Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η ρίζα του χρήματος; Το χρήμα αποτελεί ένα ανταλλακτικό εργαλείο, υποβοηθητικό των συναλλαγών των ανθρώπων, το οποίο για να υπάρχει θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στην αξία μιας σειράς αγαθών που παράγονται και μιας σειράς ανθρώπων ικανών να τα παράγουν.

Το χρήμα είναι η υλική έκφραση της αρχής πώς οι άνθρωποι που επιθυμούν να συναλλάσσονται μεταξύ τους, θα πρέπει να το κάνουν με βάση τη δίκαιη ανταλλαγή αγαθών (ή υπηρεσιών) και να ανταλλάσσουν αξία με αξία. Αποκτάται ως ανταμοιβή για τη καταβολή μιάς προσπάθειας. Είναι το μέσο που επιτρέπει να αξιώσουμε το προϊόν της προσπάθειας κάποιου άλλου.

Έχετε αναζητήσει ποτέ τη ρίζα της παραγωγής; Ρίξτε μια ματιά σε μια ηλεκτρική γεννήτρια και σκεφτείτε αν μπορεί να είναι προϊόν της μυϊκής δύναμης κάποιων άξεστων αγρίων. Προσπαθήστε να φυτέψετε ένα σπόρο σταριού χωρίς τη γνώση που μας έχουν κληροδοτήσει οι προπάτορες μας που ανακάλυψαν τη καλλιέργεια του. Ο νούς του ανθρώπου είναι η ρίζα όλων των αγαθών κι όλων των υπηρεσιών που παράγονται κι όλου του πλούτου που έχει υπάρξει πάνω στη γή από καταβολής κόσμου.

Πολλοί ισχυρίζονται πως το χρήμα το κερδίζει ο δυνατός σε βάρος του αδύναμου. Κάνουν λόγο για επιβολή της δύναμης. Για ποια δύναμη μιλούν; Των όπλων ή των μυών; Ο πλούτος αποτελεί απόρροια της διανοητικής ικανότητας του ανθρώπου. Είναι προφανές πως αυτός που επινοεί μια ιδέα και τη κάνει πράξη, κερδίζει χρήματα σε βάρος κάποιου ή κάποιων που δεν απασχόλησαν το μυαλό τους ή αδράνησαν και αγοράζουν τα πάντα έτοιμα. Το χρήμα κερδίζεται με τη προσπάθεια κάθε έντιμου ανθρώπου, του καθενός σύμφωνα με τις ικανότητες του. Και έντιμος βεβαίως είναι εκείνος που γνωρίζει ότι δεν μπορεί να καταναλώνει περισσότερα από όσα παράγει.

Η συναλλαγή μέσω του χρήματος αποτελεί τη βάση του κώδικα αξιών των έντιμων και αξιόπιστων ανθρώπων. Το χρήμα βασίζεται στο αξίωμα ότι κάθε άνθρωπος είναι κύριος του μυαλού και των προσπαθειών του. Και δεν επιτρέπει σε κανένα άλλο μέτρο να καθορίσει την αξία μιας προσπάθειας, παρά μόνο στην ηθελημένη απόφαση του ανθρώπου που θα επιλέξει να εμπορευτεί με άλλους τη δική του προσπάθεια.

Το χρήμα μας επιτρέπει να λάβουμε ως αντάλλαγμα για το μόχθο μας αυτό που είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν ως εύλογο οι υποψήφιοι αγοραστές. Επιτρέπει μόνο μία

απόλυτα ξεκάθαρη και έντιμη συναλλαγή, αυτή που στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος και ορίζεται από την αβίαστη κρίση των εκατέρωθεν συναλλασσομένων μερών.

Προϋποθέτει τη παραδοχή ότι ο άνθρωπος εργάζεται για το προσωπικό του όφελος και όχι για να ζημιωθεί, ότι εργάζεται για το κέρδος και όχι για την απώλεια, ότι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους ανθρώπους δεν είναι η ανταλλαγή πόνου, αλλά η ανταλλαγή αγαθών.

