Εχει περίπου ολοκληρωθεί μια δεκαετία από την εποχή που τα κοινωνικά δίκτυα άρχισαν να επηρεάζουν δυναμικά την οικονομική ζωή στην Αμερική, δημιουργώντας μια νέα γενιά ελεύθερων επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται και διαφημίζονται πάνω σε πλατφόρμες κατασκευασμένες για την εξατομικευμένη χρήση υπηρεσιών από τους πολίτες. 

Οι διαδικτυακές εφαρμογές που βασίζονται στην ιδέα του διαμοιρασμού (sharing), κατακτούν ολοένα και περισσότερο έδαφος, παράλληλα αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο μέχρι πρότινος αντιλαμβανόμασταν την εξυπηρέτηση πελατών, τη συνδιαλλαγή, ακόμα και τις μεταξύ μας κοινωνικές σχέσεις. 

Οι Start up επιχειρήσεις όπως για παράδειγμα το Airbnb ή το Uber που κάνουν τα πρώτα τους βήματα και στη χώρα μας, δεν ήρθαν για να προτείνουν απλά ένα νέο οικονομικό μοντέλο, αλλά είναι προεκτάσεις ενός κινήματος πολιτών του κόσμου που πρεσβεύουν μια δικαιότερη, πιο συμφέρουσα και ανταποδοτική αγορά προιόντων και υπηρεσιών, βασισμένη στις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους. 

Ταυτόχρονα, το προφίλ των ελεύθερων επαγγελματιών αλλάζει, αφού γίνεται επιτακτικός ο εναρμονισμός των πρακτικών και των κινήσεών τους με την τεράστια αγορά και φιλοσοφία των μέσων δικτύωσης.  Αυτό σημαίνει αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, στην οικονομία, στη σχέση μας με το περιβάλλον και φυσικά στην πολιτική ατζέντα.  Ποιοι όμως προβληματισμοί κάνουν διστακτική την ευρύτερη υιοθέτηση του μοντέλου αυτού στην Ελλάδα σήμερα;  Και ποιες θα είναι οι προκλήσεις αυτής της αγοράς την επόμενη μέρα, για τη χώρα μας;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ενα από τα μεγαλύτερα θέματα προς διαπραγμάτευση είναι το καθεστώς της ευελιξίας στην εργασία, εκείνου του είδους της απασχόλησης που ενώ έχει γίνει δεκτό σε πολλές χώρες του κόσμου με ενθουσιασμό λόγω των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζει για τους εργαζόμενους (συμφιλίωση επαγγελματικής με οικογενειακή ζωή, προσωπική διαχείριση χρόνου εργασίας, σταδιοδρομία σε περισσότερα από ένα αντικείμενα με παράλληλη υποστήριξη της δουλειάς από το σπίτι μέσω υπολογιστή, διευκόλυνση των μονογονέων και των γυναικών που πρέπει να συνδυάσουν πολλές δραστηριότητες μαζί), στην Ελλάδα θεωρείται μίασμα. 

Μόλις πρόσφατα οι νεότερες γενιές και όσοι ασχολούνται με την πληροφορική και την τεχνολογία κατάφεραν να σπάσουν το φράγμα των προκαταλήψεων της ευέλικτης απασχόλησης δουλεύοντας ως freelancers, διεκδικώντας ελευθερία κινήσεων, αναγνώριση των προσόντων τους και έξτρα εισόδημα. 

Για τον περισσότερο κόσμο όμως, εργασία είναι μόνο ο διορισμός και η μονιμότητα, ενώ μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων βρίσκεται σε ετοιμότητα να αλλάξει εργασιακό αντικείμενο και να μετεκπαιδευτεί σε κάτι διαφορετικό από αυτό που αρχικά σπούδασε, προκειμένου να εξελιχθεί επαγγελματικά. 

Η νοοτροπία αυτή, η οποία καλλιεργείται από αρκετά κόμματα της αντιπολίτευσης που υπόσχονται μισθούς και παραμονή των υπεράριθμων σε υπηρεσίες, δεν βάζει τρικλοποδιά μόνο στην οικονομία, αλλά και στις ευκαιρίες των νέων να ενημερωθούν, να συμμετέχουν και να δημιουργήσουν κάτι διαφορετικό από αυτό που επιτάσσει η κομματική τους ταυτότητα. 

Από την άλλη μεριά, το κίνημα των αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων (πολύ κοντά στη φιλοσοφία της αλληλέγγυας οικονομίας, αλλά μεταφρασμένο στρεβλά από τα παιδιά των λουλουδιών) έχει δημιουργήσει ένα ανεξέλεγκτο καθεστώς παραοικονομίας, με την άνθιση του εργαζόμενου-χειροτέχνη, αυτού δηλαδή που έχει μια μικρή παραγωγή στο σπίτι του και την εμπορεύεται μαύρα στα παζάρια και τις αγορές των μεγάλων πόλεων με την ανοχή του ΣΔΟΕ, των τοπικών αρχών αλλά την οργή των καταστηματαρχών λιανικής. 

