσει του ότι αυτό είναι ανέφικτο. Αυτός ο ελιγμός δεν εμπόδισε άτομα προσκείμενα στη ΝΔ, ή που δεν διάκεινται εχθρικά προς αυτήν, να ασκήσουν κριτική (π.χ. Μαραντζίδης, Πετρουλάκης). Αυτά και άλλα άτομα δεν πείστηκαν ότι η θέση αυτή ήταν επιβεβλημένη για την ενότητα της ΝΔ, δεδομένου ότι η θέση για σύνθετη ονομασία ήταν ήδη στα κεκτημένα του κόμματος.
• Ακόμα και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (στο οποίο ανήκει η ΝΔ) Joseph Daul, δήλωσε ότι ελπίζει σε «συγκεκριμένα» αποτελέσματα, αντίθετα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος δήλωνε ότι η συμφωνία πρέπει να αναβληθεί.
• Τέλος, κριτική υπέστη ο κ. Μητσοτάκης με την απόφασή του να επιτρέψει στα στελέχη της ΝΔ να παραστούν στα συλλαλητήρια αν το επιθυμούν. Αυτό έκανε ακόμα πιο ορατή την διαφοροποίηση στους κόλπους του κόμματος. Οι παριστάμενοι και οι μη παριστάμενοι σηματοδότησαν όχι μια δευτερεύουσα απόκλιση, αλλά διαφορετικούς ιδεολογικούς προσανατολισμούς. Μια ομάδα βουλευτών της ΝΔ ανέχτηκε την παρέα με χρυσαυγίτες, με τον αθλητή που χαιρετούσε φασιστικά, με τους οργανωμένους ακροδεξιούς απόστρατους κλπ. Μια άλλη ομάδα δεν την ανέχτηκε. Διαφοροποιήθηκε επίσης η «Δράση», το σύμμαχο κόμμα της ΝΔ, τοποθετούμενο αρνητικά απέναντι των διαδηλώσεων με τη φράση: «Η ιστορική εμπειρία (π.χ. Κυπριακό), δείχνει ότι ειδικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής το τελικό αποτέλεσμα των μαζικών κινητοποιήσεων δεν ήταν ευτυχές».
• Εντύπωση έκανε ο φιλικός προς την ΝΔ τύπος που έσπευσε να οικειοποιηθεί και να δοξάσει τα συλλαλητήρια, χωρίς να βλέπει κανένα αρνητικό σε αυτά. Και δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι όλοι οι λιβανωτοί που δημοσιεύτηκαν ήσαν υπαγορευμένοι από το κόμμα. Μάλλον δείχνουν ότι ο τυφλός εθνικισμός είναι πιο διαδεδομένος από όσο φαινόταν , ή τουλάχιστον δεν ενοχλεί κάποιους να χαρακτηρίζονται υπερεθνικόφρονες.

3. Ποιοι μετείχαν στα συλλαλητήρια; Πώς αξιοποιούνται;

Δεκάδες άρθρα ασχολήθηκαν με περιγραφές και πολεμικές για τα συλλαλητήρια. Τα μεν κατηγορούσαν τα δε, κυρίως στα πλαίσια της κομματικής αντίθεσης ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ. Εθνομηδενιστές εναντίον εθνοκαπήλων. Φασίστες εναντίον αναρχικών. Και πάει λέγοντας. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν με τις πραγματικές αιτίες που κουβάλησαν τόσο κόσμο στα συλλαλητήρια. Δυο από αυτούς είναι ο Κώστας Στούπας στις 24 Ιανουαρίου (http://www.capital.gr/o-kostas-stoupas-grafei/3268530/einai-trelos-o-stratigos) και ο Νίκος Μαραντζίδης στις 4 Φεβρουαρίου (http://www.protagon.gr/apopseis/editorial/44341561173-44341561173) που έχουν δημοσιεύσει αξιόλογες αναλύσεις. Οι αναλύσεις τους δεν απέχουν ριζικά:

«Το ‘Μακεδονικό’ …μετά τα μνημόνια μοιάζει με αφορμή για να έρθουν στην επιφάνεια τα σε λανθάνουσα μορφή υπόγεια ρεύματα ολόκληρων στρωμάτων της κοινωνίας που νιώθουν απόκληροι μέσα στην ίδια τους τη χώρα», αποφαίνεται ο Κ. Στούπας.