Το χρήμα δεν είναι παρά ένα εργαλείο. Μπορεί να μας προσφέρει τα μέσα για να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας, αλλά δεν μπορεί να μας παρέχει επιθυμίες. Γι αυτό είναι η κατάρα των ανθρώπων που προσπαθούν να ανατρέψουν το νόμο της αιτιότητας, εκείνων που θέλουν να αντικαταστήσουν το νού με τα προϊόντα που δημιουργεί ο νούς.

Το χρήμα δεν μπορεί να αγοράσει ευτυχία για εκείνους που δεν ξέρουν τι ζητούν από τη ζωή. Δεν παρέχει κώδικα αξιών, αν οι ίδιοι δεν θελήσουν να δημιουργήσουν αξίες. Δεν προσφέρει σκοπό ζωής σε όσους δεν έχουν φροντίσει να δώσουν σκοπό στη ζωή τους. Δεν μπορεί να αγοράσει εξυπνάδα για τον ανόητο, ούτε σεβασμό για τον ανίκανο.

Αυτός που αντικαθιστά την ορθή κρίση με το χρήμα, προσπαθώντας να εξαγοράσει τα μυαλά ικανών ανθρώπων, για να τα θέσει στις υπηρεσίες του, καταλήγει να γίνει θύμα των κατωτέρων του. Οι ευφυείς τον εγκαταλείπουν, ενώ οι απατεώνες και οι λωποδύτες συνωστίζονται γύρω του. Σπρωγμένοι από ένα νόμο που εκείνος δεν συνειδητοποιεί: ότι ουδείς μπορεί να κρυφτεί πίσω από το χρήμα του.

Ο μόνος άνθρωπος που αξίζει να κληρονομήσει πλούτο είναι ακριβώς ο άνθρωπος που δεν έχει ανάγκη τον κληρονομημένο πλούτο, εκείνος που θα έκανε περιουσία απ’ όποια βάση κι αν ξεκινούσε. Όταν ένας κληρονόμος είναι αντάξιος των χρημάτων του, τότε το χρήμα τον υπηρετεί. Διαφορετικά τον καταστρέφει. Και τότε οι πολλοί κοιτάζετε γύρω σας και ωρύεστε πως το χρήμα τον διέφθειρε.

Είναι όμως έτσι; Μήπως αυτός διέφθειρε το χρήμα; Μην τον ζηλέψετε τον ανάξιο. Ο πλούτος του δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα σε κανένα. Το χρήμα αυτό είναι παράσιτο. Κι όσα παράσιτα και να μοιράσεις, δεν μπορείς να φέρεις πίσω τη νεκρή αρετή του. Το χρήμα είναι μια ζωντανή δύναμη που χωρίς τη ρίζα της πεθαίνει. Το χρήμα δεν θα υπηρετήσει το μυαλό που δεν είναι αντάξιο του. Μήπως γι αυτό το λόγο το θεωρείτε ρίζα του κακού;

Το χρήμα είναι το μέσο για τη διαβίωση σας. Η ετυμηγορία σας γι αυτό που σας εξασφαλίζει τα προς το ζήν ταυτίζεται με την ετυμηγορία σας για τη ζωή. Αν η ρίζα είναι σάπια, τότε έχετε καταδικάσει την ίδια σας την ύπαρξη. Πώς κερδίσατε τα χρήματα σας; Με απάτες; Εκμεταλλευόμενοι την ηλιθιότητα των άλλων; Ικανοποιώντας τις ανάγκες των ανόητων, με την ελπίδα ότι θα λάβετε περισσότερα από όσο αξίζουν οι ικανότητες σας; Με εκπτώσεις στις αρχές σας; Κάνοντας δουλειές που απεχθάνεστε για ανθρώπους που περιφρονείτε;