Το μοντέλο της διαμοιραζόμενης οικονομίας εφαρμόζεται λοιπόν σε μεγαλύτερη κλίμακα αλλά στη ζούλα, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς που κάνουν χρήση των υπηρεσιών του, ταυτόχρονα καταψηφίζουν το ενδεχόμενο να πάρει νόμιμες διαστάσεις και να έχει ευρύτερες προεκτάσεις για τον τρόπο που λειτουργούμε στην καθημερινή ζωή.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα θέματα στο δρόμο της αξιολόγησης της διαμοιρασμένης οικονομίας.  Πολλοί άνθρωποι εσφαλμένα πιστεύουν πως έφτασε η ώρα του γρήγορου και εύκολου πλουτισμού, είτε αυτό θα συμβεί μέσω της ενοικίασης ενός δωματίου που έχουν στο σπίτι τους, του αυτοκινήτου ή του χρόνου τους.  Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική.  Το ελεύθερο επάγγελμα έγινε απείρως απαιτητικότερο, ενώ η υπερπροσφορά έριξε δραματικά τις τιμές για πολλούς επαγγελματίες, οι οποίοι χρειάζεται να δουλεύουν υπερωρίες πλέον προκειμένου να βγάλουν ένα βασικό μισθό.  Μπορεί να διαβάζουμε για τo success story συγκεκριμένων εταιρειών που θριάμβευσαν υπό καθεστώς sharing, αλλά ήδη έχουν αρχίσει να ξεσπούν διαμάχες σε πολλές χώρες.  Πώς ορίζεται ο επαγγελματισμός και ποιος παίρνει την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος;  Τι είδους ασφάλιση μπορούν να έχω εγώ και οι πελάτες μου;  Από ποιους ηθικούς κανόνες διέπεται η παροχή υπηρεσίας;  Ποιος το ελέγχει όλο αυτό;  Μην μπείτε στον κόπο να απαντήσετε, καθώς τα ερωτήματα βρίσκονται σήμερα υπό σκληρή διαπραγμάτευση.

Είναι όμως η διαμοιρασμένη οικονομία απλώς ο επόμενος τρόπος να κάνεις τις μπίζνες σου;  Η μήπως υπάρχουν και άλλα παραδείγματα πραγματικής αλληλεγγύης, παραδείγματα που βασίζονται στην ανταλλαγή υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση χρήματος;  Αυτό που συμβαίνει ήδη λόγω της οικονομικής κρίσης (κοινωνικά φροντιστήρια, δανεισμός ανοίκιαστων σπιτιών χωρίς αντίτιμο) είναι περισσότερο από μια πρόχειρη λύση ανακουφιστικής φροντίδας: έχει ζήτηση. 

Αλλά και καταστροφικά αποτελέσματα για την αγορά και την καλλιέργεια κουλτούρας των πολιτών.  Το τζάμπα δεν αντικατοπτρίζει μόνο πραγματικές ανάγκες, γίνεται απαίτηση.  Αρκετός κόσμος περιμένει να του χαριστούν μαθήματα και υπηρεσίες, αφήνει απλήρωτες αμέτρητες εργατοώρες με το πρόσχημα της “δοκιμής”.  Ανοίγουν ομάδες χαρίζω-ανταλλάζω στα κοινωνικά δίκτυα, ικανές να κλείσουν όλα τα μαγαζιά σε μια μικρή επαρχιακή πόλη.  Πού αρχίζει και τελειώνει η ανάγκη κανείς δεν μπορεί να πει μετά βεβαιότητας.

Ισως το πιο σημαντικό (και μόνο) όφελος της κουλτούρας που καλλιεργείται να είναι η αύξηση της εθελοντικής προσφοράς.  Πρωτοβουλίες εθελοντών όπως το “Υιοθέτησε έναν παππού” (φροντίδα, παρέα και κάλυψη πρακτικών αναγκών για κάποιο διάστημα) ή η εναλλάξ εξυπηρέτηση εργαζόμενων μαμάδων με το να μοιράζονται ώρες φύλαξης παιδιών (Τρίτη εγώ, Τετάρτη εσύ κ.λ.π) αξίζουν την προσοχή και την εμπλοκή μας.  Ισως να έρθει εκείνη η μέρα της κρίσης σύντομα, η ημέρα δηλαδή που οι πολίτες θα αποκτήσουν την ωριμότητα και τη σοβαρότητα που απαιτεί ο διαχωρισμός της ήρας από το στάρι.

Facebook Comments