Η έφηβη Γκρέτα Τούνμπεργκ μίλησε στο συμβούλιο του ΟΗΕ, εκφράζοντας σθεναρά την αγωνία της για το μέλλον του πλανήτη.  Στο βλέμμα της υπήρχε οργή, στη φωνή της ένταση, και τα λόγια της αιχμηρά προς τους ισχυρούς που τολμούν να της στερούν το μέλλον της σε αυτόν τον πλανήτη.

Αυτά που ισχυρίστηκε όμως η παθιασμένη Γκρέτα δεν είναι καινούργια, ούτε καινοτόμα, όπως θα περίμενε κανείς να ακούσει για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αντι αυτού ακούσαμε μια έφηβη (η τόλμη της αξίζει επιβράβευσης ανεξαρτήτως) που εμπνέεται από την ανάγκη για αλλαγή προς το καλύτερο, που κινητοποιείται από την ορμή της για να φτιάξει έναν κόσμο που το καλό θα υπερισχύει του κακού αλλά δεν ξέρει το “πώς”.

Υπάρχει εξήγηση σε αυτό και για αυτό τον λόγο κατανοώ την Γκρέτα (την κάθε Γκρέτα) και τον αγώνα της. Στην εφηβεία οι γνωσιακές ικανότητες ενός ατόμου βρίσκονται υπό διαμόρφωση και ανάπτυξη. Ένας έφηβος δεν είναι σε θέση ακόμα να αντιληφθεί τις βαθύτερες αιτίες ενός προβλήματος, να παράγει συσχετισμούς που αναδεικνύουν ένα πρόβλημα σε όλες του τις εκφάνσεις, να το προσεγγίσει συστημικά και ουσιαστικά. Η μάχη του καλού έναντι του κακού, όπως τον δίδαξαν τα παραμύθια και τα κόμικς στην παιδική του ηλικία, υπερισχύουν μέσα του σε ένα ασυνείδητο επίπεδο και προσδιορίζουν την δράση του για πολύ καιρό ακόμα, πολλώ δε μάλλον στο μεταβατικό στάδιο της εφηβικής ηλικίας.

Το καλό και το κακό στο μυαλό της Γκρέτας είναι δυο έννοιες προσωποποιημένες μέσα της. Το κακό είναι ο καπιταλισμός, η τεχνολογική ανάπτυξη, τα οικονομικά συμφέροντα, οι βιομηχανίες. Το καλό είναι η τεχνοφοβία, η επιστροφή του ανθρώπου στην προβιομηχανική εποχή για να προλάβουμε την καταστροφή του πλανήτη. Μια αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να γυρίσουμε ως ανθρώπινο γένος στη προβιομηχανική εποχή. Μπορούν όμως να εφαρμοστούν πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης και να υιοθετηθούν πολιτικές και συγκεκριμένα μέτρα που αναδεικνύουν το φιλανθρωπικό και φιλο-περιβαλλοντικό πρόσωπο του σύγχρονου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης.

Από την άλλη, η κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι επινοημένο, όπως ισχυρίζεται ο Τράμπ, αλλά μια υπαρκτή συνθήκη με ανυπολόγιστες συνέπειες στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και τα αποτελέσματα της εμφανή.

Όμως το θέμα είναι άλλο. Είναι από τη μια, η μορφή του νηπιακού ακτιβισμού στο πρόσωπο της Γκρέτα που χάνει το δίκιο της. Από την άλλη ο ανώριμος καπιταλισμός, στο πρόσωπο του Τράμπ και όλων εκείνων των χωρών που δεν δεσμεύονται να αναλάβουν μέτρα για την βιωσιμότητα του πλανήτη.

Στην Γκρέτα υπερίσχυσε της επιχειρηματολογίας της το άφθονο συναίσθημα οργής, αγανάκτησης, απογοήτευσης και απελπισίας. Δεν παρήγαγε με τον λόγο της δεδομένα παρά μόνο συναίσθημα. Η λύση στο πρόβλημα βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο το διατυπώνεις. Χρειάζεται δόμηση, ακρίβεια, δεδομένα και μια ρεαλιστική και εφαρμόσιμη αντιπρόταση. Η Γκρέτα χάνει το δίκιο της, αλλά δεν την έχουν μάθει πώς να το διεκδικεί.

Ο Τραμπ –αν και ενήλικος- φέρθηκε ως ανήλικος. Αίσθηση έκανε στην τοποθέτηση του η ειρωνεία του προς το πρόσωπο ενός δεκαεξάχρονου κοριτσιού και η αποποίηση της ευθύνης για το μέλλον του πλανήτη. Σε αυτή την περίπτωση, ο ναρκισσιστικός λαϊκισμός κάνει κακό στην φιλότιμη προσπάθεια όλων των θεσμών –πολιτικών και επιχειρηματικών- που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν την ανάπτυξη και εφαρμόζουν δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης προς επίρρωση της βιώσιμης ανάπτυξης (βιώσιμος καπιταλισμός).

Είναι γεγονός πως το Πρωτόκολλο του Κιότο (1995) υποχρεώνει μόνον τις ανεπτυγμένες χώρες να αναλάβουν δράση, εξαιρουμένων των ΗΠΑ από αυτή την υποχρέωση. Στη Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι το 2015 επικυρώθηκε ένα σχέδιο δράσης των χωρών για να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη «αρκετά κάτω» από τους 2°C. Πενήντα πέντε χώρες τ δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν συγκεκριμένα μέτρα για την περιβαλλοντική σταθερότητα, να προχωρήσουν σε καινοτομίες για την παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας σε συνεργασία με τους επιχειρηματικούς οργανισμούς, να επενδύσουν χρήματα προς όφελος της παγκόσμιας κοινότητας. Χρειάζεται όμως να προσπαθήσουμε περισσότερο.

Προσφάτως στη Σύνοδο Κορυφής στον ΟΗΕ και η Ελλάδα δεσμεύτηκε πως θα προχωρήσει στο κλείσιμο όλων τις λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2028 και  να απαγορεύσει  τα πλαστικά μιας χρήσης σε ολόκληρη τη χώρα από το 2021. Αν μη τι άλλο είναι μια φερέλπιδα βούληση για εφαρμογή στην πράξη του βιώσιμου καπιταλισμού.

Facebook Comments