«Η κοινή γνώμη, ιδίως κατά τα χρόνια της κρίσης, βρίσκεται σε μία παρατεταμένη περίοδο εσωστρέφειας και απομονωτισμού. Πολλοί νιώθουν συνεχώς αδικημένοι, απροστάτευτοι και μόνοι. Όσο εντονότερα είναι τα αισθήματα ‘θυματοποίησης’, τόσο πιο άκαμπτη η στάση που επιλέγεται», αποφαίνεται ο Ν. Μαραντζίδης.

Υπάρχουν και άλλες γνώμες, περισσότερο ελαφριές: Φταίει το DNA μας. Όχι, δε φταίει το ΔΝΑ μας διότι οι Έλληνες του εξωτερικού δεν πάσχουν από εθνικιστικά σύνδρομα. Φταίει η τουρκοκρατία. Όχι δε φταίει η τουρκοκρατία αλλά το Βυζάντιο. Η λαϊκή αντίδραση στο μακεδονικό εντάσσεται στην ευρωπαϊκή εθνικιστική κρίση. Όχι, αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Προσωπικά, εμένα μου έκανε εντύπωση και ο τοπικισμός, όπως εκφράστηκε σε ένα τεράστιο πανό που έγραφε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος κατάγεται από το… Άργος Πελοποννήσου!

Ο χώρος δεν επιτρέπει επέκταση σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον κοινωνιολογικό αντικείμενο. Ωστόσο, όποια και αν είναι η ερμηνεία των βαθύτερων αιτίων που κατέβασε τόσο πολύ κόσμο στα συλλαλητήρια, υπάρχει ένα γεγονός που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί: ότι αυτοί οι άνθρωποι δηλώνουν πως αγαπάνε την πατρίδα τους. Οι φωτισμένοι πολιτικοί θα μπορούσαν να επενδύσουν σ’ αυτή την αγάπη και να τη διοχετεύσουν σε αγώνα για την πρόοδο και την προκοπή της χώρας που αγαπάνε.

Οι πολιτικοί μας δεν το κάνουν. Αντί να εξηγήσουν πώς η αγάπη για την πατρίδα παίρνει σάρκα και οστά, αντί να ερμηνεύσουν στους πολίτες τον χαρακτήρα των συλλαλητηρίων, τσακώνονται μεταξύ τους, ποιος θα προσελκύσει τους περισσότερους πολίτες (διάβαζε ψήφους). Μάλλον τους βολεύει αυτή η κατάσταση της λαϊκής τύφλωσης και θέλουν να τη συνεχίσουν. Αποτελεί μια επιθυμητή εκτόνωση της λαϊκής οργής σε ξένους εχθρούς, αντί στους πολιτικούς που με την πελατειακή φαυλότητά τους οδήγησαν τη χώρα στην κατάντια. Ανάλογη είναι η εκτόνωση που προσφέρει το ποδόσφαιρο και το πάθος γι’ αυτό. Ωστόσο, ακόμα και αυτή η εκτόνωση του ποδοσφαίρου μπορεί να εξελιχτεί σε χουλιγκανισμό, πράγμα το οποίο από επιθυμητό μεταλλάσσεται σε επικίνδυνο. Τότε χρειάζεται ένας πολιτικός όπως η Θάτσερ. Να μην έχει ανάγκη να  διοχετεύει τη λαϊκή οργή σε ποδοσφαιρικό (ή σε Μακεδονικό) πάθος και να τσακίσει τον χουλιγκανισμό, όπως έκανε εκείνη. Αλλά η δική μας κοινωνία δεν ευνοεί τον θατσερισμό. Δεν θυμάστε πόσο τη βρίζαμε ως ανάλγητη νεοφιλελεύθερη;