Αν ναι, τότε το χρήμα που κερδίσατε δεν σας προσφέρει ούτε μια στάλα πραγματικής χαράς. Κι ό,τι αγοράσετε μ’ αυτό, θα είναι ενθύμιο ντροπής. Και τότε θα αρχίσετε να ουρλιάζετε πως το χρήμα είναι κακό. Κακό επειδή δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσει το χαμένο αυτοσεβασμό σας. Επειδή δεν σας αφήνει να απολαύσετε την εξαχρείωση σας. Μήπως τελικά αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα;

Το χρήμα θα μείνει για πάντα ένα αποτέλεσμα και δεν πρόκειται να υποκαταστήσει τον άνθρωπο ως αιτία. Είναι προϊόν της αρετής, μα δεν μπορεί να προσφέρει αρετή, ούτε να αντισταθμίσει τη φαυλότητα. Δεν θα σας δώσει ποτέ αυτό που δεν έχετε κερδίσει, ούτε στο πνεύμα, ούτε στην ύλη. Και δυστυχώς μέσα σας πάντα θα το γνωρίζετε και θα υποφέρετε. Μήπως αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα;

Ή μήπως εννοείτε πως η αγάπη για το χρήμα είναι η αιτία όλων των κακών; Μα όταν αγαπάς κάτι, σημαίνει πως γνωρίζεις τη βαθύτερη φύση του. Όταν αγαπάς τα χρήματα, σημαίνει πως γνωρίζεις κι αγαπάς το γεγονός ότι το χρήμα είναι απτή έκφραση της καλύτερης δύναμης που έχεις μέσα σου, ότι είναι το κλειδί που θα σου επιτρέψει να ανταλλάξεις τη δική σου προσπάθεια με τη καλύτερη προσπάθεια των άλλων.

Αυτός που καταριέται ή δήθεν περιφρονεί το χρήμα, το έχει αποκτήσει άτιμα Αυτός που το σέβεται, το έχει κερδίσει με το σπαθί του. Οι εραστές του χρήματος είναι πάντα πρόθυμοι να εργαστούν για τη προσαύξηση του. Ξέρουν πως είναι ικανοί να το αξιώσουν.

Τρέξτε μακριά από εκείνον που θα ακούσετε να δαιμονοποιεί ή να περιφρονεί το χρήμα. Η δήλωση του ας είναι για σας το καμπανάκι για το αρπακτικό που πλησιάζει. Όσο οι άνθρωποι ζούν πάνω στη γή και χρειάζονται κάποιο μέσο για τις συναλλαγές τους, το μοναδικό υποκατάστατο που τους απομένει, αν εγκαταλείψουν το χρήμα, είναι η κάνη του όπλου.

Οι άνθρωποι που ζούν με αρχή τον εξαναγκασμό, είναι εκείνοι που προσπαθούν να σφετεριστούν την αρετή. Σε μια ηθική κοινωνία, σε μια κοινωνία με υγιή αντανακλαστικά, οι άνθρωποι αυτοί είναι εγκληματίες και οι νόμοι θεσπίζονται για να σας προστατεύουν από τη δράση τους. Όταν όμως μια κοινωνία κατοχυρώνει τους εγκληματίες βάσει δικαιώματος και τους άρπαγες βάσει νόμου, όταν κατοχυρώνει εκείνους που χρησιμοποιούν τον εξαναγκασμό για ν’ αρπάξουν το βιός άοπλων θυμάτων, τότε το χρήμα γίνεται ο εκδικητής του δημιουργού του.

Κι ενώ οι άρπαγες πιστεύουν πως είναι ασφαλές να ληστεύουν άοπλους πολίτες μόλις ψηφίσουν ένα νόμο που θα τους αφοπλίσει, πολύ σύντομα θα δούν το λάφυρο τους να γίνεται μαγνήτης, προσελκύοντας άλλους άρπαγες, που θα τους το αρπάξουν από τα χέρια, όπως το είχαν κάνει κι εκείνοι προηγουμένως. Κι έτσι ο τελικός νικητής δεν είναι ο ικανότερος στη παραγωγή, αλλά ο κορυφαίος στη κτηνωδία. Όταν ο εξαναγκασμός γίνεται καθεστώς, ο δολοφόνος κερδίζει πάντα τον πορτοφολά. Και τότε η κοινωνία διαλύεται, παρακμάζει, μετατρέπεται σε ένα απέραντο σφαγείο.

Θέλετε να μάθετε πότε θα έλθει εκείνη η μέρα; Παρακολουθήστε το χρήμα. Είναι το βαρόμετρο της αρετής μιας κοινωνίας. Αν διαπιστώσετε ότι οι συναλλαγές σας δεν γίνονται με οδηγό τη κοινή συναίνεση των συμβαλλομένων, αλλά τον καταναγκασμό, αν διαπιστώσετε ότι για να παράγετε χρειάζεστε την άδεια ανθρώπων που παρασιτούν, αν διαπιστώσετε ότι το χρήμα ρέει σε όσους εμπορεύονται χάρες και όχι αγαθά, αν διαπιστώσετε ότι οι άνθρωποι πλουτίζουν περισσότερο με τη δωροδοκία και την επιρροή, παρά με την εργασία κι ότι οι νόμοι δεν προστατεύουν εσάς, μα τη διαπλοκή, αν διαπιστώσετε πως η διαφθορά ανταμείβεται και η τίμια προσπάθεια έχει μετατραπεί σε βάσανο, τότε μπορείτε να συμπεράνετε με ασφάλεια πως η κοινωνία σας είναι καταδικασμένη.

Το χρήμα είναι τόσο ευγενές μέσο, που δεν μπορεί να τα βάλει με τα όπλα και δεν συνθηκολογεί με την κτηνωδία. Δεν θα επιτρέψει ποτέ σε μια χώρα να επιβιώσει ως ιδιοκτησία και ως λάφυρο ταυτόχρονα.

Όταν έχετε δαιμονοποιήσει το μέσο που εξασφαλίζει την επιβίωση σας, μην περιμένετε από τους ανθρώπους να παραμείνουν ενάρετοι. Μην περιμένετε να ζούν με οδηγό την ηθική, προσφέροντας τη ζωή τους βορά στην ανηθικότητα. Μην περιμένετε να συνεχίσουν να παράγουν, όταν η παραγωγή τιμωρείται και η αρπαγή επιβραβεύεται. Εάν αυτές τις πρακτικές ευνοεί το θεσμικό πλαίσιο της χώρας σας, τότε δεν ζείτε σε κράτος δικαίου. Μη ρωτήσετε «ποιος καταστρέφει τον κόσμο;». Εσείς τον καταστρέφετε. Εκούσια ή με την ανοχή σας.

Όταν το χρήμα παύει να είναι το εργαλείο συναλλαγής μεταξύ των ανθρώπων μιας κοινωνίας, τότε εργαλείο γίνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι. Είτε χρήμα λοιπόν, είτε αίμα, μαστίγιο και όπλα. Άλλη διέξοδος δεν υπάρχει. Αυτό είναι για τις κοινωνίες το ανάλογο αυτού που συμβαίνει μεταξύ των κρατών: σύνορα που δεν τα διασχίζουν εμπορεύματα, τα διασχίζουν στρατοί.

(Το παραπάνω κείμενο αποτελεί μια σύνοψη των θέσεων της Άϋν Ράντ για το χρήμα, όπως τις παραθέτει με τα λόγια ενός εκ των ηρώων της στο τρίτομο συγγραφικό της αριστούργημα «ο Άτλας επαναστάτησε». Η Ράντ υπήρξε ο βασικότερος εκπρόσωπος του «αντικειμενισμού», ενός φιλοσοφικού κινήματος που η ίδια διαμόρφωσε και προώθησε).

 

Βιβλιογραφία:

Άϋν Ράντ: «Ο Άτλας επαναστάτησε», τριλογία  «η αντίφαση», «το δίλημμα», «η ταυτότητα». 1957. Εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ , Αθήνα 2009-11.

 

Facebook Comments